Dobròtja
La Dobròtja (Добруджа en bulgar, Dobrogea en romanés, es un territòri cobrissent l’èst de Romania e lo nòrd èst de Bulgaria, siá a pauc près del sud del bas Danubi cap a la mar Negra. En Romania, la Dobròtja se divisa en dos departaments comprenent un pòrt de la mar Negra : Constança (dins lo județ de Constança), e lo dèlta de Danubi (dins lo județ de Tulcèa); en Bulgaria, aquela region es considerada coma lo « granièr de blat » del país.
La Dobròtja es ara una region agricòla e toristica, que las principalas vilas son los pòrts de Constança (350 000 abitants) e Tulcèa (95 000 abitants) en Romania, e las vilas de Silistra, Dobritch e Baltchik en Bulgaria. Sa superfícia es de 23 100 km2 e sa populacion de prèp de 1 300 000 abitants que 1 000 000 dins la Dobròtja romanesa e 360 000 dins la Dobròtja bulgara.
Populacion
[modificar | Modificar lo còdi]| Grops etnics | Dobròtja entièra | Dobròtja romanica[1] | Dobròtja bulgara[2] | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nombre | Proporcion | Nombre | Proporcion | Nombre | Proporcion | |
| Total | 1,328,860 | 100.00% | 971,643 | 100.00% | 357,217 | 100.00% |
| Roumains et Aroumains | 884,745 | 66.58% | 883,620 | 90.94% | 5911 | 0.17%1 |
| Bulgars e Gagaozes | 248,517 | 18.70% | 135 | 0.01% | 248,382 | 69.53% |
| Turcs | 104,572 | 7.87% | 27,580 | 2.84% | 76,992 | 21.55% |
| Tatars | 23,409 | 1.76% | 23,409 | 2.41% | 4,515 | 1.26% |
| Ròms (Tsiganes) | 33,422 | 2.52% | 8,295 | 0.85% | 25,127 | 7.03% |
| Russes e Lipovèns | 22,495 | 1.69% | 21,623 | 2.23% | 872 | 0.24% |
| Ucraïnians | 1,571 | 0.12% | 1,465 | 0.15% | 106 | 0.03% |
| Grècs | 2,326 | 0.18% | 2,270 | 0.23% | 56 | 0.02% |
- 1 Compresas las personas comptadas coma Valacs al recensament bulgar de 2001
Agricultura
[modificar | Modificar lo còdi]
La Dobròtja romanesa (al nòrd), que los sols son loessics, es una tèrra de pastura d'ovins (fedas Merinos), de vergièrs e de vinhas (vins de Murfatlar). La plana de la Dobròtja bulgara (sud) es plantada de vastas parcèlas de cerealas, de mai de cent d’ectaras caduna e avent la particularitat d’èsser separadas per de barranhas de 10 a 20 mètres de larg que foguèron plantadas a la fin de l’epòca comunista per lutar contra l’erosion dels sols. Malgrat una agricultura totjorn mai intensiva, que los nitrats contaminan las aigas superficialas, aquelas barranhas an une foncion importanta d’acuèlh e de refugi per la fauna utila a l’agricultura. Pasmens, encara existís de rèsta de selvas d'euses, en Romania e en Bulgaria.
Environament
[modificar | Modificar lo còdi]La fauna de Dobròtja es rica malgrat las catastrofas environamentalas de l’epòca comunista (regim que promoviá « la luta de l’Òme contra la Natura »). La region mai rica es al nòrd: es lo dèlta de Danubi, qu'abriga encora fòrça aucels aquatics e una fauna ictiologica en diminucion dempuèi la privatizacion dels dreches de pesca, alara qu’una fòrta urbanizacion de lésers.
La Dobròtja coneguèt la gripa aviara en 2005.
En Dobròtja, a la frontièra romanesabulgara mas costat romanés, se trapa la espeluga de Movile, totalament isolada del monde exterior dempuèi un mièg milion d’ans e abrigant una fauna endemica unica al monde, adaptada a la manca de lutz et d’oxigèn, e que la subrevida es fondada sus la proliferacion de bacterias se noirissent de las matièras en suspension dins l’aiga.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
La Dobròtja es abitada dempuèi lo paleolitic, e las culturas neoliticas d'Hamangia en Dobròtja romanesa, e calcolitic de Varna-Durankulak en Dobròtja bulgara (millenari IV AbC), son mondialament conegudas per lors esculturas, lors construccions ja de pèira e lors tombas ricas d'aur.
