Coccinellidae
.jpg)
Galineta de 7 punts
(Coccinella septempunctata)
Las Coccinellidae son una familha d'insèctas de l'òrdre dels coleoptèrs, tanben nomenats galineta, o tanben vòlamaria, bèstia a bòn Dieu, bèstia de sent jan, catarineta/margarita/pol (dau bòn Dieu), babaròta, babalèta, babau/ buòu de Nòstre Sénher, marmòta. Las galinetas figuran d'entre los insèctas utilizats per l'òme: fòrça espècias se noirissent de pesolhs e son donc utilizadas coma insecticid natural[1]. Segon la cresença populara, lo nombre de tacas de la galineta depend de son edat; aquela informacion es erronèa.
Etimologia
[modificar | Modificar lo còdi]La color dels elitres d'aqueles insèctas explica l'etimologia del nom de la familha que ven del latin coccinus: « ecarlat ». La familha de las Coccinellidae foguèt establida per Pierre André Latreille (1762-1833), en 1807.
Descripcion
[modificar | Modificar lo còdi]Las galinetas se destrian que:[2]
Gaireben totas la galinatas son de pichona talha, de 0,1 cm a 1,5 cm. Lor còs a una fàcia ventrala plana e la forma d'un dòma redond o oval amb de cortas patas portant de tarses de tres articles (tarses criptotetramèrs) que lo 3n pichonèl es inserit dins lo 2d dilatat cordiforma, lo 4n es alongat e dontat d'arpas bifidas. Los elitres pòdon èsser marcats de tacas, punts o listras. Lo cap negre clinat de naut al bas es mai o mens cobèrt prototorax amb doas tacas blancas de cada costat, lo prototorax formant un bloquièr. Las cortas antenas son compausadas d'11 articles, los 3 darrièrs alargats en maça (antenas monolifòrmas) se retractant al repaus
Presentan de colors diversas sovent vivas[3], de motius variats (signalant als predators que son amaras o toxicas: fenomèn d'aposematisme mercé a la saignada reflèxe d'una umor jauna a basa de metoxipirazinas (en) largat en rèire de l’articulacion de lors patas), e a vegada, son cobèrtas d'una sisa de pels pichons, coma la Rhyzobius forestieri. Las espècias son sovent nomenadas segon lo nombre de lors punts.
Jols elitres son la alas, d'un negre transparent, gaireben dos còps mai longas. Lo coleoptèr pòt las tornar cap a el aplecada en longor e plegadas al travèrs, e li cal pas qu'unas segonda per las desplegar.
Lors pèças bucalas son brun escur o negre, lo darrièr article dels palps maxillaris es alargat e securifròme (forme de destral). La premièra esternita de la placa abdominala pòrta doas linhas corbadas.
L'espècia mai coneguda, Coccinella septempunctata, es roja e possedís sèt punts negres suls Elitres. Es aquela espècia dicha "indigèna" en Euròpa, qu'es decimada pauc a pauc per l'espècia asiatica invasiva introducha entre autre per las plantolièras al nom de la luta biologica contra los pesolhs. Pasmens l'espècia asiatica es cannibala e s'ataca a las larvas de l'espècia indigèna quand nanca la noiridura, capvirent atal l'ecosistèma local. Se trapa alara de galinetas de dos, cinc, detz, quatorze, vint e dos e tanben vint e quatre punts. aquela dels vint e dos punts se nomena Psyllobora viginti-duopunctata.
Al contrari de l'idèa espandida, lo nombre de punts suls elires d'una galineta correspond pas a son edat, que siá un nombre d'annadas, nimai en nombre de mes. Aquel motiu depend pas que de l'espècia e de la sosespècia, e permet alara de la caracterizar. Coma per totes los coleoptèrs, e fòrça insèctas, le nom comun es atribuit a l’adult o imago, qu'es la forma alada e adulta de l'individú, e que la talha cambia pas mai.
Se vei las galinetas dempuèi la fin de l'ivèrn fins al acabar la davalada, dins los jardins, camps e bsòcs. Aqueles insèctas donan mai sovent una generacion per an, e a vegada doas.
Cicle de vida e metamorfòsi
[modificar | Modificar lo còdi]La metamofòsi de las galinetas compta quatre estadis: uòu, larva, nimfa e adult. En una vida, la galineta pondrà gaireben mila uòus. Cada adult a una esperança de vida de dos a tres ans. Las galinetas son fòrça utilas dins la luta biologica contra los insèctas considerats coma noisibles, que son lo pesolhs e unas cochenilhas que devòran en grandas quantitats.
