Hyaenodon
Hyaenodon
Illustracion per Heinrich Harder.
| Règne | Animalia |
|---|---|
| Embrancament | Chordata |
| Sosembr. | Vertebrata |
| Classa | Mammalia |
| Sosclassa | Theria |
| Infraclassa | Eutheria |
| Òrdre | Creodonta |
| Familha | Hyaenodontidae |
Hyaenodon ei un genre escantit de mamifèr preïstoric dera familha des hyaenodontids e der orde des creodonts, un grop de carnivòrs primitivi disparièrs des carnivòrs d'aué. Apareishèc ena fin der eocèn (hè 4 milions d'annades) e desapareishèc pendent eth començament deth miocèn ( hè 21 milions d'annades).
Descripcion
Er Hyaenodon (dent de ièna) avie talhes disparières segons era espècia e hèia demest 30 cm e 1, 4 m de haut. De luenh podie semblar ua ièna contemporanèa mès era sua forma ère plan distinta. Semblava mès un felid que non pas un canid. Eth sòn còs ère long e robust e avie ua longa coa. Avie cinc dets en cada pè e cadun avie ua arpa copant. Eth còth ère mès cuert qu'eth cran, long e massiu. Aguest finie en un morre plan mès gran qu'es des carnivòrs actuaus.
Eth cran de Hyaenodon confirma qu'avie un cervèth petit per un animal dera sua talha (ne ocórrer petit) mès avie tanben uns muscles maxillars e un nas entà aulorar plan agut. Eth cap ère gròs e es sues dents hèien de Hyaenodon un predator terrible: avie ueit dents ponchudes alinhades en cada maishèra. Aguestes èren longues e drèites e èren plan hòrtes e utilizades entà nhacar eth còth des sues victimes. Era morfologia des molars ère disparièra dera des carnivòrs actuals.
Es sues maishères son enquia aué es mès poderoses que jamès nat carnivòr avie avut sus era Tèrra. Se pensa que podie córrer fins a 55 o 58 km/h. Un de sòns predators qu'ère er entelodont adult. Hyaenodon demorèc en America deth Nòrd pendent 20 milions d'ans mentres qu'autes espècies solament an demorat cinc milions d'annades.
Vida
Es fossils an estat trapats en Asia, America del Nòrd, Europa e Africa. En Hsanda Gal, en Mongolia, que se n'an trapat plan, d'aguesti fossils.
Semblava ua ièna mès Hyaenodon ère disparièr peth tipe de vida que miaua. Ère mens carronhaire. Es espècies mès petites èrem, dilhèu, mès socials, e caçaven en grop. Mès un neocortex petit hè reflexionar pauc e confirma ua caça per instint, tot solet, mès que non pas en grop. Hyaenodon caçava solet e podie atacar tant un shivau coma un cameu. Tanben podie atacar indricoteres joens.
Es espècies mès gròsses, coma eth Hyaenodon gigant demoraven soletes e solament se trapaven damb autes dera sua espècia pendent era sason der amor. Es dents fossils mostren que hèia croishir es dents entà hèr húger es sòns rivals o entà conquistar ua hemelha.
Hyaenodon ère digitigrad e avie ua hòrta musculatura. Açò li permetie de correr plan viste. Es victimes mès comunes qu'èren probablaments ervibòrs dera familha des rinoceròs o shivaus coma es calicoteres. Caçava dilhèu entelodonts joens mès pas es adults qu'èren predators enemics.
Segons es rèstes fossilizades trapades en es Estats Units quauqu'uns avien curioses dietes. De hèt, minjaven es sòns pròpis excrements a açò es permetie d'amagar era aulor e éster pas trapats atau per d'autes predators. Bèri uns orsi hèn era madeisha causa encara aué.
Hyaenodon evoluèc damb era òrde des carnivòrs mès aguesti, mès intelligenti e mès especializadi es remplaçaren. Ena fin der eocèn era biodiversitat es hèc mès petits pr'amor que i hèia mès heired.
Bibliografia
· Tim Haines et David Chambers. Préhistoire, des dinosaures aux premiers hommes. Fleurus. 2006. ISBN 9782215053958 · R. L. Carroll. Vertebrate paleontology and evolution. W. H. Freeman and Company. 1988.