Rasor d'Occam
Lo principi del rasor d'Occam es atribuit al fraire franciscan Guilhèm d'Occam, logica del sègle XIV, e que forma la basa del metòde reduccionista.
Versions
[modificar | Modificar lo còdi]Uèi, se pòt enonciar atal:
- «De doas teorias concurrentas, totas causas essent egalas d'autre biais, la mai simpla deu èsser preferida»
La version d'Isaac Newton pòt èsser pus clara:
- «We are to admit no more causes of natural things than such are both true and sufficient to explain their appearances.» Es a dire: «Devèm admetre solament las causas del natural que sián a l'encòp vertadièras e sufisentas per explicar son aparicion.»
Lo principi es tanben exprimit coma Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem, o "Sens dobte son pas a èsser multiplicadas sens necessitat", mas aquela senténcia foguèt escrita pels autors posteriors e se pòt pas trobar dins los escrits que nos parvenguèt. Occam escriguèt en latin Pluralitas non est ponenda sine neccesitate, qu'una traduccion literala seriá: "La pluralitat se pòt pas liurar al saber sens necessitat"
Dave Beckett de l'Universitat de Kent a Canterbury escriguèt: "La règla medievala de l'estalvi, o principi de l'economia, d'usatge frequent per Occam, foguèt coneguda jol nom de rasor d'Occam."
Lo rasor d'Occam tanben foguèt nomenat "economia de postulats", o "principi de la simplicitat", e "K.I.S.S." (Keep it simple stupid) (fa lo simple estupid). Un autre provèrbi que exprimís aquela idèa, e que es sovent repetit dins las escòlas de medecina, es "Quand ausisses endilhar, pensa als cavals, pas als zèbres."
Una autra varianta es l'Espada de Thargola de Nightfall, un cort conte, d'Isaac Asimov, e Robert Silverberg: "We must drive a sword through any hypothesis that is not strictly necessary", es a dire: Devèm talhar amb l'espasa tota ipotèsi que siá pas estrictament necessària.
La Sciéncia e lo Rasor d'Occam
[modificar | Modificar lo còdi]Lo Rasor d'Occam venguèt un principi de basa del metòde scientific. Es important notar qu'es un argument euristic, que dona pas necessàriament de responsas corrèctas. Sovent, diferentas ipotèsis son egualament simples, e lo Rasor d'Occam esprima cap de preferéncia dins aqueles cases.
Per exemple, aprèp una tempèsta vejatz qu'un arbre casèt. Amb las pròvas seguentas "una tempèsta", e "un arbre casut", una ipotèsi racionala poiriá èsser "la tempèsta tombèt l'arbre". Aquela ipotèsi demanda una sola suposicion, es a dire, un fòrt vent tombèt l'arbre. L'ipotèsi que "l'arbre foguèt tombat per d'extraterrèstres de 200 mètres d'auçada", implica fòrça suposicions suplementàrias, coma la vertadièra existéncia d'extraterrèstres, lor capacitat e volontat de far de viatges interestellars, lor capacitat de far caire d'arbres amb o sens intencion, e la biologia que lor permet de suportar la gravitat terrèstra amb los 200 mètres d'auçada. En consequéncia, la primièra ipotèsi es preferibla.
Lo Rasor d'Occam es pas equivalent a l'idèa que la perfeccion es la simplicitat. Albert Einstein aviá aquò en l'esperit quand escriguèt en 1933 que «Lo prepaus suprèm de tota teoria es rendre irreductibles los elements de basa fins que siá possible sens abandonar la representacion adaptada d'una donada simpla de l'experiéncia», sovint parafrasejat per «Las teorias deurián èsser tant simplas coma possible, mas pas pus simplas.» Lo Rasor d'Occam foguèt simplificat a l'excès disent: "L'explicacion mai simpla es la melhora" (o la "vertadièra").
L'estadistica e lo Rasor d'Occam
[modificar | Modificar lo còdi]I a diferents autors qu'obtenguèron de la teoria de las probabilitats lo Rasor d'Occam , e l'apliquèron a l'inferéncia estadistica, e tanben diferents critèris per sancionar la complexitat amb l(inferéncia estadistica. D'escrits recents suggerisson un ligam entre lo Rasor d'Occam e la complexitat de Kolmogorov.
Un dels problèmas amb la formulacion originala del principi es que s'aplica solament a de modèls amb la meteissa poténcia de explicacion (per exemple: preferir lo mai simple dels modèls egalament bons). Una forma pus generala del Rasor d'Occam pòt èsser obtenguda de l'inferéncia Bayesiana e del modèl Bayesian de comparason, que se pòt utilizar per comparar de modèls qu'acòrdan pas las donadas egalament bonas. Aqueles metòdes pòdon optimizar la balança entre la complexitat e la poténcia del modèl.
La religion e lo Rasor d'Occam
[modificar | Modificar lo còdi]Dins la filosofia de la religion lo Rasor d'Ocam, a vegadas, foguèt utilizat per contrariar los arguments de l'existéncia de Dieu, pas cap d'aqueles postulats foguèron considerats definitius, perque las suposicions assumidas foguèron pas definidas precisament. Tanben se deu apondre que lo principi es solament un guida cap a la teoria melhora basada sus la coneissença correnta, pas la "vertat".
En tot cas, malgrat que lo Rasor d'Occam (e, en general, la filosofia d'Occam) nèga qualques arguments de l'existéncia de Dieu, i a pas cap de dobte que Occam èra cresent convencut e que, amb un o autre argument, defend clarament l'existéncia de dieu e la practica de la religion.
Precisament, l'intencion d'Occam sembla d'èsser de separar la religion de la filosofia, fasent qu'aquela primièra, lestada del "pes" de la metafisica, pòsca avançar en tota sa puretat, e que (Occam tanben lo vegèt atal) la fe seguís l'unic argument en que se basa lo cresent que fa mantenir la teoria e la practica religiosas.
L'idèa de Guilhèm d'Occam e autres pensadors
[modificar | Modificar lo còdi]Guilhèm benlèu foguèt inspirat per d'autres pensadors. Per exemple: lo Libre V de la Fisica d'Aristòtel postula que "la natura òbra pel camin mai cort possible."
Galilèu faguèt una satira notable del Rasor d'Occam dins son Dialòg. Lo principi es presentat dins lo dialòg per Simplicio.
Fòrça scientifics modèrnes apondèron una autre sisa d'ironiá alara que de matematicians prepausen seriosament que las entitats basicas poirián èsser los "bits d'informacion", per exemple las chifras del còde binari, per atal las entitats de d'Occam poirián èsser vistas coma davancièras de la logica de George Boole e l'informatica modèrna.
Benlèu a causa de l'escura natura de la logica medievala, e del fosc de las tòcas de Guilhèm d'Occam, coma teologian, e logician, la discussion, e l'aplicacion del Rasor d'Occam son sovent plenas d'ironia.