Reialme d'Oyo
Lo Reialme d'Oyo es un ancian Estat african, fondat al sègle XV pels Iorubas, dins l'actual Nigèria. Aqueste reialme èra limitat a l'oèst pel Reialme de Dahomey, al nòrd pel Nope e a l'èst pel flume Nigèr.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]-Mus%C3%A9e_ethnologique_de_Berlin.jpg)
Lo reialme foguèt creat per Shango, lo primièr rei d'Oyo. L'Estat d'Oyo foguèt la mai poderosa de las ciutats-Estats iorubas. Ile-Ife es considerada coma la ciutat d'origina de totes los Iorubas. Aicí, la religion ioruba es practicada coma dins totes los Estats iorubas. A Oyo la divinitat Ogu èra venerada. Lo rèi èra titulat Yalafin. Lo reialme èra divisit en províncias totas dirigidas per un Oba, que portava l'impòst e las taxas al rei. Los Oba, avián a lors òrdres un conselh, constituit de caps de guèrra, caps esperitals, caps dels diferents vilatges de la província, qu'asseguravan ensemble la gestion de territòri. Le Oba, èra causit pel conselh.
La capitala del reialme èra la vila d'Oyo. Lo grand rival de l'Estat èra lo reialme de Dahomey, sus l'actual Benin, que los Iorubas capitèron a dominar pendent un sègle. Lo reialme d'Oyo possedava de grands guerrièrs e d'excellentas cavalariás, que li permetèron de se desvelopar fins al litoral, per contrarotar la cadena del comèrci d'esclaus e fins al reialme de Porto-Nuovo, que'n faguèt son principal pòrt exportator d'esclaus. Lo realme coneguètson apogèu entre los sègle XVII e XVIII.
Los Iorubas foguèron fòrça tocats pel comèrci negrièr. Las còstas du Nigèria veguèron al sègle XVIII lo luòc d'una intensa activitat comèrci triangular organisat per las poténcias occidentalas e se piejant suls caps locals. Aquestes fasent d'incursions dins las regions pròchas de la còsta.
Al començament del sègle XIX, l’empèri ioruba d’Oyo dominava fòrça Estats iorubas e lo Dahomey, son vassal de 1748 a las annadas 1820. Lo còr de l'empèri èra situat entre los flumes Ogun e Osun. Dins sa partida orientala, l’ensemble ioruba èra divisit en unes reialmes « fraires », qu'aquestes d’Ife e del Benin. Los Iorubas de l’Èst s'èran desvolopats dins los boscs umids amb lo comèrci classic, alara qu'aqueste de l’Oèst s'èran espandits dins las sabanas del Nòrd e cap al litoral, a l'entorn del comèrci d’esclaus.
Vèrs 1820, l’abolicion del comèrci dels esclaus faguèt pèrdre l’essencial de sos revenguts al reialme d’Oyo. Fouèt alara pres per d'intrigas politicas e de rivalitats amb los Estats a l'entorn, a causa de l'enjòc dels mercats d'esclaus, e se desmembrèt après una seria de desfachas militaras. Las diferenas províncias del reialme prenguèron donc lor independéncia. Indépendantas, totas las províncias que dirigissiá lo Oba se fasián la guèrra de contunh. Los Peuls e los Haussàs venguts del nòrd del país utilizèron la situacion caotica per lançar de jihads contra los Iorubas, per lor impausar lor dominacion e per los convertir à l'islam. A l'oèst, lo Dahomey ataquèt en 1823 de vilatges plaçats jos la proteccion del reialme d'Oyo. Los Peuls capitèron a prene fòrça províncias, amb la capitala Oyo, vèrs 1835. L’islamizacion de la region de l’actual Nigèria, foguèt atal una consequéncia indirècta e paradoxala del movement filanthropic abolicionista protestant. A la fin del sègle XIX, los colons britanics rebutèron las atacas del Dahomey sus Oyo, e tanben las ataca dels Peuls, e impausèron leur domination définitivement suls païses Iorubas en 1897. Lo darrièr Ialafin de Oyo foguèt Abiodun.
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Articles connèxes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (en) S. O. Babayemi Akinrinola I, Topics on Oyo history, Lichfield Nigeria, Lagos, 1991, 142 p. ISBN: 978-30498-5-2
- (fr) Ogunsola John Igue, Les villes précoloniales d'Afrique noire, Karthala, Paris, 2008, 228 p. ISBN: 9782811100032Liens externes