Lista dels reis de Navarra

reis de Navarra : de golas a las cadenas d'aur pausadas en òrle, en crotz e en sauteire, cargadas en còr d'una esmeralda al natural

Aqueste article fa la lista cronologica dels sobeirans del Reialme de Navarra.

Reis de Pampalona

Familha Inigués

Fichièr:Eneko Arista (1er roi de Pampelune).jpg

Ennec de Navarra
o Eneko Arista (v. 771-851)
1^èr rei de Pampalona

Aqueles sobeirans portavan lo títol de rei de Pampalona. Sembla que Garci Shimen e Ennec Garç èran d'una autra familha.

• 824 a 851 : Ennec de Navarra (Eneko Arista), tanben sonat Íñigo Íñiguez Arista. Èra filh d'Ennec Shimenés Arista (mòrt en 781).
• 851-882 : Garci I^èr Ennec. Èra filh del precedent e d'Onega Velasquez de Pampalona.

  858-???: Garci Shimen.

• 882-905: Fortún Garci, tanben sonat lo Bòrnhe, Fortún el Tuerto e Fortún el Monje. Filh de Garci Ièr e d'Urraca Sanç de Gasconha. Esposèt una princessa musulmana.

Familha Shimenés

• 905-925: Sanç I^èr Garci, tanben sonat Sancho I^èr Garcés. Èra filh de Garci Shimen d'Aragon, rei de Pampalona, e de Dadilda de Palhares.
• 925-931 : Ennec Garci , fraire del precedent.
• 931-970 : Garci II Sanç. Èra filh de Sanç I^èr Garci e de Toda Asnar de Larraun.
  • 931-934: Regéncia de Toda Asnar de Larraun.

Dinastia de Navarra

• 970-994: Sanç II de Navarra, tanben sonat Sancho II Garcés Abarca. Èra filh del rei precedent e d'Endregoto d'Aragon, comtessa d'Aragon. Cambièt son títol de rei de Pampalona per lo de rei de Navarra. Tanben foguèt comte d'Aragon de 972 a 994.
• 994-1001: Garci III de Navarra, Tanben sonat Garci lo Tremblant e García III Sánchez II el Temblón. Èra filh del precedent e d'Urraca de Castelha (†1007). Èra tanben comte d'Aragon.
• 1001-1035: Sanç III de Navarra, tanben sonat Sancho III Garcés, Sanç lo Grand e Sancho III el Mayor. Èra filh del precedent e de Ximena Fernandez de León (mòrta vèrs 1035). Foguèt comte d'Aragon de 1028 a 1029 e emperaire de las Espanhas a una data indeterminada. A sa mòrt, sas possessions foguèron partejadas entre sos quatre filhs : Ferrand I^èr de Castelha, Ramir I^èr d'Aragon, Gonzalve I^èr de Sobrarba e Ribagòrça e Garci IV de Navarra.
  • 1000-1004: Regéncia de Sancho Ramírez de Viguera.
• 1035-1054: Garci IV de Navarra, tanben sonat Garci IV Sánchez III e Garci de Nájera. Èra filh del rei precedent e de Gaya de Gasconha.
• 1054-1076: Sanç IV de Navarra, tanben sonat Sancho IV Garcés e Sancho de Peñalen. Èra filh del precedent e d'Esteveta de Bigòrra. A sa mòrt, son filh Ramir foguèt escartat de la succession perque èra tròp jove. Son cosin Sanç Ramirez d'Aragon foguèt apelat al tròn e sos dos filhs regnèron aprèp ele. Es sonque en 1134 que lo filh de Ramir Sanchez, Garcia Ramirez, poguèt accedir al tròn a son torn.
• 1076-1094: Sanç Ièr d'Aragon , tanben sonat Sancho Ramírez. Èra filh de Ramir Ièr, rei d'Aragon, e de Gilbèrga de Bigòrrq. Tanben foguèt rei d'Aragon de 1063 a 1094 (jol nom de Sanç Ièr d'Aragon). Lo tròn de Navarra li foguèt ofert per la populacion locala a causa de sa pròcha parentat amb lo rei precedent.
• 1094-1104: Pèire Ièr d'Aragon, tanben sonat Pedro Sánchez. Tanben foguèt rei d'Aragon.
• 1104-1134: Anfós Ièr d'Aragon, tanben sonat Alfonso Sánchez e Anfós lo Batalhaire. Èra fraire del precedent. Tanben foguèt rei d'Aragon. Èra filh de Sanç Ièr d'Aragon e de Felicia de Montdaidièr, dama de Ramerup (vèrs 1050-1086). Mòrt sens posteritat.
• 1134-1150: Garci V de Navarra, tanben sonat Garci Ramirés e Garci lo Restauraire. Èra filh de Ramir Sanchés de Navarra, senhor de Monzón (mòrt vèrs 1115) e de Cristina Díaz de Bivar (filha del Cid Campeador), ele meteis filh del rei Sanç IV. Lo tròn de Navarra li foguèt ofert per la populacion locala a causa de son ascendéncia.
• 1150-1194: Sanç VI de Navarra, Tanben somat Sancho Garcés, Sanç lo Savi e Sanç lo Sabent. Èra filh del precedent e de Margarida de l'Agla (vèrs 1104-1141).
• 1194-1234: Sanç VII de Navarra, tanben sonat Sanç lo Fòrt. Èra filh del precedent e de Sancha de Castelha, de còps sonada Beatritz de Castelha († 1179).

