Nguni

Garrièrs zolos de la fin del sègle XIX

Lo grop nguni de lengas bantos d’Africa australa conten quatre lengas: lo zolo e lo xhosa en Africa del Sud, lo ndebele del nòrd de Zimbabwe (o sindebele), e lo swati en Africa del Sud e al Swaziland. Son prigondament aparentadas e sovent mutualament comprensiblas.

« Nguni » es un tèrme artificial emplegat pels linguïstas e etnològs blancs dempuèi los ans 1930. Una autra distinccion tanben artificiala los Ngunis septentrionals – comprenent los Zolos e los Swazis – e los Ngunis miègjornals, amb oer exemple los Xhosas, los Thembus, los Mfengus, los Mondos e los Mondomises.

Cal destriar los ndebeles del Zimbabwe d’un pòble del meteis nom en Africa del Sud. Los Ndebeles sudafricans, que parlan la lenga ndebele del sud, apartenon al grop sotho-tswana fan pas partit del grop nguni.

Organizacion sociala

S'associa de trachs culturals a las etnias parlant las lengas ngunis: l’organizacion tradicionala en clans patrilinearis jol lideratge de caps gaireben meritocrats; l’elevatge de bestial; una certa estetica musicala, etc. Los notables i ensejavan de se far independents creant lo lor clan. Lo poder d’un cap dependiá sovent de sa capacitat a mantenir l’unitat de son clan.

A partir de 1800 environ, l’ascension del clan zolo al sen dels Ngunis e lo periòde de mfecane que seguís, acompanhant l’espandiment dels Zolos dirigits per Chaka, contribuiguèron a cimentar e a consolidar de ligams entre fòrça clans minors. Per exemple, lo reialme del Swaziland foguèt creat al començament del sègle XIX per diferents grops ngunis qu ese liguèron amb lo clan dels Dlaminis contra la menaça d’una ataca exteriora. Conten uèi fòrça clans diferents que parlan una lenga nguni nomenada swati e son leials al respècte del rei del Swaziland, qu'es tanben lo cap du clan Dlamini.

Vejatz tanben

Bibliografia

• (en) Mbulelo Jokweni (et al.), A unified standard orthography for Nguni languages : South Africa, Swaziland, Zimbabwe, Tanzania, Malawi and Zambia, CASAS, Cape Town, 2003, 19 p. ISBN: 1-919932-12-7
• (en) Sizwe Satyo, Cross-fertilizing vocabularies : the case of the Nguni languages, Vivlia, Florida Hills, 1998, 7 p. ISBN: 978-1-919799-06-3

Font

• (en) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en anglés intitolat « Nguni ».