La region èra poblada dins l’Antiquitat per las tribús Daces o Gètas fasent partida de l’ensemble trace. La populacion locala, pauc a pauc ellenizada, faguèt de comèrci amb las colonias grègas de la mar Negra (Callatis, Istria, Tomis) fins a la conquèsta romana (Roma contrarotlava la Mesia pendent sèt sègles, seguida per l’Empèri Bizantin), puèi patiguèt de las invasions dels pòbles migrators eslavas e turcofòns (Uns, Avars, Protobulgars, Ozes, Petchenègs, Comans, Tatars).
La Dobròtja foguèt integrada al Primièr Estat bulgar de 681 a 971, tornèt venir romana (bizantina) de 971 a 1186, puèi faguèt partida del segon reialme bulgar, (Regnum Bulgarorum et Valachorum (la)), fondat sul bas Danubi per la dinastia valaca Assen, de Tarnovo. En 1205, lo papa Innocenci III dins une correspondéncia amb lo rei Caloian (1197-1207) lo qualifica de (la)rex Bulgarorum et Blachorum (rei dels Bulgars e dels Valacs).
En 1325 la Dobròtja es mencionnada pel primièr còp coma despotat independent, avent coma prince Balică ou Balko de Dobritch, amb per Kaliakra prèp de Karvona (uèi Kavarna). En 1346, sos filhs, Dobrotitch e Teodòr, s’impliquèron dins las rivalitats dinasticas de l’Empèri Bizantin coma aligats de l’imperatritz Ana de Savòia. En represalhas, en 1347, l’emperaire Joan V Paleològ envièt una de sas naus, l’emir turc Baod d’Umur, en expedicion contra la Dobròtja. Balică e Teodòr perdèron la vida dins le naufragi de lor nau almirala e Dobrotitch demorat a tèrra venguèt lo nòu despòta.
Poblat (segon las cronicas genoesa) de Bulgars, de Valacs (Romaneses), de « Romeeses » (Grècs), de Josieus ievanics (« Romaniòtas ») e d’Armenians (« Ermins »), aquel despotat s’espand sul bas Danubi dempuèi los bòcas del flum al cap Emina al sud de Varna. Las lengas lmai parladas son lo bulgar, lo grèc e lo valac. Los portulans genoeses lo descrivon o coma un despotat grèc ((la) terra graecorum ), o coma una « pichona Valaquia » ((la) Velacia minor), o coma una « tresena Bulgaria » ((la) Bulgaria tertia, las doas autras Bulgarias essent los Tzarats de Vidin e de Tarnovo). Se dubriguèt a las marcants genoeses que n'asseguran la prosperitat, li fornissent naus e armas, e installan los establiments de San Giorgio (Giurgiu, Djurdjevo), Dorostolo (Silistra), Barilla (Brăila, Ibrahil), Caladda (Galați), Licovrissi (Oblucița, Izmail), Licostomo (Periprava prèp de Chilia Veche), Constanza (Constança, Kustendje), Carvona (Kavarna), Danissa (Baltchik) e Odessa (uèi Varna; lo nom modèrne d’Odessa, en Ucraïna, ven d'aquí, mas l’Odessa modèrna foguèt fondada al sègle XVIII.
Entre 1352-1359, la potencia dels Tatars de la Chormalha d’Aur declinant, un segond despotat apareguèt prèp de la bòca du Danubi, governat pel prince Demetrios, que se metèt jos la proteccion de la Valaquia: dempuèi aquela s'espand sa dominacion sul Bas Danubi (Galați, actual Boudjak, Chilia).
En 1357, Dobrotitch perdèt Messembria (uèi Nesebăr) e Anhialos (uèi Pomorje) al profèit de l’emperaire Joan V Paleològ, mas en 1359, prendèt a Demetrios las ciutats de Vicina e de Chilia qu'expulsèt las Genoeses que gardèron pas que le pòrt de Licostomo. Iacint, arquevecat de Vicina, passèt en Valaque que ne venguèt lo primièr metropolit. En 1366, Jean V Paleològ s'anèt Budapèst e a Roma, per cercar de finançaments per sa campanha contra la Dobròtja e contra los Turcs otomans que s'intallèron en Euròpa dempuèi 1354: los obtenguèt e al sètge de Kaliakra foguèt capturat. Dobrotitch apareguèt alara coma un aligat dels Otomans. Amedèu VI de Savòia faguèt sul còp campanha contra la Dobrojja amb l'ajuda genoesa. Dobrotitch negocièt, liberèt l’emperaire bizantin, e se faguent son compaire maridant sa filha a Miquèl Paleològ.
En 1369, Dobrotitch s’aliguèt a Vladislav I de Valaquia per restaurar lo tròn del tsar bulgar Ivan Stracimir de Vidin. En 1379, una guèrra comerciala opausada debans Constantinòple los Genoeses a una flauta valaca, bulgara e Dobròtjana: l’afar se concluguèt per un compromés.
