Porfir
Lo tèrme porfir (var. porfire)[1] en petrografia a agut de significacions diferentas e mai o mens larjas segon las escòlas e al fil del temps. Generalament designa de ròcas magmaticas venencas caracterizadas per una textura de grands cristals de feldspat negats dins un ciment afanitic.
Dins lo lengatge tecnic geologic modèrn, lo tèrme porfir s'aplica unicament per l'estructura d'una ròca e non per una ròca especifica. Aquela estructura es donc apelada estructura porfirica. Tenent compte de son ambigüitat, en lengatge tecnic, «aquel tèrme es obsolet».[2]
Etimologia[modificar | Modificar lo còdi]
Lo tèrme porfir es eissit del grèc ancian πορφύρα (porphýra), que significa 'porpra'. La color porpra èra aquela de la reialtat e lo «porfir imperial» roman èra una ròca ignèa d'un violet ronçat amb de gròsses cristals de plagioclase. D'unes autors an afirmat que la ròca èra la mai dura coneguda dins l'Antiquitat.[3] Per aquela rason, lo porfir èra plan presat dins los monuments e las construccions de la Roma imperiala e mai tard.[4]
Formacion[modificar | Modificar lo còdi]
Las ròcas a estructura porfirica se forman quand lo magma se refregís inicialament lentament a l'interior de la tèrra. Qualques gròsses cristals se forman ja dins las prigondors e flòtan dins la massa fonduda. Se lo magma monta puèi lèu pendent una erupcion volcanica, lo magma liquid restant se refregís plan lèu e se cristalliza. Aiçò crèa de nombroses cristals microscopicament pichons, apelats matrises. Mai lo refregiment es rapid, mai la massa de basa ven granulosa. Los gròsses cristals clarament visibles a l'uèlh nud son apelats fenocristals. An generalament una talha compresa entre qualques millimètres e mantun centimètre. La màger part del temps, s'agís de cristals plenament desvolopats e donc de forma tipica («idiomòrfs»).
L'importància de la textura del porfir coma indicador de la formacion del magma en passant per diferentas etapas de refregiment foguèt reconeguda pel primièr còp pel geològ canadian Norman L. Bowen en 1928.[5]
Utilizacion[modificar | Modificar lo còdi]
Los porfirs servisson d'una part de matèria primièra forra-borra per l'industria dels materials de construccion, en particular per produccion de grava. D'autre costat, es egalament una pèira naturala recercada, e pòdon aver un efècte plan decoratiu gràcias a lor estructura porfira, sobretot quand son lises. Son utilizats tanben plan a l'exterior qu'a l'interior, per exemple coma revestiment de faciada o coma plan de trabalh dins la cosina. A causa del refregiment rapid près de la susfàcia, la màger part dels jaces de porfir son regats per una ret densa de fendasclas de refregiment, de manièra que cap de blòc de pèira mai gròs ne pòsca pas èsser tirats, çò que limit las possibilitats d'aplicacion restrentas.
Articles connèxes[modificar | Modificar lo còdi]
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ Congrès permanent de la lenga occitana. Multidiccionari Occitan Dicod'Òc. Cèrca «Porphyre». [Consulta: 17 de decembre de 2023]
- ↑ Okrusch, Martin; Frimmel, Hartwig E. eine Einführung in die spezielle Mineralogie, Petrologie und Lagerstättenkunde. 10a edicion. Heidelberg: Springer, p. 308. ISBN 978-3-662-64064-7.
- ↑ Oxford Dictionary of Byzantium. «Porphyry». Oxford University Press, 1991. ISBN 0195046528.
- ↑ Malgouyres, Philippe; Blanc-Riehl, Clément. Porphyre. La pierre pourpre des Ptolémées aux Bonaparte, Réunion des musées nationaux, 2023.
- ↑ Bowen, N.L.. The evolution of the igneous rocks (en anglés). Princeton University Press.