Alpha Ursae Minoris
Alpha Ursae Minoris (α Ursae Minoris / α UMi) es l'estela pus brilhanta de la constellacion de la Pichona Orsa. Es coneguda per correspondre amb una bona precision a la direccion del pòl nòrd celèst, d'aquò li ven lo nom d'Estela polara o simplament Polaris. Sa distància angulara al pòl celèst es uèi de gaireben 0°45'. A causa d'aquela proprietat primièra per mercar lo pòl, en particular dins lo contèxte de la navigacion, fòrça de civilizacions li donèron un nom tradicional. Se tròba atal lo nom tradicional d'origina latina Polaris, mas tanben d'autres.
L'estela polara, del nòrd terrèstre
[modificar | Modificar lo còdi]A causa de sa posicion que se confond amb la direccion de l'axe de rotacion terrèstre, totas las autras estelas del cèl pareisson de virar a l'entorn d'aquela, e sortís jamai de l'emisfèri nòrd, alara que se pòt jamai veire dins l'emisfèri sud.
Malgrat que que Shakespeare aja escrich « Soi tan constant coma l'estela polara », lo pòl nòrd celèst càmbia de posicion al fil dels sègles per causa de la precession dels equinòccis, es a dire un lent cambiament de la direccion de l'axe dels pòls terrèstres. L'axe dels pòls terrèstre evolucionarà fins a aténher una direccion al pus prèp lo 24 març de 2100[1], après anarà s'alunhar pendent de millennis, fins a èsser alunhat de gaireben 45 gras.
Fa 4000 ans, l'estela Polara foguèt Tuban (α Draconis) ; dins un futur alunhat, serà Vega (α Lyrae).
L'utilitat de Polaris coma ajuda a la navigacion (se nomena tanben Stella Maris, estela de la mar) es atestada dempuèi las pus ancianas escrituras assirianas. Es facil de trobar Polaris en seguent la linha traçada dempuèi β Ursae Majoris (Merak) a travèrs α Ursae Majoris (Dubhe), las doas estelas al bòrd drech de la caçairòla caracteristica de la Granda Orsa. Se pòt tanben, a l'opausat, seguir la partida drecha de la punta centrala del « W » de Cassiopèa.
A nòstra epòca, Polaris a pas d'equivalent prèp del pòl sud celèst ; l'estela pus pròcha del pòl sud celèst, σ Octantis, es fòrça pauc luminosa. Pasmens la Crotz del Sud punta cap al pòl sud e es utilizada per lo mercar (amb mens de precision qu'amb Polaris, per lo pòl nòrd).
Caracteristicas pròprias
[modificar | Modificar lo còdi]Polaris se tròba a gaireben 430 annadas lutz de la Tèrra. Es una variabla cefelida]] supergiganta, amb dos companhons pus pichons.
En 1899, sa magnitud varièt de gaireben un desen, sus un cicle de quatre jorns, o una variacion d'esclat de gaireben 25%. Puèi, l'amplitud d'aquela variacion comencèt de demenir, lentament d'abòrd, puèi de mai en mai rapidament.
Lo jornalista scientific Serge Jodra[2] [3] revelèt en junh de 1994 un fach estranh e totjorn pauc conegut dels astronòms: la luminositat de l'estela s'estabilizèt completament.
En 2010, son esclat sembla totjorn estable.
Denominacions
[modificar | Modificar lo còdi]Entre los nombroses noms de Alpha Ursae Minoris, i a aquel d'origina grèga Kinosura, o Cinosura (rèsta del fach que la constellacion foguèt un can). Es tanben nomenada tramontana.