Orfanèl
Un orfanèl (del grec ancian ὀρφανός / orphanós) o una orfanèla es un enfant (mai sovent minor) que lo paire e la maire son mòrts, o que l'un dels dos parents es mòrt, o per extension, desaparegut(s) definitivament.
L'utilizacion correnta resèrva aqueste tèrme als enfants qu’an perduts sos dos parents. Pels enfants qu’an perdut pas qu’un se precisa orfanèl de paire (que lo paire es perdut) o orfanèl de maire (que la maire es perduda). Lo tèrme pòt tanben èsser utilizat pels animals. Per unas espècias animalas, ont lo paire a pas de ligam particular amb la maire o amb lo jove, avant o après sa naissença, lo pichon es alara nomenat orfanèl quand la maire desaparéis.
Insercion sociala
[modificar | Modificar lo còdi]Ara, dins los païses desvelopats, los enfants orfanèls que son pas aculhits per lor familha als sens larg son plaçats dins una estructura d'adoption que pren suènh d’eles, mai sovent fa lor education, puèi son adoptats per una familha permanenta tan lèu que se pòt.
Pel passat e encara dins una granda partida del mond, los orfnèls vivon sovent sens ostal, venon de sens abrics o son curats dins d’espitals, d’orfenelat, o per de congregacions religiosas; çò que se pòt considerar coma una error, que los menors i recebon de suènhs insufisents, o gaireben dangieroses, subretot dins los espitals ont son mesclats amb d’adults sens fogal e de malauts mentals (a vegada dangieroses) e ont las malautiás mentalas son pas curadas.
Dins unas nacions confrontadas a la guèrra e al SIDA, una proporcion significativa de la jove populacion a perdut sos parents, ex. : Tanzania, Oganda o Botswana, causant una crisi umanitària majora. En Républica populara de China, las filhas son a vegadas abandonadas, a causa de la politica de natalitat.
Caritat e ajuda als orfanèls
[modificar | Modificar lo còdi]SOS Children's Villages International es una ONG, sens vocacion religiosa, d'assisténcia sociala que la mission es de provesir un fogal estable e de familhas afectuosas pels enfants abandonats o qu’an perdut lors parents pel mond entièr.
Avant l'establiment d'una accion sociala de l'Estat pels orfanèls dins los païses desvelopats, fòrça organisacion de caritats coma los fogals del Dr Barnardo (ara nomenat « Barnardo's ») èran presents per prene suènhs dels orfanèls vivent dins la pauretat.
Populacions
[modificar | Modificar lo còdi]
Los orfanèls son puslèu rare dins los païses desvolopats, que fòrça enfants pòdon esperar que los parents subreviscan a lor enfança. Fòrça mai nombroses d’orfanèls existisson dins de païses en guèrra.
| Continent | Nombre d’orfanèls (1000) |
Percentatge d’orfanèls sus l’ensemble |
|---|---|---|
| Africa | 34,294 | 11.9% |
| Asia | 65,504 | 6.5% |
| America latina & Cariba | 8,166 | 7.4% |
| Total | 107,964 | 7.6% |
| País | % dels orfanèls sus l’ensemble dels enfants |
Orfanèls amb lo SIDA % dels orfanèls |
Total dels orfanèls | Total dels orfanèls (SIDA) | De maire (total) | De maire (SIDA) | De paire (total) | De paire (SIDA) | Dels dos (total) | Dels dos(SIDA) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Botswana (1990) | 5.9 | 3.0 | 34,000 | 1,000 | 14,000 | < 100 | 23,000 | 1,000 | 2,000 | < 100 |
