Chebèc
Lo chebèc es na nau pichona mediterranèa. D'origina ispanoaraba, servís pel comèrci o la guèrra. Plan prim, naviga a la vela e al rem. Pòt portar de canons suls flancs, al contrari de la galèras e es armeg de tresmasts amb de velas latinas. foguèt fòrça utilizada als sègles XVII e XVIII abans de desaparéisser pauc a pauc al sègle XIX.
D'originas araboespanhòlas
[modificar | Modificar lo còdi]Al veire l'evolucion de la navigacion en Mediterranèa, lo chebèc es una embarcacion mora, pescant amb filat e anant de rama: lo jebega tal coma se vei fins al sègle XX en Espanha, sus las plajas de Malaga[1]. Son tipe, considerat coma l’aujòl dels batèus avent servit pendent la conquèsta de las Americas, ten rem de govèrn e fòrts capions de proa e de popa. Après la partança dels Arabs de la peninsula (1492), l’embarcacion e son nom demoran, mas lo chebèc, jos sa forma definitiva, aparéis al sègle XVII a çò dels raïs berberèscs. Remplaça la galèra e lo brigantin pels corsaris mas, n’avent pas d’installacions permanentas de vòga (ramas), pòt portar de canons en bateriá. Ven tanben fòrça mai poderós qu'aquelas doas naus[1]. Un chebèc d’una quarantena de mètres pòt portar un vintenat de canons servits per 280 òmes de chorma, çò que fa de la una nau una solida unitat de guèrra e li permet d’atacar a l’abordatge[2], accion encara possibla en Mediterranèa al sègle XVIII
Sa còca, fòrça prima e d’un escantilhatge flac, paréis a aquela de las galèras. Son jòc de vela es latin, dempuèi l’origina, de tres « arbras » : arbre de trinquet, de mèstre (grand mast) e de mejana (l’artimon). La superfícia de vela pòt aténher 800 m2 suls chebècs de guèrra. Lo bastit, a l'escasença, pòt utilisar de ramas, de pichons sabòrds essent prevists per l’artillerià; mas la configuracion de l'empont impanda alara de remar de pé, cap abant benlèu[1]. Subrevelats, aquelas naus rapidas de 100 a 200 tonèls son remarcablament desenhadas per la corsa. Se manòbran fòrça aisidament e lor bas tirant d’aiga lor permet de s’aprochar fòrça près de la riba, quitament s'aventurar dins pichons estuaris. Lor siloèta, plan caracteristica, ne fa un dels mai bèlas naus méditerranèa de l’epòca des velièrs.
Los usatges militars
[modificar | Modificar lo còdi]Utilizats sus las ribas de Levant als sègles XVII e XVIII, Espanha la causís amb los reialmes berberèscs[1]. L’Armada Real ne comptava 47 a la mitat del sègle e possedís un celèbre amiral dels chebècs: Antonio Barcelo, dich Capitan Toni (1717-1797) que multiplica los combats e las presas contra los piratas musulmans d’Africa del Nòrd. La marina espanhòla arma d'unitats passant los 600 tonèls. Los chebècs de guèrra desaparéisson d’Espanha al començament del sègle XIX mas d'unités de talha pichona contunhan d'èsser utilizadas coma garda còtas[1]. L’Òrdre de Sant Joan de Jerusalèm, ancian pilar de la seguretat maritima en Mediterranèa dempuèi las crosadas, n'utilisa tanben d'exemplars[3], mas en nombre curiosament insufisent que presenta encara de costosas galèras, tanben fins al tèrme del sègle XVIII[4].
La Marina francesa s’equipa de chebècs mai tardierament, après l’abandon de las galèras en 1748. Un pichon nombre es bastit, amb 9 lançaments entre 1750 e 1759, puèi 4 en 1762[2]. Es sus un chebèc que Suffrene exercís sos primièrs comandaments: lo Caméléon en 1764 puèi lo Singe en 1765. Ambedoas naus participan, l’an seguent, a una espedicion dificila contra la vila corsari de Larache ont se fa remarcar lo futur eròi de la campanha de las Índias. Quitament se pòt pas inquietar un vaviri de linha quitament pas una fregata, lo chebèc passa pasmens totas las guèrras del Sègle XVIII e de l’Empèri. En 1848, la Marina francesa n'utilisa encara coma garda còsta[1].
Las evolucions darrièras
[modificar | Modificar lo còdi]Las dificultats encontradas per contrarotlar las grandas velas latinas fan substituir un armeg carrat al latin pendent la segonda mitat del sègle VXIII, en França coma en Espanha. Aquela transformacion es totala o parciela, segon las missions fixadas a la nau, mas aquel pèrd alara sas qualitats de marcha — e sa siloèta — que faguèt son renom. Los constructors malhorcans son los grands especialistas d'aquel tipe de nau utilizat dins las illas, pels corsaris e los comerçants[1].
Lo chebèc de comèrci desaparéis plan tard: n'existís encara d'unitats de 100 a 150 tonèls al començament del sègle XX e lo darrièr desaparéis après la Primièra Guèrra mondiala[1].
Galariá
[modificar | Modificar lo còdi]-
Modèl reduch d’un chebèc de l’Òrdre de Sant Joan de Jerusalèm. L'Òrdre ne bastiguè pasmens fòrça apuc e demora fidèl a la galèras. -
Un chebèc berberèsc fàvia a de naus neerlandesas pendent una de las nombrosas espedicions contra Tripòl e las vilas d'Africa del nòrd als sègle XVII e XVIII. -
Un chebèc espanhòl en 1826. Espanha es lo país que bastiguèt mai chebècs militars. Los darrièrs exemplars èran utilizats coma garda còstas. -
Un chebèc genés de guèrra en 1826. Aquel es armeg de vela carrada, çò que se practica sovent a partir de 1750 mas li lèva sa siloèta caracteristica. -
Un chebèc calabrés de comèrci en 1832. Alara que l’usatge militar del chebèc desaparéis al sègle XIX, son usatge comercial se manten fòrça mai de temps.
Notas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 et 1,7 Burlet 2002, p. 337-338.
- ↑ 2,0 et 2,1 Monaque 2009, p. 83.
- ↑ Alain Blondy, Dictionnaire d’Histoire maritime, op. cit., p. 917.
- ↑ Lo procuror general de l’Òrdre a París nota en 1789 a l’adreça del Grand Mèstre que « nos vaisseaux, nos galères sortent tous les ans et depuis des années font rarement des prises ; ce n’est pas qu’ils ne puissent trouver des ennemis dignes de leur courroux, mais il manque à l’ordre l’espèce de bâtiments susceptibles de les rencontrer : des chébecs.»
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- {{{títol}}}. ISBN 978-2-221-08751-0. OCLC 300962854.
- {{{títol}}}.
- {{{títol}}}.
- René Burlet, Le Chasse-Marée, (revue), .