Rodentia
De l'esquèrra cap a la dreita e del naut cap al bas : un Capibara, una Lèbre sautaira, un espermofil de mantèl daurat, un Castòr de Canadà e una ratuga que representan respectivament los cinc sosòrdres de rosegaires Hystricomorpha, Anomaluromorpha, Sciuromorpha, Castorimorpha e Myomorpha.
Sosòrdres de reng inferior
Un rosegaire (var. arroganhaire) es un animal qu'aparten a l'òrdre dels Rodentians (en latin Rodentia), que son de mamifèrs vegetarians o omnivòrs que sa denticion caracteristica es desprovesida de caninas e compòrta doas incisivas de creissença continua, talhadas en bisèl e talhentas. Los rosegaires an una articulacion de lor maissa que permet a aquesta de se mòure dins lo sens vertical coma los carnassièrs, mas tanben dins un movement orizontal de darrièr en abans, pròpri a limar las substàncias duras entre las incisivas, e a las trissar entre las molaras.
Las espècias de rosegaires se son desplegadas dins fòrça nichas ecologicas e son presentas dins los mitans terrèstres, dels mai arids als mitans dulçaquicòlas. I a de rosegaires arboricòlas, terrèstres, escavaires, anfibís, e mai planaires.
Lo rat de camp, lo campanhòl, lo rat, la mirga, lo chinchilhà, lo vibre o l'esquiròl son d'exemples de rosegaires. Contràriament a çò que se pensa sovent, la talpa es pas un rosegaire mas un soricomòrf. Lo cas de la lèbre e del conilh es pus delicat: an, coma los rosegaires, doas incisivas fòrtament desvolopadas, mas n'an tanben un autre parelh, que demòra a l'estat de monhon. De mai, son exclusivament erbivòrs. Fan partida d'un autre òrdre, lo dels Lagomòrfs. Çaquelà, certanas classificacions fan dels rosegaires un grop comprenent al còp los Rodentians e los Lagomòrfs.
Lo màger dels rosegaires es lo capibarà que pòt mesurar 1,25 m de long e 50 cm de nautor e que son pes pòt aténher 65 kg.
Classificacion
[modificar | Modificar lo còdi]D'aprèp Carleton (1984), existisson mai de dos mila espècias viventas classadas en trenta familhas.
Sosòrdre Sciurognathi
[modificar | Modificar lo còdi]- Anomaluridae.
- Aplodontidae.
- Castoridae.
- Ctenodactylidae.
- Dipodidae.
- Geomyidae.
- Heteromyidae.
- Muridae.
- Myoxidae.
- Pedetidae.
- Sciuridae.
Sosòrdre Hystricognathi
[modificar | Modificar lo còdi]- Abrocomidae
- Agoutidae
- Bathyergidae
- Capromyidae
- Caviidae
- Chinchillidae
- Ctenomyidae
- Dasyproctidae
- Dinomyidae
- Echimyidae
- Erethizontidae
- Heptaxodontidae
- Hydrochaeridae
- Hystricidae
- Octodontidae
- Petromuridae
- Thryonomyidae
Classificacion recenta
[modificar | Modificar lo còdi]La classificacion sistematica es actualament mesa a mal pels estudis genetics e la qu'es presentada es doncas ja benlèu despassada.
Se distinguisson cinc sosòrdres (al luòc de dos) :
- Anomaluromorpha Bugge, 1974
- Anomaluridae Gervais, 1849
- Pedetidae Gray, 1825
- Hystricognatha Woods, 1976
- Abrocomidae Miller e Gidley,
- Agoutidae Gray, 1821
- Bathyergidae Waterhouse, 1841
- Capromyidae Smith, 1842
- Caviidae Gray, 1821
- Chinchillidae Bennett, 1833
- Dinomyidae Troschel, 1874
- Echimyidae Gray, 1825
- Erethizontidae Bonaparte, 1845
- Heptaxodontidae Anthony, 1917
- Hydrochaeridae Gray, 1825
- Hystricidae G. Fischer, 1817
- Laonastidae Jenkins, Kilpatrick, Robinson e Timmins, 2005
- Octodontidae Waterhouse, 1840
- Petromuridae Tullberg, 1899
- Thryonomyidae Pocock, 1922
- Myomorpha Brandt, 1855
- Dipodidae G. Fischer, 1817
- Geomyidae Bonaparte, 1845
- Heteromyidae Gray, 1868
- Muridae Illiger, 1815
- Myoxidae Gray, 1821
- Sciuravida
- Ctenodactylidae Gervais, 1853
- Sciuromorpha Brandt, 1855
- Aplodontiidae Brandt, 1855
- Castoridae Hemprich, 1820
- Sciuridae Hemprich, 1820
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]- lista detalhada de las familhas e genres de rosegaires
- lista alfabetica dels genres de rosegaires
- lista alfabetica dels noms vernaculars de rosegaires
Per extension, lo tèrme de rosegaire es emplegat coma adjectiu a prepaus de quicòm que :
- ataca, destrutz una matèria en l'absorbent, coma d'insèctes rosegant de lenha, altèra la substància de quicòm o ne recobrís la superficia, coma lo rovilh,
- destrutz pauc a pauc un organisme vivent, coma una malautiá coma la gangrena.
- mina pauc a pauc sul plan moral e que tormenta, coma de penas, de laguis, de remembranças.
