Estereoquimia
L'estereoquimia qu'ei ua branca de la quimia qui s'interèssa a la disposicion dens l'espaci de las moleculas quimicas e mei que mei a las moleculas quiraus (moleculas qui, com las duas mans, be semblan parièras mes que shens estar brica superpausablas).
Se l'estereoquimia que tanha ambz la quimia minerau e la quimia organica, la grana majoritat deus compausats estudiats per aquesta disciplina que son moleculas organicas ; la rason que n'ei en purmèr la complexitat qui pòt anar hèra luenh deus compausats organics e, sustot lo hèit que sian bastits dab atòms de carbòni tetravalents e qui poden formar un tetraèdre ligat dab quate grops quimics diferents en formar atau un carbòni quirau. Duas moleculas dab aus mens un carbòni quirau que poden aver la medisha composicion, ua estructura hèra pròcha mes totun non pas poder estar superpausadas (e, atau, aver proprietats fisicas, quimicas o biologicas diferentas).
La formula bruta e la formula desenvolopada d'ua molecula non son pas brica sufisentas entà representar la forma e donc d'ua molecula quimica. Pas sonque la representacion dita representacion de Cram o ua projeccion de Fischer be permeten de visualizar l'arrengament dens l'espaci deus diferents grops d'un carbòni quirau.
Istoricament l'estudi de l'estereoquimia que debutè en 1849 quan Louis Pasteur e descrobí que creats sau gessit de l'acid tartric qu'avèvan la proprietat de desviar la lutz polarizada mentre que d'autes non pas. Aquesta proprietat diferenta de duas moleculas de medisha composicion que ho aperada isomeria optica. En 1874, Jacobus Henricus van't Hoff e Joseph Achille Le Bel que descrobín qu'aquesta proprietat qu'èra devuda a la preséncia d'un carbòni quirau.