Marmòta
Marmòta
Marmota
Blumenbach, 1779
Las marmòtas (var.dormilhosa) (Marmota) forman un genre de mamifèr escavaire de l'òrdre dels rosegaires.
L'espècia mai coneguda en Euròpa es la marmòta vivent en montanha (Marmota marmota), alara qu'en America del Nòrd, es la Marmota monax.
Descripcion
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo pèl de la marmòta es burèl, negre o castanh. Son còrs es trapet, las aurelhas redondas. Sos membres son corts e poderoses amb una longa coa. Sa talha es de 46 a 66 cm per un pes de 2 a 9 kg. Viu de 4 a 10 ans en captiviat e de 4 a 8 ans en libertat.
Reparticion e abitat
[modificar | Modificar lo còdi]
D'unas espècias de marmòtas vivon en montanha entre 1 300 e 3000 mètres d'altitud. Aquela amplitud d'altitudinala poiriá èsser deguda a la frescor ivernala que cercan, e tanben a la pression exercida per l'òme sus l'espècia. D'autras espècias, coma aquelas d'America del Nòrd e de las estepas eurasianas, aiman mai las granda planas rufas.
Los paleontològs avián ja al sègle XIX trobat d'ossadas de marmòtas fins a las grandas planas d'Euròpa de l'Oèst (dins lo bacin parisenc[1][2],[3] e fins a Peitau-Charanta[4]) mas tanben pus al nòrd en Belgica (al Paleolitic mejan segon los fossils de la balma Walou de Trooz per exemple[5]). Los primièrs paleontològs foguèron surpreses de descobrir que la marmòta costejava en Belgica los nòstre aujòls preistorics, mas tanben l'elefant, lo rinoceròs, l'ipopotam, la ièna, lo leon e lo rangièr, lo gloton, le rainal argentat, l'isard[6].
La marmòta desaparéis de gaireben totas las regions d'Euròpa a partir la Preïstòria, benlèu a causa d'una pression de caça excessiva, l'espècia podent nóiser als primièrs ensags d'agricultura e constituissent una font de proteïnas e de lipids pro aisit d'accès en ivèrn (sufisís de marcar las tutas a la devalada per la tornar trobar dins la nèu).
La presència ara pas que montanhòla de la marmòta poiriá donc èsser pas que la consequéncia de l'accion de l'òme, lo qual pasmens comencèt a ensejar de melhorar l'astre de l'espècia la torna introduire dins de massisses montanoses. Pasmens, lo fèble efectiu d'unas d'aquelas populacions novèlas, e lor isolament al respècte dels autres, pausa le problèma de lor fragilitat e de lor consanguinitat.
Ecologia e comportament
[modificar | Modificar lo còdi]Reproduccion
[modificar | Modificar lo còdi]Las marmòtas s'acoblan al mes de mai. La gestacion dura 33 o 34 jorns e una portada pòt comptar de 3 à 5 pichons[7].
Las marmòtas jovas naisson a la fin de mai, començament de junh. A la naissença, los pichons mesuran pas que 3 cm e pesan gaireben 30 g. An los uèlhs barrats e an pas encara de pèls. Los pichons demoran un a dos meses dins lor tuta abans de'n sortir al mes de julhet.
Alimentacion
[modificar | Modificar lo còdi]_-_Rochers-de-Naye,_Switzerland,_2009.JPG)
La marmòta est cecotròfa, es a dire que digerís dos còps sos aliments ingerissent unas de las sieunas cagarèlas.
Las marmòtas dels Alps se noirissent de vegetals erbacèus, de granas e pichons invertebrats (insèctes, aranhas, vèrms). Preferisson los joves brots e mantenon leor noirritura amb lors membres anteriors.
Ivernacion
[modificar | Modificar lo còdi]La marmòta ivèrna pendent 5 meses e mièg. A la davalda, manja fòrça per constituir las resèrvas de grassas que permetràn de subrevire. Per las utilizar pas tròp lèu, viu au ralentit. Sa temperatura corporala cai a 7 gras e son còr ralentit, amb gaireben 4 o 5 pulsacions per minuta. Se desrevelha gaireben totas las quatre setmanas per far sos besonhs. Se fa mens de 3 3 °C jos tèrra, la marmòta deu se desrevelhar e se mòure per pas morir de freg.