Dinastia de Champanha

• 1234-1253: Tibaut I^èr lo Cançonièr. Filh del comte Tibaut III de Champanha e de Blanca de Navarra, sòrre del rei Sanç VII. Foguèt tanben comte de Champanha (Tibaut IV).
• 1253-1270: Tibaut II lo Jove. Èra filh del precedent e de Margarida de Borbon (mòrta vèrs 1257). Tanben foguèt comte de Champanha (Tibaut V).
  • A partir de 1253 (durada indeterminada): Regéncia de Margarida de Borbon.
• 1270-1274: Enric I^èr lo Gròs. Èra fraire del precedent. Tanben foguèt comte de Champanha (Enric III).
• 1274-1305: Joana I^èra. Èra filha del precedent e de Blanca d'Artés (vèrs 1248-1302). Tanben foguèt comtessa de Champanha. Esposèt lo rei Felip lo Bèl de França en 1284.
  • 1274-1284: Regéncia de Blanca d'Artés.

Dinastia capeciana

• 1285-1305: Felip Ièr lo Bèl, tanben rei de França jol nom de Felip IV lo Bèl. Èra l'espós de la reina precedenta e lo filh de Felip III le Hardi, rei de França, e d'Isabèl d'Aragon. Tanben foguèt rei de França e comte de Champanha.
• 1305-1316: Loís Ièr l'Utin, tanben rei de França jol nom de Loís X l'Utin. Èra filh del precedent e de la reina Joana Ièra de Navarra.
• 1316: Joan Ièr lo Postum. Tanben rei de França, sa maire Clamença d'Ongria (1293-1328) lo metèt al mond aprèp la mòrt de son paire lo rei Loís l'Utin. A la mòrt d'aquel nenet s'invoquèt la lei salica per escartar l'ereitièra legitima, sa sòrre Joana, del tròn.
• 1316-1322: Felip II le Long, tanben rei de França jol nom de Felip V lo Long. Filh de Felip IV lo Bèl e de la reina Joana Ièra de Navarra.
• 1322-1328: Carles Ièr lo Bèl, tanben rei de França jol nom de Carles IV lo Bèl. Èra fraire del precedent. A sa mòrt, un acòrd intervenguèt entre son successor Felip VI, rei de França, e Felip d'Évreux, espós de l'eiretièra Joana, pert qu'aquela darrièra posquèsse recuperar lo reialme de Navarra.
• 1328-1349: Joana II. Èra filha de Loís X de França, rei de França e de Navarra, e de Margarida de Borgonha (1290-1315). Escartada del tròn en 1316, i accediguèt a la mòrt de sos oncles, los "reis maudiches".