| Botswana (1995) | 8.3 | 33.7 | 55,000 | 18,000 | 19,000 | 7,000 | 37,000 | 13,000 | 5,000 | 3,000 |
| Botswana (2001) | 15.1 | 70.5 | 98,000 | 69,000 | 69,000 | 58,000 | 91,000 | 69,000 | 62,000 | 61,000 |
| Lesotho (1990) | 10.6 | 2.9 | 73,000 | < 100 | 31,000 | < 100 | 49,000 | < 100 | 8,000 | < 100 |
| Lesotho (1995) | 10.3 | 5.5 | 77,000 | 4,000 | 31,000 | 1,000 | 52,000 | 4,000 | 7,000 | 1,000 |
| Lesotho (2001) | 17.0 | 53.5 | 137,000 | 73,000 | 66,000 | 38,000 | 108,000 | 63,000 | 37,000 | 32,000 |
| Malawi (1990) | 11.8 | 5.7 | 524,000 | 30,000 | 233,000 | 11,000 | 346,000 | 23,000 | 55,000 | 6,000 |
| Malawi (1995) | 14.2 | 24.6 | 664,000 | 163,000 | 305,000 | 78,000 | 442,000 | 115,000 | 83,000 | 41,000 |
| Malawi (2001) | 17.5 | 49.9 | 937,000 | 468,000 | 506,000 | 282,000 | 624,000 | 315,000 | 194,000 | 159,000 |
| Oganda (1990) | 12.2 | 17.4 | 1,015,000 | 177,000 | 437,000 | 72,000 | 700,000 | 138,000 | 122,000 | 44,000 |
| Oganda (1995) | 14.9 | 42.4 | 1,456,000 | 617,000 | 720,000 | 341,000 | 1,019,000 | 450,000 | 282,000 | 211,000 |
| Oganda (2001) | 14.6 | 51.1 | 1,731,000 | 884,000 | 902,000 | 517,000 | 1,144,000 | 581,000 | 315,000 | 257,000 |
- 2001 chifre de 2002 UNICEF/UNAIDS report
- China: Enquèsta del Ministèri dels Afars Civils en 2005 mòstra que China compta 573000 orfanèls de mens de 18 ans d’edat.
- Russia: Segon lo rapòt rus de 2002 citat dins New York Times, 650000 enfants son d’orfanèls. Son descomptat après 16 ans d’edat, e 40% son sens abric, amb 30% que venon criminals o se suicidisson.
- America Latina: Los enfants de las carrièras son fòrça presents en America latina; se’n donariá mai de 40 milion. Totes los enfants de las carrièras son pas d’orfanèls, totes trabalhan e fòrça an pas l’ajuda familiala que cal.
Orfanèls celèbres
[modificar | Modificar lo còdi]D’entre los orfanèls celèbres i a de líders del mond coma Nelson Mandela, Alexander Hamilton, Kayleigh Chalk, Aaron Burr, Andrew Jackson; lo profèta ebrieu Moïses e lo profèta musulman Moamet; d’escrivans coma Edgar Allan Poe, e Leo Tolstoy; d’atlètas coma Aaron Hernandez e Jacques Villeneuve. D’autres orfanèls son Louis Armstrong, Marilyn Monroe, Babe Ruth, Ray Charles e Frances McDormand.
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- Bullen, John. "Orphans, Idiots, Lunatics, and More Idiots: Recent Approaches to the History of Child Welfare in Canada," Histoire Sociale: Social History, May 1985, Vol. 18 Issue 35, pp 133–145
- Harrington, Joel F. "The Unwanted Child: The Fate of Foundlings, Orphans and Juvenile Criminals in Early Modern Germany (2009)
- Keating, Janie. A Child for Keeps: The History of Adoption in England, 1918-45 (2009)
- Miller, Timothy S. The Orphans of Byzantium: Child Welfare in the Christian Empire (2009)
- Safley, Thomas Max. Children of the Laboring Poor: Expectation and Experience Among the Orphans of Early Modem Augsburg (2006)
- Sen, Satadru. "The orphaned colony: Orphanage, child and authority in British India," Indian Economic and Social History Review, Oct-Dec 2007, Vol. 44 Issue 4, pp 463-488
- Terpstra, Nicholas. Abandoned Children of the Italian Renaissance: Orphan Care in Florence and Bologna (2005)