Sembla que l'ivernacion sociala (en grops familhals, dins l’hibernaculum, amb d'ndividús edats amb mai d'experiéncia), estudiada per la Marmota marmota, s'es un factor de risc ecoepidemiologic a causa de la promiscuitat, pòsba tanben donar d'avantatges en tèrmes de subrevida ivernala[8].
Sistematica
[modificar | Modificar lo còdi]Lista de las espècias
[modificar | Modificar lo còdi].JPG)
- Marmota baibacina, Asia
- Marmota bobak, Eurasia
- Marmota broweri, Alaska
- Marmota caligata, Canadà, Alaska e nòrd de las Rocosas als EUA
- Marmota camtschatica, Kamtchatka
- Marmota caudata, Asia centrale
- Marmota flaviventris, America del Nòrd
- Marmota himalayana, Imalaia
- Marmota marmota, Alps e Pirenèus
- Marmota menzbieri, Asia centrala
- Marmota monax, America del Nòrd
- Marmota olympus, Peninsula Olympique dels EUA
- Marmota sibirica, Siberia
- Marmota vancouverensis, Illa de Vancouver
Etimologia e nominacions
[modificar | Modificar lo còdi]
Du latin mus montis, « mirga del mont ».
Las marmòtas e l'òme
[modificar | Modificar lo còdi]Efectius
[modificar | Modificar lo còdi],_Yosemite_NP_-_Diliff.jpg)
Utilizacions
[modificar | Modificar lo còdi]
La marmòta èra caçada per sa fourrure, sa carn, sa grassa. La caça es encara autirizada en França mas fòrça estrictament reglementada. Es enebida dins los Pirenèus e lo Massís central[9]. En America del Nòrd, la caça de la marmòta es liura, que l'espècai i es fòrça espandida e classificat coma noisibla. La forradura de las marmòtad d'Asia e d'America del Nòrd es encara utilizada jol nom de murmel. Los montanhòls emigrats dins las grandas vilas presentavan d'ndividús dreçats coma atraccion de fièra.
Ara, venguèt un dels simbòls màger dels Alps e dels Pirenèus. Se trapa fòrça representacions o evocacions de l'espècia sus de produchs avent gaire pas pus de ligam amb ela, almens l'origina montanòlas.
L'espècia gausís d'una imatge fòrça positiva près d'un larg public a causa de son aparéncia e de son caractèr inoffensiu. Es pas rare, dins las vals frequentadas en estiu, que de marmòtas vengan quistar de manjar al caminaires.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ J. Chaline, Les rongeures du pléistocène moyen et supérieur de France (systématique, biostratigraphie, paléoclimatologie), Éditions du Centre national de la recherche scientifique, 1972.
- ↑ Constant Prévost, Note sur les cavernes et les brèches à ossements des environs de Paris, Annal. des Sc. géolog, 4 avr 1842.
- ↑ Paul Gervais, Arthus Bertrand, Zoologie et Paléontologie françaises : Nouvelles recherches sur les animaux vertébrés dont on trouve les ossements enfouis dans le sol de la France, 1859
- ↑ «Les grands mammifères pléistocènes de Poitou-Charente», 1996.
- ↑ C. Draily, Les occupations moustériennes de la grotte Walou (Trooz).
- ↑ Édouard François Dupont, C. Muquardt, Les temps préhistoriques en Belgique : l'homme pendant les âges de la pierre dans les environs de Dinantsur-Meuse, 1873, p. 43
- ↑ « Quid 2008 » (Archive • Wikiwix • Archive.is • Google • Que faire ?
- ↑ Walter Arnold, « The évolution of the marmot sociality ; Cost and benefice of joint hibernation », Behavioral Ecology and Sociobiology, vol. 27, N°4, 1990, pp. 239-246
- ↑ Les animaux des Pyrénées