Taròt
Lo taròt es lo nom de diferents jòcs de cartas e de diferents ensembles de cartas de jòc, mai sovent al nombre de 78. Lo primièr jòc de taròt foguèt creat al sègle XV en Euròpa. Los diferents jòcs de taròt permeton de jogar à de multiples jòcs coma l'italian tarocchini o lo taròt francés. A partir de la fin del sègle XVIII, lo taròt possedís tanben un usatge en occultisme e misticisme.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Etimologia
[modificar | Modificar lo còdi]Lo mot « taròt » es benlèu un manlèu de l'italian « tarocchi » (mèsme sens), que vendriá de « tara », « pèrda de valor », lo jogaire devent per escasença metre una carta de costat.
D'autres etimologias mens consensualas prepausèron, coma una referéncia al riu italian Taro.
A l'origina, las cartas de taròt son nomenadas trionfi en italian (« trionfs »).
Caracteristicas
[modificar | Modificar lo còdi]Generalitats
[modificar | Modificar lo còdi]Coma un jòc de cartas ordinari, lo taròt comten quatre ensenhas (que varian de segon la region : ensenhas francesas en Euròpa del Nòrd, ensenhas latinas en Euròpa del Sud e ensenhas alemandas en Euròpas centrala). Cada ensenhas compta dètz cartas de punts, de l'as al dètz, e quatre caras: vailet, cavalièr, dama e rei. En mai, lo taròt se destria per un ensems de 21 cartas d'atot e una segonda carta nomenada Lo Fòl e l’Excusa o lo Mat ; segon lo jòc, aquesta darrièra servís d'atot o la jogar per estalivar d'aver a sortir una autre carta.
Existís una granda varietat de cartas de taròt e un cèrt nombre de tipes regionals sorgiguèron. Istoricament, una de las varietats mai importantas es lo taròt de Marselha; unas edicions actualas basadas sus aqueste taròt ven d'un jòc estampat pel cartièr Nicolas Conver en 1760. Lo Troccas soís remplaça la Papesa e lo Papa per Junon e Jupitèr. A Florença, un jòc espandit, lo Minchiate, es utilizat al sègle XVI; compta 97 cartas, amb de simbòls astrologics. De jòcs existisson subretot coma òbra d'art e contenon a vegada pas que las 22 cartas d'atot.
Lo jòc de taròt varia tanben. En Itàlia, lo jòc venguèt mens al vam; lo tarocchini de Bolonha subrevisquèt e n'existís de varietats jogadas al Piemont. Lo taròt francés es mai popular en França e de taròts regionals son jogats en Euròpa centrala, ont son nomenats tarock, tarok o tarokk.
Ensenhas latinas
[modificar | Modificar lo còdi]
Los tarots d'ensenhas latina (bastons, copas, aurs e espasas) son las mai vielhas formas de cartas de taròt, realizats al sègle XV dins lo nòrd d'Itàlia. Quatre tipes son encara utilizats ara:
- Lo taròt pemontés es constituit de 14 cartas de cada ensenha: rei, dama, cavalièr, vailet, seguits de nombres de 10 a 1. Los atots son l'Àngel (numerotat 20, mas lo mens fòrt), lp Mond (21), lo Solelh (19), la Luna (18), l'Estela (17), la Tor (16), lo Diable (15), Temperança (14), la Mòrt (13), lo Penjat (12), La Fòrça (11), la Ròda de Fortuna (10), l'Ermita (9), la Justícia (8), lo Carri (7), los Amants (6), lo Papa (5), l'Emperaire (4), l'Imperatritz (3), la Papesa (2) e lo Joglaire (1). S'apond lo Fòl (Matto).
- lo taròt de Besançon e lo Troccas soís son similars, mas lo dessenh es diferent; remplaçan lo Papa per Jupitèr, la Papesa per Junon e l'Àngel pel Jutjament. Los atots son ordonats seguent l'òrdre numeric e la Tor es nomenat l'Ostal de Dieu.
- Lo taròt de Bolonha lèva las cartes numeralas de 2 a 5, gardant 62 cartas, e sos atots sont diferents : totes son pas numerotats e quatre son de mèsme reng. Lo dessenh es tanben diferent.
- Lo taròt sicilian modifica d'atots e remplaça lo 21 per une carta nomenada Miseria. Passa sus lo dos e le tres d'aur, e las cartas entre l'as e lo quatre dels bastons, copas e espasas: compta donc 64 cartas. Son pichonas e tanben an d'un dessenh especific.
Los taròts destinats a un usatge divinatòri son mai sovent basats sus aqueste tipe de taròts.
Ensenhas francesas
[modificar | Modificar lo còdi]Los taròts d'ensenhas francesas (còrs ♥, carrèls ♦, picas ♠ e flors ♣) aparéisson en Alemanha pendent lo sègle XVIII. Las primièras cartas descrivan de scènas animalièras suls atots e son tanben anomenadas taròts animalièrs (Tiertarock en alemand). Le cartièer Göbl de Munic es sovent creditat d'aqueste novelum.
Aquestas cartas son utilizadas ara pels taròts jogats en França e en Euròpa centrala. Lo simbolisme dels atots es fòrça diferent dels ancians modèls italians. A de rares excepcions, los taròts d'ensenhas francesas son utilizats gaireben exclusivament pels jòcs de cartas e rarament per la divinacion.
-
Taròt animalièr, sègle XVIII. -
Taròt d'Euròpa centrala, 54 cartas. -
Taròt novèl francés, vèrs 1910.
Taròt divinatòri
[modificar | Modificar lo còdi]
La divinacion amb de cartas de jogar es presenta a partir de 1540 dins lo libre Le Sorti di Francesco Marcolino da Forlì que descriu un metòde simple, ont las cartas son utilizadas sonque per causir un oracle a l'azard e an pas cap de sens d'esprelas. De manuscrits de 1735 (The Square of Sevens) e 1750 (Pratesi Cartomancer) documentent una significacion rudimentària de las cartas de taròts, coma un sistèma per las presentar. Giacomo Casanova escriguèt dins son jornal qu'en 1765, sa mestresa rusa utiliza frequentament d'un jòc de cartas per la divinacion.
Annèxes
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]Error de citacion : La balisa <ref> amb lo nom « casanova » definida dins <references> es pas utilizada dins lo tèxte precedent.
Error de citacion : La balisa <ref> amb lo nom « dummet » definida dins <references> es pas utilizada dins lo tèxte precedent.
Error de citacion : La balisa <ref> amb lo nom « eason » definida dins <references> es pas utilizada dins lo tèxte precedent.
Error de citacion : La balisa <ref> amb lo nom « rabelais » definida dins <references> es pas utilizada dins lo tèxte precedent.
Error de citacion : La balisa <ref> amb lo nom « tlfi » definida dins <references> es pas utilizada dins lo tèxte precedent.