Pendent la sason freda, las galinetas se meton en diapausa, e trapan refugi jos de pèiras, la rusca dels arbres, dins las vielhas socas, dins la mofa, o encara jos las fuèlhas de flors passidas coma las rosèlas.
Reproduccion
[modificar | Modificar lo còdi]A la prima, lo mascle e la feme s'aparian.
A la ponduda, la feme causís una fuèlha envasida de pesolhs. S'i installa e comença a pondre los uòus, que son cinquanta a quatre cents. Los uòus son de fòrça pichona talha, e de color jauna.
Après tres a sèt jorns, los uòus espelisson e sortisson las larvas.
Las larvas, afusadas, de color blau gris, metallic, an un apetit extraordinari, e pòdon devorar fins a nòu mila pesolhs pendent las tres setmanas de lor desvolopament.
Ven alara l'estadi nimfal (nimfòsi): las larvas fixan, amb unes fials de seda, lo tèrme de lor abdomèn al revèrs d’una fuèlha, e demoran atal recauquilhadas e imobilas, pendent uèit jorns e per se transformat en galineta adulta.
Puèi, s'ascla la cuticula, e l’adult, de color jaune palle, espelís. En dos jorns ven roge, amb de punts negres o jaunes.
-
Copulacion -
Larvas sortissent dels uòus -
Galineta a l'estadi larvari 3 o 4 -
Galineta a l'estat de nimfa -
Galineta e la nimfa que ven de s'extraire. Sos elitres venon roges dos jorns mai tard -
Galineta adulta e nimfa
.jpg)
.jpg)
Regime alimentari
[modificar | Modificar lo còdi]D'espècias de galinetas pòdon devorar fins a cent cinquanta pesolhs per jorn. Cada espècia a una alimentacion plan especifica, e las galinetas pòdon èsser destriadas segon lor regim alimentari:
- las galinetas fitofagas, coma Subcoccinella vigintiquatuorpunctata o Henosepilachna vigintioctopunctata (galineta de la trufa), que se noirisson de vegetals, e pòdon causar de domatges a de certenas espècias vegetalas d'òrt;
- las galinetas micofagas, que manjan de mycotas, coma l'oïdium;
- las galinetas aleurodifagas, que se noirisson d'aleurodas;
- las galinetas acarifagas, que se noirisson d'acaris, son fòrça pichonas, de mens d'un millimètre;
- las galinetas afidifagas, que se noirisson de pesolhs, entre elas i a las mai coloradas e conegudas (coma la galineta de sèt punts, Coccinella septempunctata) ;
- las galinetas coccidifagas, que se noirisson de cochanilhas, limitan lor proliferation sus diversas espècias vegetalas d'òrt, coma l'olivièr.
La galineta asiatica (Harmonia axyridis), es una espècia afidifaga: se noirís de pesolhs. Al començament del sègle XX, e subretot, a la fin dels ans 1980, foguèt importada, fòrça, en Euròpa e als Estats Units d'America, dins l'encastre de las luta biologica. Essent mai grossa, resistís melhor als predators. Pasmens per son comportement, sa prolificitat e sa voracitat ne fan pèrdre lo contraròtle. Es ara considerada coma noisible per fòrça espècias de galinetas autoctònas, qu'envasisson lo territòri e tend a eliminar. En Grand Bretanha, per sèt de las uèit espècias endemicas s'enregistrèt una bassa de la mitat de lor populacion entre 2004 e 2012, segon lo « Center for Ecology and Hydrology ».
Taxinomia
[modificar | Modificar lo còdi]Lista de las sosfamilhas
[modificar | Modificar lo còdi]Segon ITIS:
- sosfamilha Chilocorinae Mulsant, 1846
- sosfamilha Coccidulinae Mulsant, 1846
- sosfamilha Coccinellinae Latreille, 1807
- sosfamilha Epilachninae Mulsant, 1846
- sosfamilha Hyperaspidinae Duverger, 1989
- sosfamilha Scymninae Mulsant, 1846
- sosfamilha Sticholotidinae Weise, 1901
Utilizacion
[modificar | Modificar lo còdi]
De galinetas se noirisson d'autres insèctas sens damatjar las plantas. Los ortalièrs pòdon alara los utilizar coma organisme auxiliari en proteccion de las culturas en remplaçament dels produits fitosanitaris dins la luta biologica contra los pesolhs e las cochenilhas farinosas. Al contrari, los produits fitosanitaris tuan tanben las galinetas, aqueles produits pòdon donc pas èsser utilizat al meteis temps que las galinetas[4]. La galineta es donc una bona aliada de l'agricultura biologica.
