Mite de la cavèrna

Lo Mite de la Cavèrna es plan segur la mai coneguda de las metafòras, allegorias o mites de Platon. Foguèt creat per explicar sa teoria de las idèas. Lo mite de la cavèrna se tròba al començament del libre sèt de "La Republica".

Explica cossí de personas presonièras dins una cavèrna veson sus las parets en ombras lo rebat de çò qu'i a enrè d'eles mercés a la lutz d'un fuòc.

Los objèctes fòra de la cavèrna representan la realitat, las idèas, alara que las ombras ne son las copias imperfèctas, las causas del monde tangible. Del meteis biais que las ombras remembran l'objècte original per la siloeta, las causes remembran las idèas etèrnas (teoria de l'anamnèsi o reminiscéncia). La lutz que permet de veire, assimilada dins los sègles posteriors a la rason, seriá l'idèa suprèma, qu'es una triada del ben, la Veritat e la Beutat.

Resumit del Mite de la Cavèrna

Dins lo mite de la cavèrna, Platon conta l'existéncia d'òmes captius dempuèi lor naissença a l'interior d'una escura cavèrna. Son presonièrs ligats a las cames e col, de biais que son obligats de mirar totjorn endavant sens poder jamai tornar lo cap. La lutz qu'enlusentís la tuta ven d'un fuòc alucat enrè d'eles.

Platon, per la bòca de Socrates, nos ditz qu'imaginèm un camin levat e long entre los presonièrs e lo fuòc, ont es bastit un mur per ont passan d'òmes que pòrtan tota mena de caras que los subrepassan, aqueles òmes de còps qu'i a parlan e d'autre còps que demòran silencioses. Los captius pòdon veire res mai que las ombres de las caras rebatejada pel fuòc sus la paret de la cavèrna, e per manca d'autre ensenhament pensan que las ombras que veson son los objèctes reals, la meteissa realitat. Mas Platon nos invita a imaginar que un d'aqueles captius comença a fa lo ligam entre los sons e las caras e comença a veire que se pòt desencadenar e que pòt caminar e sortir, amb grand esfòrç, de la cavèrna. Un còp qu'arribèt a sortir, la lutz del solelh l'esbleugís e deguèt cercar las ombras e las causes rebatejadas dins l'aiga; mai endavant s'abituèt a mirar los objèctes eles meteisses e a la fin descobririá la realitat e çò que son las causes e poirá las contemplar amb tot lor esplendor.

Mas, lo mite acaba pas aquí, Socrates torna fa dintrar lo presonièr dedins la cavèrna perque a l'obligacion morala d'explicar als autres presonièrs e puèi los convéncer que çò vison es engana e falsedat. Mas los presonièrs, alienats dempuèi l'infança lo prenon per fòl e se'n rison, e fin finala totes asseguran que se qualqu'un ensejariá de los desligar e los fariá pujar l'abrupta cavèrna lo matariá.

Interpretacions del mite de la cavèrna

Aquela fin fa referéncia Socrates el meteis, que foguèt condemnat a mòrt en un procès celèbra a Atenas per aver obligat sos conciutadans a pensar e a anar al delà de las aparéncias. Qu'es aquel que libèra l'esclau? Dins lo tèxte de Platon es pas dich explicitament, mas lo presonièr qu'es liberat, lo es pel "mèstre" (nòu omenatge de Platon a Socrates) qu'es quin l'obliga a pensar e a transcendir la falsa e comòda realitat. De fach dins lo tèxte se ditz explicitament que se deu, per fòrça se cal, liberar l'esclau, que de tant abituat qu'es a sa condicion d'esclau es incapable de pensar dina una realitat d'òrdre superior. I a, doncas, un sens pedagogic d'aquel mite que se pòt comprendre coma una allegoria de l'ensenhament.

E mai del mite o allegoria de la cavèrna se pòt distinguir doas grandas regions:

• A) l'interior de la tuta, leugièrament illuminada per un fòc e
• B) l'exterior, dominat per la lutz del solelh.

A son còp caduna d'aqueles partidas se dividís en doas partidas, del biais que las ombras (A1) que los presonièrs veson projectadas al fons de la cavèrna, provocadas per la lutz del fuòc (A2), son ombras d'objèctes artificials coma anfòras, estatuas e d'autres objèctes que pòrtan los òmes que son enrè dels presonièrs. E dins la region superiòra, fòra de la cavèrna, tanben i a objèctes (objèctes naturals) coma arbres, Nívols, montanhas o animals (B1). Las ombras qu'aqueles projèctan existisson, mas provocadas per la lutz del solelh (B2). Atal doncas, del punt de vista ontologic (se referissent, doncas, als diferents nivèls de realitat) Platon descriu quatre nivèls.

Per aquò vesèm que d'entre las ombras del monde interior de la cavèrna (que los presonièrs creson que son l'unica realitat) son de projeccions artificialas (d'objèctes artificials provocats per un fuòc), a l'exterior de la cavèrna (que representa l'autentica realitat que Platon fa coïncidir amb las idèas) las ombras son de projeccions d'objèctes reals (que Platon fa coïncidir amb las entitats matematicas) projectadas per la lutz del solelh (que Platon fa coïncidir amb l'idèa del Ben suprèm).

Aquelas quatre regions coincidisson amb los quatre gras de saber que parla Platon: la partida correspondent a l'interior de la cavèrna s'identifica, del punt de vista epistemologic, amb la doxa (opinion o coneissença sens fondament) que pòt èsser formada per la eikasia (imaginacion) e la pistis (cresénça). Atal, doncas, l'opinion o doxa representa una falsa coneissença, pasmens qu'aquò siá vertadièr, coma çò qu'arriba als presonièrs de la cavèrna. La partida correspondent a l'exterior de la cavèrna representa, del punt de vista epistemologic, la vertadièra coneissença o epistèma, que se dividís en dos gras, de la mai bassa a mai granda importància: la dianoia o coneissença discursiva (coneissença cientificas e matematica, e la noesi o coneissença filosofic que se desvolopa dialecticament.

Lo camin de la pujada -dificil, long, exigent- dempuèi l'interior de la cavèrna, que lo presonièr fa amb l'ajuda del misteriós personatge que lo fa montar cap en amont (allegoria del mèstre), representa çò que Platon ditz de la dialectica ascendenta. Lo camin contrari, un còp que lo presonièr se liberèt de las falsas coneissenças e pòt tornar a ensenhar la vertadièra realitat, es conegut coma la dialectica descendenta.

Ligams extèrnes

• (ca)Lo mite de la Cavèrna (La República, 514a-517a, Fundació Bernat Metge, Barcelona, pp. 11-122). (ca)
• (ca)Explicacion didactica del mite de la cavèrna.
• (ca)Lo mite de la cavèrna in FiloXarxa.