Hèstas de Nosta Dama de Laruntz

Las hèstas de Nosta Dama de Laruntz (en français : Fêtes de Notre-Dame) que son hèstas patronaus deu 15 d'agost a Laruntz, en vath d'Aussau, en los Pirenèus Atlantics, region Navèra Aquitània. Qu'ei lo dia on se pòt véder tota l'espandida de las tradicions musicaus e coregrafics tradicionaus de la vath.

Istoric

Que hasón vàler aquera hèsta anciana pendent las annadas 1830, mercés au torisme termau qui èra hèra actiu en la vath. Que i van hèra de bearnés e de toristas. La hèsta patronau de Laruntz qu'ei remarcabla en per'mor de la faiçon de har víver, uei enqüèra, lo son patrimòni e las soas tradicions : vestit tradicionau aussalés, sauts bearnés, branlos en coble, cantas polifonicas, passacarrèra… Qu'ei hestejada lo 15 d'agost, mes qu'es hè d'ua faiçon generau deu14 au 16 d'agost.

Debanar de las hèstas

Las Aubadas : lo matin de d'òra, musicans apelhats de negre que hèn passacarrèra en acompanhant baladins vestits de roi. Aquestes que hèn la quista en per d'immortèlas.
La missa : los qui an lo vestit tradicionau aussalés que son plaçats au còr de la glèisa on cantan los cantics modèrnes en polifonia.
Lo bal : a la sortida de la missa, los musicans que s'amassan e que jògan passacarrèras entà miar los dançaires a l'endret deu bal, qui's hè segon un ordi precís. Que comença peus sauts dançats peus òmis puish los branlos dançats en coble mixtes.
L'aperitiu e lo repaish : la municipalitat qu'auhereish lo vin d'aunor devath la hala. Qu'ei lo parat tà la comunautat aplegada de cantar hèras cantas polifonicas. Arron que van aus estanguets, puish au disnar en familha, on la canta ei tostemps hèra presenta.
Passacarrèra : après lo repaish, cada quartièr que hè un passacarrèra entà juntar la plaça centrau. Los musiciens que jògan ua estròfa de canta, los cantaires que s'aplegan e quan la musica s'arrèsta, la canta que pren la seguida pendent ua estròfa tanben. Aquerò que merca l'identitat de cada quartièr e l'amassada de cadun sus la plaça centrau que torna afirmar la comunautat.
Bals : un dusau bal ritmat peus sauts e branlos que segueish lo passacarrèra, puish un darrèr bal que's hè tard lo ser, lo medish moment que s'entenen cantas polifonicas aus estanguets.

Bibliografia

Jean-Jacques Castéret, Le chant de table en Béarn et Bas-Adour : ethnomusicologie d’une pratique polyphonique, tèsi de doctorat, Bordèu 3 / Lacito-du-CNRS, 2004, 825 p.

Ligam extèrne

Ficha d'inventari de las « Fêtes de Notre-Dame de Laruns » au patrimòni culturau immateriau francés, sus ethnologie.culture.gouv.fr (consultada lo 11 de març de 2015).