Osom

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Osom

Caracteristicas
Longor 33,3 km
Bacin 163 km2
Bacin collector Ador
versant gauche
Debit mejan 6,85 m3⋅s-1 (Artés d'Asson)
Regim pluvio-nival
Riu
Confluéncia le gave de Pau
Geografia
Païses traversats França
Regions traversadas Navèra Aquitània, Occitània

Osòm (fòrma bearnesa) o Osom (fòrma bigordana), qu'ei un afluent deth Gave de Pau, riba esquèrra, enter la Gènia longa (nom occitan?) e lo Béez (nom occitan?).

Idronimia[modificar | Modificar lo còdi]

Er idronime actuau d'Osòm qu'ei mentavut aths sègles XV e XVI: Oson (1441), Osom, Osson, Ozon (1538), lo Lozon (1581), l'Ouson[1] (1585), représ puish davath eras fòrmas Louzon (1786 - Mapa de Cassini, shens apostròfe com sovent dens aquèra òbra) e Lauzom (1850 - carta d'estat-major).[2] La prononciacion qu'ei [u'zɔm] en Bearn o [u'zũ] en Bigòrra.

Era grafia Ouzoum qu'ei utilizada dens era hauta vath, subretot dens eras comunas de Herrèra e Arbiost (cadastre de Herrèra, de Lobièr de Haut...) e per daubuns autors.[3]

Aqueth nom qu'ei probablament derivat der idronime pirenenc Ossa/Osse?.

Geografia[modificar | Modificar lo còdi]

Osòm que pren origina a eras honts deth Cap d'Osòm (1 131 m), ath fons deth circ deth Litòr ont recep tanben era aiga de nombrós arrius petits qui baishan deras hautas crestas de la Listron de Bazen (nom occitan?) ath Gran Gabisòs (nom occitan?).[4] Que se gèta dens eth gave de Pau a Aigon, en amont de Nai (altitud 258 m m).

Era vath d'Osòm, qu'ei bordada a l'oèst per era cadeneta eissida deth còth d'Aubisca (nom occitan?) (1 474 m 709 ) que ac separa dera vath d'Aussau e a l'èst, per aqueth eissit deth còth deth Solòr (nom occitan) (1 474 m) qui la separa dera vath d'Asun. Dera sortida deth circ deth Litòr dinc a Herrèra, Osòm s'endintra dens un talveg estreit. En avath deu petit bacin de Herrèra, Osòm que tòrna èster encaishat, en 9 km , dens ua gòrja de pendas abruptas o de hautas parets calcàrias. Sonqu'a partir d'Artés d'Asson era vath que alarga's moderadament, enter eths relèus deth piemont pirenenc.

Eth torrent qu'ei mei alimentat per eras plojas que eras nèus. Totun, la fonda deras nèus, a era prima, qu'entraina un maximum de debit. I a dus periòdes d'estiatge : febrèr e julhet-agost. Qu'ei un arriu de regim pluvio-nivau.

Fabricas idro-electricas[modificar | Modificar lo còdi]

  • Dens eth circ deth Litòr, ua petita resclausa (a 1 100  d'altitud) que capta eth cors principau d'Osòm per alimentar era micro-centrala idro-electrica installada ath barri deths Borrinquets a Arbiost.
  • Ua auta micro-centrala qu'ei installada a Artés d'Asson : qu'utiliza la presa d'aiga dera anciana harga d'Asson.

Comunas e departaments traucats[modificar | Modificar lo còdi]

En rason dera istòria hera particulara dera vath d'Osòm, Osòm dens era partida superiora - dinc aths confluents dab era Aigua Blanca e era Aigua Nègra - qu'ei eth limit deras ancianas províncias de Bigòrra e de Bearn, limit représ, en 1790, durant era constitucion deths departaments. Dinc a aqueth confluent, Osòm que bòrda doncas eths territòris deras comunas bigordanas d'Arbiost e Herrèra (Hauts Pirenèus) suu riba dreita e deras comunas bearnesas de Biost, Lobièr de Haut e Lobièr de Baish en riba esquèrra. En avath d'aqueth confluent, Osòm travèrsa eths territòris bearnés d'Asson, Artés d'Asson, e Aigon.

Principaus afluents[modificar | Modificar lo còdi]

D'amont cap avath :

  • (E) lo Baudés (nom occitan?),, 4,4 , en provenença deu còl d'Aubisca (nom occitan?),,
  • (E) l'arrèc Arrendau o de Grota (nom occitan?),, 3 km , en provenença de las cabanas de Bouzieste (nom occitan?),
  • (E) lo Laussiés (nom occitan?), 4,7, en provenença deu Turon de Lénia (1 530 m) e deu Còth de Lobièr (nom occitan?),
  • (E) lo Lanet o riu de Hogaron ((nom occitan?, fr. Hougarou), 4,7 , venent deu còth de Som (nom occitan?),
  • (D) lo riu de Las Tètas (nom occitan?, fr. Lastètes), 3,7 , en provenença deth còth deras Pandeuas (fr. col des Spandeules),
  • (D) lo Cau d'Arroi, 2,3 , deth pic d'Estiveta (nom occitan?, fr. pic d'Estibette) (1 850 m)
  • (D) l'Aigua Nègra (nom occitan?), provenent d'una importanta resurgéncia,
  • (E) l'Aigua Blanca (nom occitan?), provenent egalament d'una importanta resurgéncia.
  • (E) lo Turonet, 2,7 , en provenença deu còth deus Navalhs (nom occitan?, fr. col des Nabails),
  • (D) l'Arriiu Sec, 8,1 , en provenença de la font de Yerse,
  • (D) l'Arriu Cort o Cagarèth (nom occitan?, fr. Cagaret)[5], dins la part inferiora deu cors.

(D) riba dreita ; (E) riba esquèrra.

Idrologia[modificar | Modificar lo còdi]

Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]

Nòtas[modificar | Modificar lo còdi]

Referéncias[modificar | Modificar lo còdi]

  1. ↑ C'est le nom qui figure sur les cartes de l'IGN et les documents officiels.
  2. ↑ Paul Raymond, Dictionnaire topographique du département des Basses-Pyrénées, 1863, Paris, Imprimerie impériale. Réédition, Ekaina, Bidart.
  3. ↑ Lejosne, Laborde, Condou dans leurs notes, articles ou ouvrages traitant de la haute vallée de l'Ouzom
  4. ↑ cap (occitan) : tête – donc origine – de l’Ouzom
  5. ↑ Carte de Cassini, feuille Pau. Cette appellation est douteuse. Elle ne figure que sur la carte de Cassini et semble inconnue par ailleurs. Les plans cadastraux « napoléoniens » d'Igon et d'Asson portent seulement le nom d'Arrieucourt.

Vejatz tanben[modificar | Modificar lo còdi]

Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]

  • Cartas de l'IGN.
  • Jean Defos du Rau, « La vallée de l'Ouzom et ses habitants », Revue géographique des Pyrénées et du Sud-Ouest, 1944, tòme XV, p. 5 a 55.

Articles connèxes[modificar | Modificar lo còdi]

=== Ligams extèrnes ===  

Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Osom&oldid=2407297 »