Ostal d'Évreux (capecian)

• 1328-1343: Felip III lo Bon, tanben sonat Felip d'Évreux. Èra filh de Loís d'Évreux (1276-1319), fraire ainat de Felip IV lo Bèl, e de Margarida d'Artés. Èra a l'encòp lo cosin de Loís Ièr l'Utin e l'espós de sa filha Joana II. Tanben foguèt comte d'Évreux.
• 1349-1387: Carles II lo Marrit. Èra filh del precedent e de la reina Joana II. Tanben foguèt comte d'Évreux.
  • 1356-1357: Regéncia de Loís d'Évreux.
• 1387-1425: Carles III lo Nòble. Èra filh del precedent e de Joana de França (1343-1373). Tanben foguèt comte d'Évreux de 1387 a 1400.
• 1425-1441: Blanca Ièra. Èra filha del precedent e d'Alienòr de Castelha (nascuda aprèp 1363, mòrta en 1416).

Dinastia d'Aragon

• 1425-1479: Joan II d'Aragon. Esposèt la precedenta e èra filh de Ferrand Ièr, rei d'Aragon, e d'Alienòr de Castelha. Tanben foguèt duc de Peñafiel a partir de 1412 e rei d'Aragon e de Sicília de 1458 a 1479. Usurpèt la corona de Navarra en 1441 al detriment dels enfants qu'aguèt amb la reina Blanca Ièra :
  • 1441-1461: Carles IV d'Aragon, rei titular, prince de Viana.
  • 1461-1464: Blanca II d'Aragon, reina titulara.
  • 1464-1479: Alienòr Ièra de Navarra, reina titulara, venguèt reina a part entièra a la mòrt de son paire (1479).
• 1479: Alienòr Ièra de Navarra. Èra filha del rei precedent e de la reina Blanca Ièra de Navarra. Esposèt en 1436 Gaston IV (1425-1472), comte de Fois.

Ostal de Fois

• 1479-1483: Francés Fèbus. Èra felen de la precedenta per son paire Gaston V, comte de Fois. Sa maire èra Magdalena de França (1443-1495).
  • 1479-1483: Regéncia de Magdalena de França.
• 1483-1517: Catarina Ièra de Navarra. Èra sòrre del rei precedent. La Nauta Navarra foguèt confiscada en 1512 pel reialme de Castelha.
  • 1483-1494: Regéncia de Magdalena de França.

Ostal de Labrit

• 1484-1516: Joan III, Tanben sonat Joan de Labrit. Esposèt en 1484 la reina precedenta (aprèp un noviatge avortat amb Anna de Bretanha puèi sa sòrre Isabèl de Bretanha). Èra filh d'Alan de Labrit (vèrs 1440-1522), comte de Gravas, e de Francesa de Bles-Bretanha (mòrta en 1481), comtessa de Peiregòrd. Tanben foguèt comte de Peiregòrd de 1481 a 1516, vescomte de Limòtges a partir de 1481 e vescomte de Tartàs a una data indeterminada.
• 1516-1555: Enric II, tanben sonat Enric de Labrit. Èra filh del precedent e de la reina Catarina Ièra de Navarra. Tanben foguèt senhor de Labrit de 1522 a 1550, puèi duc de Labrit de 1550 a 1555 e vescomte de Limòtges en 1555.
• 1555-1572: Joana III, tanben sonada Joana de Labrit. Èra filha del precedent e de Margarida de França (1492-1549). Tanben foguèt duquessa de Labrit a partir de 1556 e vescomtessa de Limòtges.

Ostal de Borbon (capecian)

• 1555-1562: Antòni Ièr de Navarra, tanben sonat Antòni de Borbon. Esposèt la precedenta en 1548 e èra filh de Carles de Borbon (1489-1537, duc de Vendôme, e de Francesa d'Alençon. Tanben foguèt duc de Borbon, duc de Vendôme de 1537 a 1562, duc de Beaumont de 1550 a 1562 e duc de Labrit de 1556 a 1562.
• 1572-1607: Enric III de Borbon (Enric IV coma rei de França).