Las formigas vigilan los pesolhs (que n'estrason de melat) e las defendon s'atacant a las galinetas. Las galinetas adultas possedisson una clòsca las aparant temporariament de formigas e pòdon s'envolar. Al contrari, la larva de galineta possedís pas de clòsca e pòt pas fugir. Mas, l'ortalièr pòt empachar las formigas de pojar sus las plantas plaçant de pèga sus la camba màger d'aquelas plantas.
Las galinetas se vendon dins las botigas especializadas o en correspondéncias. Son vendudas a l'estadi d'uòus[5], a l'estadi larvari o adult. Dins los dos primièrs estadis (uòu e larvari), es aisit de tractar una planta envasida car la larva possedís pas d'alas. L'INRA realizèt una linhada dicha « sedentària[6] » de la galineta asiatica que l'adult es incapable de volar e donc demora sus las plantas causidas. Mas, la galineta asiatica que tend a eliminar las autoctonas es considerada ara coma una espècia invasiva noisibla. La venta de galinetas se fa uèi sus d'espècias autoctonas.
La pausa dels uòus de galineta es un pauc complicat e se cal far près d'una colonia de pesolhs que la larva sortida de l'uòu pòsca se noirir rapidament car pòt percorrir de granda distança sens manjar. De meteis es amb amb las jovas larvas. La pausa de las larvas se fa amb un pincèl fin, per las ferir pas, e mai près possible d'una colonia de pesolhs.
Los professionals[7] recomandan dos o tres larvas per arbrilhon, mai sovent entre vint e cinquanta larvas per mètre carrat de vegetacion, un o dos adults per mata, e entre cinc e detz adults per rosièr.
Parasitisme
[modificar | Modificar lo còdi]Las coccinellidae pòdon se far parasitar per de vespas parasitoïdas. Son « parasitoïdes » los organismes que, pendent lor desvelopament, tuan sistematicament lor òste, çò que los fa sortir de l'encastre del parasitisme al sens estricte. Per exemple, la Coleomegilla maculata es òste d'una vespa braconida nomenada Dinocampus coccinellae. Pendent la pausa de l'uòu, la feme parasitoïda s'apròcha de son òste e li penetra l'exosqueleta a l'ajuda de son ovipositor modificat. Pausarà son uòu a l'interior de la galineta. La larva s'alimentarà dels coses grases d'aquela. Pendent la pupason, que serealiza a l'exterior de la galineta, la larva manipula son òste pour que l'apare son cocon[8].
Fonts
[modificar | Modificar lo còdi]- {{{títol}}}. ISBN 978-2-603-01328-1..., Paris, Delachaux et Niestlé, , 192 p. (ISBN 978-2-603-01328-1)
- {{{títol}}}.
- {{{títol}}}.
- {{{títol}}}.
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ [1] Utilisation de larves de coccinelles comme insecticide naturel à Alfortville - Le Parisien 21.07.2009.
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ Noires à la naissance, elles acquièrent leur couleur vive au cours des premières semaines de leur vie.
- ↑ (fr) .
- ↑ (fr) .
- ↑ https://web.archive.org/web/20140413123158/http://www.arehn.asso.fr/centredoc/livres/lacordaire/complement.php.
- ↑ (fr) .
- ↑ Fanny Maure, Jacques Brodeur, Nicolas Ponlet, Josée Doyon, Annabelle Firlej, Éric Elguero et Frédéric Thomas, « », Biology Letters, 22 juin 2011 (PMID 21697162, DOI 10.1098/rsbl.2011.0415).
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- Referéncia Tree of Life Web Project : Coccinellidae (en)
- Referéncia Catalogue of Life : Coccinellidae (en)
- Referéncia Fauna Europaea : Coccinellidae (en)
- Referéncia Fossilworks Paleobiology Database : Coccinellidae Latreille 1807 (en)
- Referéncia ITIS : Coccinellidae Latreille, 1807 (fr) ( (en))
- Referéncia Animal Diversity Web : Coccinellidae (en)
- Referéncia NCBI : Coccinellidae (en)
- (fr)Association wallonne d'éducation à l'environnement, subretot la luta biologica dins lo jardin
- (fr) La caterineta es tanben font d'inspiracion dans la canson populara del comtat de Nicça: La Catarineta, e tanbne dins los contes per enfants p.ex.
- École primaire Jules Ferry (Limousin) Coccinelle à sept points (anti-puceron)
- Coccinelles aphidiphages Film en linha de Guy DEMOLIN, SFRS-INRA - 1974, 16 minutas