Pòl Nòrd magnetic
Lo Pòl Nòrd magnetic es un punt variable a la superficia de la Tèrra ont lo camp magnetic terrèstre punta en direccion verticala. Lo pòl nòrd magnetic deu pas èsser confondut amb lo mens conegut Pòl nòrd geomagnetic e amb lo Pòl Nòrd.
En 2005 lo pòl nòrd magnetic se situava prèp de l'Illa d'Ellesmere al nòrd del Canadà, approximativament a 82.7° N’ 114.4, W° {{{5}}}’ {{{6}}}. Lo punt correspondent dins emisfèri sud es lo Pòl sud magnetic. Mas los pòls magnetics son pas antipòdes un de l'autre: la linha que los reünís passa pas pel centre de la Tèrra (mas a 530 km).
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]L'astronòm, matematician e fisician chinés Shen Kuo (1031-1095) foguèt lo primièr a comprendre las coneissenças sul magnetisme, coma declinason magnetica e pòl nòrd magnetic. En temps ancians los navigadors europèus pensavan que las agulhas de las bossòlas èran atiradas per una "montanha magnetica" o "illa magnetica" al nòrd luenchenc, o per l'estela polara. L'idèa que la Tèrra agís coma un aimant gigant foguèt prepausada inicialament per Sir William Gilbert, en 1600, un membre de la cort de la Reina Isabèl I d'Anglatèrra. Foguèt lo primièr a definir lo pòl nòrd magnetic, ont lo camp magnetic terrèstre punta a la verticala, cap a l'interior de la Tèrra. Aquò es la definicion uèi utilizada, encara que lo progrès de la compreneson dels mecanismes geomagnetics prenguèt qualques sègles per èsser destriats.[1]
Expedicions e mesuras
[modificar | Modificar lo còdi]La primièra expedicion a aténher lo punt del pòl magnetic nòrd foguèt conduita per James Clark Ross, que l'atenguèt amb lo Cap Adelaïda dins la Peninsula de Boothia lo 1èr de junh de 1831. Roald Amundsen atenguèt lo punt en posicion leugièrament diferenta en 1903. La tresena observacion foguèt conduita per de scientifics de Canadà, Paul Serson e Jack Clark, del Dominion Astrophysical Observatory, que l'atenguèt al lac Allen Lake, dins l'Illa del Prince de Galas[2].
Lo govèrn de Canadà faguèt divèrsas mesuras dempuèi, que mòstran que lo pòl nòrd magnetic es continuament en movement per nòrd-èst. En 1996 una expedicion certifiquèt que la seuna posicion amb magnetomètres e teodolites a 78° 35.7’ N, 104° 11.9’ W[3]. En 2005 en 82.7° N’ 114.4, W° {{{5}}}’ {{{6}}}, a l'oèst de l'Illa d'Ellesmere, dins l'Archipèla Artic Canadian[4]. Durant lo sègle XX se desplacèt de 1100 km, e dempuèi 1970 lo seu movement passèt de 9 km/an a 41 km/an. Se se manteniá a aquel ritme al meteis cap podriá aténher Siberia en cinquanta ans, mas es possible que càmbie de direccion e descelère.
Lo movement es per l'observator una variacion quotidiana ont lo pòl nòrd magnetic descriu aproximativament una ellipsa, amb un desviament maximum de 80 km de sa posicion mejana[5]. Aquel efèit es degut a las perturbacions del camp geomagnetic per de particulas cargadas venent del Solelh.
Nòrd magnetic e declinason magnetica
[modificar | Modificar lo còdi]
La direccion ont l'agulha d'una bossòla punta es coneguda coma nòrd magnetic. En general, aquela es pas exactament en direccion del Pòl Nòrd magnetic. La bossòla s'alinha segond lo camp geomagnetic local, que vària d'un biais complèxe en foncion del luòc a la superficia de la Tèrra, tanben amb lo temps. La diferéncia angular entre lo nòrd magnetic e lo nòrd vertadièr (definit en referéncia al Pòl Nòrd geografic, d'un punt particular de la Tèrra, es nomenat declinason magnetica. La màger part dels sistèmas de coordenadas son basadas al nòrd vertadièr (puèi lo nòrd cartografic causís una projeccion cartografica) e aquò es abitualament mostrat dins las legendas de las mapas indicant la valor de la declinason magnetica.
Pòl nòrd geomagnetic
[modificar | Modificar lo còdi]Coma aproximacion de primièr ordre, lo camp magnetic terrèstre se pòt modelizar coma un dipòl simple (un sistèma de dos cargas de meteis valor, mas de senhals opausats, situats a corta distància l'un de l'autre), desviant de prèp de 11º amb l'axe de rotacion terrèstre e centrat al centre de la Tèrra. Los demais forman un camp non dipolar. Los pòls geomagnetics nòrd e sud son antipòds entre eles, ont l'axe d'aquel dipòl teoric travèrsa la superficia terrèstra. Se lo camp magnetic terrèstre èra un dipòl perfèit alara las linhas del camp magnetic serián verticalas amb los pòls geomagnetics e coïncidirián amb los pòls magnetics. Pasmens, existís una distància entre los pòls magnetics e geomagnetics.
Coma lo pòl nòrd magnetic, lo pòl nòrd geomagnetic atira lo pòl nòrd d'un aimant e, al sens fisic, es en realitat un "pòl sud". Es lo centre de la region de la magnetosfèra ont l'auròra boreala se pòt observar. En 2005 se situada aproximativament 79.74° N’ 71.78, W° {{{5}}}’ {{{6}}}, al nòrd-oèst de la còsta de Groenlàndia,[6] mas se va de l'America del Nòrd a Siberia.
Reversament geomagnetic
[modificar | Modificar lo còdi]Al long de las èras geologicas, l'orientacion del camp magnetic terrèstre (e aquel de las autras planetas) pòt cambiar, atal que lo nòrd magnetic ven sud e vice versa — un eveniment conegut coma reversament geomagnetic.
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Coneissement inicials del pòl nòrd magnetic, Natural Resources Canada
- ↑ Istòria de las expedicions al pòl nòrd magnetic, Natural Resources Canada
- ↑ Posição certificada de 1996 do PNM
- ↑ Geomagnetismo – PNM, Natural Resources Canada, acesso Maio 2007
- ↑ Geomagnetisme — Movement Quotidian del PNM, Natural Resources Canada
- ↑ FAQ sus lo camp geomagnetic, National Geophysical Data Center, acesso