Dobrotitch moriguèt en 1386 e daissèt son tròn a son filh Ivanko o Iancon, alara que los Otomans comencèron ja la conquèsta dels Balcans e l’enrodamement de Constantinòple. Ivanko faguèt la patz amb lo sultan otoman Morad I e signe tanben un tractat amb Gènoas. Mas en 1388 lo grand visir otoman Çandarli Ali Pacha ataquèt de nòu e Ivanko foguèt tuat al combat: Bulgaria tomba jos la dominacion turca per prèp de cinc sègles, alara que la Dobròtja passèt jos sobeiraneitat valaca per qualques decennias.
Mas la Valaquia a son torn deguèt plegar debans los sultans otomans qu'occupèron la Dobròtja entre 1421 e 1878 n'i colonisant de fòrça tatars e turcs musulmans. La Dobròtja es integrada dins l’Özi Eyaleti, província turca govenada pels pachas de Silistra, alara que sas abitants crestians relèvan de l'exarchat del Proïlavon qu'aguèt per sèti Brăila e incluguèt los territòris otomans a majoritat crestiana entre Varna e l’estuari de Dniestr.
Pendent la guèrra russoturca de 1877-1878, la Dobròtja foguèt revendicada tant per Romania que per la Bulgaria novelament independantas de l’Empèri Otoman. Ambedós païses son d’acòrdi sul principi d’un partatge, mas Romaneses e Bulgars foguèron mesclats (als Turcs e als Tatars) dins tota la Dobròtja: onte plaçar la frontièra? Los Romaneses essent mai nombroses al nòrd e los Bulgars al sud, una comission austroalemanda attribuiguèt a Romania los dos tresens nòrd e a Bulgaria lo tresen al sud. La frontièra va de la sortida èst de la vila de Silistra e s'acaba entre los dos massatges de pescaires grècs e turcs d’Ofidaki (Yilanlik en turc, Vama-Veche ara) e de Limanaki (Durankulak en turc, e Mlaștina en romanés) sus la Mer Negra.
En 1913 Romania profeitèt de las dificultats de Bulgaria alara de la Segonda Guèrra balcanica, per li arancar la Dobròtja del Sud: la Dobròtja venguèt alara una poma de discòrdia entre ambedós païses. Bulgaria prend sa revancha als costats dels Alemands pendent la Primièra Guèrra Mondiala, en ocupant tanben tota la Dobrobja. La patz de 1918 la tornèt donar tota a Romania, mas un arbitratge d'Hitler, en 1940, tornèt al partatge de 1878 (tractat de Craiova sul fond de tractat entre lo Tresen Reich e l’Union sovietica (pacte germanosovietic). La frontièra de 1878 e de 1940 es ara plan reconeguda per Romania e Bulgaria. Ambedós Estats essent membres de l’Union europèa dempuèi 2007, la frontièra es pasmens venguda ara permeabla.
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr) Grigore Dănescu, Dobrogea (La Dobroudja). Estudi de Geografia fisica e etnografica, ed:Imprimerie de l'Indépendance, Bucarèst, 1903.
- (fr) Ion Barnea & Ștefan Ștefănescu, Byzantins, roumains et bulgares sur le Bas-Danube; serias: Din Istoria Dobrogei, v.3, 1971; ed: Editura Academiei Române, București.
- (de) Sallanz, Josef (ed.) (2005): Die Dobrudscha. Ethnische Minderheiten, Kulturlandschaft, Transformation; Ergebnisse eines Geländekurses des Instituts für Geographie der Universität Potsdam im Südosten Rumäniens. (= Praxis Kultur- und Sozialgeographie; 35). 2., durchgesehene Auflage. Potsdam. Universitätsverlag Potsdam, ISBN 3-937786-76-7 .
- (de) Sallanz, Josef (2007): Bedeutungswandel von Ethnizität unter dem Einfluss von Globalisierung. Die rumänische Dobrudscha als Beispiel. (= Potsdamer Geographische Forschungen; 26). (en résumé français) Potsdam. Universitätsverlag Potsdam, ISBN 3-939469-81-5.
- (fr) Adrian Rădulescu; Histoire de la Dobrogée, ed: Editura Ex Ponto; Constança; 1998; ISBN 9789739385329.
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Segon le recensament romanés de 2002 pels departaments de Constança et Tulcèa, dins Structura Etno-demografică a României, ed: Centrul de Resurse pentru Diversitate Etnoculturală le=2 mai 2007.
- ↑ Segon lo recensament bulgar de 2001 pels oblasts de Dobrich e Silistra, dins Население към 01.03.2001 г. по области и етническа група [1].