Carles III de Borbon

Carles III de Borbon, nascut lo 17 de febrièr de 1490 a Montpansèir, mòrt lo 6 de mai de 1527 a Roma, foguèt comte de Monpansèir, de Clarmont e daufin d'Auvèrnhe de 1501 a 1523, duc de Borbon e d'Auvèrnhe, comte de Forés, de Clermont-en-Beauvaisis e de la Marcha, vescomte de Carlat e de Murat, prince de Dombes e senhor de Beaujeu de 1505 a 1521. Foguèt tanben conestable de França de 1515 a 1521. Es designat egalament per lo conestable de Borbon, e es lo darrièr dels grands feudals franceses que se poguèt opausar al rei de França.

Èra filh de Gilbèrt, comte de Montpansèir, de Clarmont e daufin d'Auvèrnhe, e de Clara de Gonzaga. Los comtes de Montpansèir formavan la branca menora de la familha dels ducs de Borbon; Lo duc Pèire II de Borbon e la siá femna Anna de França (Anne de Beaujeu), avent pas mai qu'una sola filha de santat fragila, se liguèron al jove Carles qu'Anna n'assegurèt l'educacion. Acabèt per maridar en 1505 la siá cosina Susana de Borbon (1491- 1521), filha e eiretièra de Pèire II de Borbon, duc de Borbon e d'Auvèrnhe, comte de Clermont-en-Beauvais, Gion, Forés e la Marcha e senhor de Beaujeu, prince sobeiran del principat de Dombes, e d'Anna de França. Aquel matrimòni faguèt d'el lo senhor mai ric de l'epòca.

A la mòrt d'En Pèire II, la siá veusa Anna, filha del rei Loís XI de França e anciana regenta de França pendent la minoritat del sieu fraire Carles VIII de França, esperava que lo ducat e d'autras possessions del marit escaparián pel biais d'aquel maridatge a las pretensions de Loïsa de Savòia, maire del nòu rei Francés Ièr de França, que voliá metre la man sus las ricas tèrras dels Borbons.

Mas lo rei defendèt la siá maire en las siás pretensions e menacèt lo duc e ancian conestable, que lo 1523 li calguèt partir de las siás tèrras a escondudas, en trobant finalament refugi en cò de l'emperaire Carles V.

Los esposes aguèron dos mainatges:

• Francés, comte de Clermont-en-Beauvaisis (reservat pels eiretièrs de l'ostal de Borbon) (1517 † 1518)
• Doas bessonas, nascudas e mòrtas en 1518

Al servici del rei de França

Lo 1507, acompanhèt Loís XII de França a Gènoa, quand lo rei considerava una quatrena expedicion a Itàlia. Aquela s'inicièt lo 1509 e Carles combatèt los venecians a la batalha de Agnadello. En 1512, lo rei lo faguèt governador de Lengadòc e l'envièt combatre Ferrand lo Catolic que menaçava Navarra. En 1515, defendèt Borgonha contra Maximilian Ièr de Habsburg, dirigiguèt una armada a la batalha de Marignano. Francés Ièr de França conquistèt alavetz lo Milanés e lo nomenèt conestable e vicerei del Milanés. Defendèt aquel viceregne contra los imperials, obtenguèt qualques succèsses, mas foguèt cridat en França en març de 1516 Foguèt remplaçat a Milan pel marescal de Lautrec.

Lo cambiament de camp

Lo matrimòni orquestrat per Anne de França foguèt una vana entrepresa, puèi que los dos esposes aguèron pas de descendéncia viable. En 1521 la siá femna Susana moriguèt e Loïsa de Savòia, maire de Francés Ièr, reivindiquèt los fèus dels Borbons, en tant que felena del duc Carles Ièr de Borbon. Lo procès que seguiguèt durèt unes meses e se virèt en contra de Carles. Lo Parlament de París, influenciat per la corona, èra prèste de remetre los bens dels Borbons a Loïsa de Savòia, malgrat la jurisprudéncia, lo contracte de matrimòni (Susanna l'aviá facha eiretièra) e l'intervencion d'Anna de França que viviá retirada a Chantelle. Los afronts envèrs lo conestable se multipliquèron tanben, tan plan que la siá posicion se faguèt rapidament insostenibla. Lo conestable entamenèt de negociacions amb Carles V e foguèt finalament butat a fugir (1523). Los sieus bens, lo darrièr grand fèu medieval, que cobrissián tot lo nòrd del Massís Central, foguèron confiscats per traïson e a la perfin incorporats al domeni reial en 1531.

Umiliat e percaçat, aguèt de partir del país e foguèt nomenat tenent general de l'Emperaire Carles V en Itàlia; combatèt los franceses, e ganhèt la batalha de la Sesia ont moriguèt Pierre duc de Terrail, senhor de Bayard. Ocupèt alavetz Provença e assetgèt Marselha, mas una armada de socors l'obliguèt a levar lo sètge. Foguèt vencut e fach presonièr de Francés Ièr en la batalha de Pavia en 1525.

L'emperaire, en volent pas sacrificar la patz a las ambicions del sieu general, lo decebèt tanben. Lo conestable exigissiá d'efièch, otra la restitucion dels sieus bens e dels de la siá femna, una dispensa d'omenatge davant del rei de França, l'ereccion de Provença en principat sobeiran e un maridatge amb una de las sòrres de l'emperaire. Contrariat, tornèt en Itàlia benlèu amb l'esperança d'i aver un principat. Per poder manténer l'armada imperiala qu'èra pas mai pagada dempuèi de meses, malgrat l'embargament de la siá vaissèla e de sos joièls, assetgèt Roma, mas moriguèt pendent l'assaut en 1527. La vila foguèt presa e saquejada pendent près d'un an.

Daissèt pas de filhs, e los qu'aguèt moriguèron al cap de pauc de nàisser.

Referéncias e bibliografia

• J. Duhamel, Le Connétable De Bourbon, Pares, 1971.
• Denis Crouzet, Charles de Bourbon, connétable de France, Pares, Fayard, 2003, 715 pàg.
• Miquel de Grècia, Le Rajah Bourbon, Pares, Jean-Claude Lattès, 2007, roman istoric inspirat en Carles ISBN 978-2-7096-2922-5
• Philippe Taulejada, Mystères à la Italienne, éditions Fortuna, 2011, 350 p., roman d'aventuras inspiradas en bona part pel Econestable.

Ligams extèrnes

• Luòc consagrat al Borbonés (istòria, dialècte, populacion, mapas, arbre genealogic dels Borbons...)