Bassa Navarra e Nauta Navarra

Bassa Navarra

La Bassa Navarra s'uniguèt a la corona de França a partir de 1607.

• 1610-1643: Loís II, rei de França jol nom de Loís XIII
• 1643-1715: Loís III, rei de França jol nom de Loís XIV
• 1715-1774: Loís IV, rei de França jol nom de Loís XV
• 1774-1789: Loís V, rei de França jol nom de Loís XVI

Lo reialme de Navarra dispareguèt en 1789 amb la reorganizacion administrativa de França d'ara enlà devesida en departaments. La Bassa Navarra, ultim reliquat del reialme de Navarra, foguèt integrada al departament francés dels Pirenèus Basses (uèi Pirenèus Atlantics). Lo títol de rei de Navarra desapareguèt tanben mentre que lo de rei de França èra remplaçat per rei dels Franceses. Lo títol tradicional de rei de Navarra, mas non pas lo reialme, foguèt restablit al moment de la Restauracion en 1814 puèi en 1815.

• 1814-1824: Loís VI, rei de França jol nom de Loís XVIII
• 1824-1830: Carles V, rei de França jol nom de Carles X

Lo títol de rei de Navarra desapareguèt definitivament en seguida de la revolucion de 1830, Loís Felip I^èr prenguèt lo títol de rei dels franceses.

Nauta Navarra

Al moment de l'annexion de Nauta Navarra en 1512, Ferrand, rei d'Aragon, foguèt proclamat rei de Navarra; en 1516, aportèt lo reialme a sa filha Joana la Fòla, reina de Castelha. Lo reialme de Navarra demorèt tre alara, del punt de vista espanhòl, ligat al reialme de Castelha, lo monarca espanhòl portèt tre aquel moment lo títol de rei de Navarra. Es encara portat uèi pel rei Felip VI.

Pretendents eventuals pas salics al tròn de Navarra

D'unes, doblidant que la corona de Navarra es estada unida a la corona de França en 1620 per Loís XIII, discutisson tot çò que seguís la mòrt de Loís XVI e afirman que los « reis titulars de Navarra » serián apuèi (sens tenir pas compte d'una pretenduda « lei salica » que « seriá pas pertinenta » per Navarra, en despièch de l'acte de 1620) :

• 1793-1795 : Loís de França, filh de Loís XVI.
• 1795-1851 : Maria Terèsa de França, tanben sonada Madame Royale, sòrre del precedent. Maridada amb son cosin german Loís Antòni d'Artés, duc d'Engoleime (« Loís XIX »), que seriá « rei consòrt de Navarra » (« Loís VII »).
• 1851-1883 : Enric d'Artés, « comte de Chambord », cosin e nebot de la precedenta. Foguèt, jol nom d'« Enric V », fictivament « rei de França » pendent qualques oras en agost de 1830, entre l'abdicacion de son grand paire (Carles X) contrasignada per son oncle (« Loís XIX ») e la proclamacion de son cosin Loís Felip I^èr. Es lo darrièr representant dels Borbons eissits de Loís XV.
• 1883-1907 : Robèrt I^èr, duc de Parma, nebot del precedent.
• 1907-1939 : Enric de Borbon, « duc de Parma », filh del precedent.
• 1939-1950 : Josèp de Borbon, « duc de Parma », fraire del precedent.
• 1950-1959 : Èli de Borbon, « duc de Parma », fraire dels precedents.
• 1959-1974 : Robèrt de Borbon, « duc de Parma », filh del precedent.
• 1974-1983 : Elisabèt de Borbon, sòrre del precedent.
• 1983-1994 : Maria Francesa de Borbon, sòrre dels precedents.
• 1994- : Alícia de Borbon (nascuda en 1917), sòrre dels precedents. Es veusa d'Anfós de Borbon (1901-1964), pretendent al tròn de las Doas Sicílias.