Mite fondator de Marselha
La legenda de Giptis e Pròtis es lo mite fondator de la vila que descriu la fondacion legendària de Marselha vèrs 600 AbC. Lo mite es basat a l'entorn del mariadatge de Giptis, filha del cap de la tribú celta e ligura dels Segobriges(-briges o -britges. De verificar.), amb Pròtis, marin focèu.
La legenda foguèt entre autre descricha par Aristòtel e utilizada per l'istorien roman Justin al sègle III ou IV dins son Abreujat de las Istòrias filipicas mas compta pauc d'elements autentificats pels arqueològs e los istorians. Los arqueològs pasmens podèron confirmar que lo site geografic de Marselha èra de segur abitat de temps abans los Grècs per de tribús liguras.
Mite dins La Constitucion de Marselha d'Aristòtel
[modificar | Modificar lo còdi]Segon La Constitucion de Marselha, d'Aristòtel:
- «Los Focèus, que fondèron Marselha, essent de comerçants venguts d’Ionia. Un jorn, lo roi Nannos – tal èra son nom – aculhiguèt Euxèn de Focèu. Mas, lo quita jorn de l’arribada d'aquel darrièr, Nannos celebrava las nòças de sa filha: de fach, Euxèn fuguèt invitat a participar a la taulejada nupciala. Lo maridatge deuriá se debanar del biais seguent: après lo repai, la gojata deuriá entrer dins la sala de las ceremonias e ofrir una copa de vin mesclat a aquel que vendrá son espos.
- Quand la gojata intra, dona la copa, o per azard, o per una rason que sola ela sap, a Euxèn. La gojata se nomenava Petta. Un còp la causa facha, lo paire, cresent qu'aquela ofrenda correspondava a la volontat divina, consentiguèt a aquela union. Euxèn prenguèt donc per femna Petta e visquèt amb ela, non sens aver cambiat son nom contra aquel d’Aristoxèn. Encara existís a Marselha una familha que ven d'aquema femna: s’agís dels Protiads, Pròtis essent lo filh d'Euxèn e d'Aristoxenèa.»
Mite dins l'Abreujat de las istòrias filipicas de Tròc Pompèu de Justin
[modificar | Modificar lo còdi]Segon Justin, qu'utiliza Aristòtel:
- «A l'epòca del rei Tarquin, de joves gents focèus, venent d'Asia, arribèron a la boca del Tibre e faguèron un tractat d'amistat amb los Romans; puèi s'embarquèron pels golfs mai alunhats de Gàllia e fondèron Marselha, entre los Ligurs e las pobladas salvatjas dels Galleses; compliguèron de grands expleits, o s'aparant per las armas contra la salvatjeriá gallesa, o atacant d'esperel aqueles per qui avián estat atacats aperavans. De fach, los Focèus, constrenchs per l'exiguïtat e la magror de lor tèrra, practicavan amb mai d'ardor la mar que las tèrras: ganhavan lor vida en pescant, comerçant, sovent quitament per la pirateria, qu'èra a l'onor dins aquel temps. Es perque, avent osat s'avançar cap a la riba ultima de l'Ocean, arribèron dons lo golf gallés a la bòca l'embouchure del Ròse, e captivats pel chale d'aquel luòc, un còp tornat a çò d'el, atrasèron mai de gens contant çò qu'aviá vist.
- Los comandants de la flota èran Simos e Pròtis. Tanben van trapar lo rei dels Segobritges, nomenat Nanus, suls territòris ont projectavan de fondar una vila. Se tròba qu'aquel jorn lo rei èra occupat a preparar de nòças de sa filha Giptis, qu'anavan donar en maridatge a un gendre causit pendent lo banquet, segon la costuma nacionala. E atal, alara que totes los pretendents avián estat invitats a la nòças, los òstes grècs son tanben conviats a la taulejada. Enseguida, alara que la gojata, a son arribada, èra pregada per son paire d'ofrir d'aiga a aquel que causirá per espós, se capvirèt cap als Grècs sens prene en compte de totes los pretendents e ofriguèt d'aiga a Pròtis que, d'òste vengut gendre, recebut de son sògre un emplaçament per fondar la vila.
- Donc, Marselha fuguèt fondada près de la bòca de Ròses, dins un golf isolat, coma dins un recanton de la mar. Pasmens los Ligurs, geloses de la creissença de la vila, de contunh secutèron de guèrras los Grècs que faguèron tant d'esfòrces rebutant los dangièrs, que après aver vencut los ennemics, establiguèron fòrça de colonias sus las tèrras que prenguèron.»
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- Marius Dubois, Paul Gaffarel et J.-B. Samat, Histoire de Marseille, Librairie P. Ruat, Marseille, 1913, 221 p.
- François Herbaux, Nos ancêtres du Midi, Éditions Jeanne Laffitte, Marseille, 2005, 184 p., ISBN: 9782862764191.
- Paul Mariéton, La Terre provençale : journal de route, Alphonse Lemerre, Paris, 1894, 566 p., disponible sus Gallica.