Blòt de constitucionalitat

En drech francés, lo blòt de constitucionalitat designa l’ensems de las nòrmas amb valor constitucionala. En condequéncia aquelas son aparadas pel Conselh Constitucional.

Presentacion

Quand foguèt creat en 1958, lo Conselh Constitucional contrarotlava la conformitat de las leis pas qu'amb la Constitucion dins sa letra.

Mas, amb sa decision fondatritz Libertat d'associacion del 16 de julhet de 1971, lo Conselh constitucional consacrèt la valor constitucionala del preambul de la Constitucion francesa de 1958 que remandadís al preambul de la Constitucion del 27 d'octobre de 1946 e a la Declaracion dels Dreches de l'Òme e del Ciutadan de 1789. En 2004, una lei constitucionala modifiquèt lo preambul de la Constitucion per i introduire un remandadís a la Carta de l'environament, que fa atal, ela tanben, partit del blòt de constitucionalitat.

D'ara enlà, segon lo jurista Louis Favoreu, se pòt parlar d’un blòt de constitucionalitat regropant un ensems de nòrmas a la cima de la ierarquia de las nòrmas. Faguèt emanar aquela expression del blòt de legalitat, utilizat en drech administratiu. Pasmens, aquela expression « blòt de constitucionalitat » es unicament doctrinale, e jamai la formula foguèt consacrada pel jutge.

D'aquí enfòra, donant valor constitucionala a aquelas nòrmas de per abans pas que declaratòrias, lo Conselh constitucional s'erigiguèt en protector dels drechs e libertats dels ciutadans e en aparaire de l'estat de drech.

Contengut

Lo blòt de constitucionalitat foguèt de contunh espandit. Regropa ara fòrça normas, en mai de la sola Constitucion francesa de 1958, integrada sens dificultat dins aquèl blòt.

Principis politics, economics e socials particularament necessaris al temps nòstre

Article detalhat: Preambul de la Constitucion de 1946.

La Constitucion de 1946 fasant referéncia al Preambul de la Constitucion de 1946, aqueles principis politics, economics e socials enonciats dins aquel foguèron consacrats, amb la decision del 15 de genier de 1975 sus l'Interrupcion volontária de grossesa. En mai del drech a la santat consacrat a l'escasença, lo conselh tanben consacrèt l'egalitat òme-femna, lo drech d'asil, la libertat sindicala, lo drech de cauma e lo drech a l'emplec.

Aqueles principis foguèron descrichs coma de drechs-creança implicant al nom de l'Estat de prestacions positivas e pas sonque la simpla obligacion de s’abstenir d’i prejudiciar.

Declaracion dels drehs de l'Òme e del ciutadan

Article detalhat: Declaracion dels Dreches de l'Òme e del Ciutadan.

Citada pel preambul de 1946, dintrèt dins le blòt de constitucionalitat amb la decision « taxation d'ofici » del 27 de decembre de 1973 (relativa al principi d'egalitat).

Ara lo Conselh consacrèt totes los dreches e libertats de la declaracion coma la libertat d'expression, l'egalitat de totes davant la lei, davant los emplecs publics, davant l'impòst, la non retroactivitat de las leis penalas, la proporcionalitat de las penas, o encora la proprietat coma « drech inviolable e sacrat ».

Principis fondamentals reconeguts per las leis de la Republica

Article detalhat: Principis fondamentals reconeguts per las leis de la Republica.

Aqueles principis son enonciats dins lo preambul de 1946 mas sens èsser enumerats precisament. Lo Conselh constitucional a doncas amb una granda marge d’apreciacion consacrèt diferents principis coma la libertat d'associacion, la libertat d'ensenhament e de consciéncia, l'independéncia dels professors d'universitats o encara lo respècte dels drechs de la defensa.

La primièra reconeissença d'aqueles pel Conselh Constitucional se faguèt lo 16 de julhet de 1971 dins la celèbra decision "Libertat d'associacion".

Un principi fondamental reconegut per las leis de la Republica (PFRLR) deu segon doas decisions del 20 de julhet de 1988 e del 4 de julhet de 1989 del Conselh constitucional respond a de condicions:

• èsser tirat d'una legislacion republicana çò qu'aparta tota legislacion intervenguda jos un regime non republican.
• Aquela legislacion republicana deu èsser intervenguda abans la dintrada en vigor del preambul de la Constitucion de 1946.
• pas aver estat desmentit per una autra legislacion republicana. I a doncas una necessita de constança e de repeticion.

En mai d'aquelas tres condicions cumulativas s'apondon doas condicions ddonadas per la jurisprudéncia del Conselh Constitucional:

• lo principi deu satisfar a las tres condicions precitadas e deu prenne tanben un caractèr sufisentament general e non casual (decision del 20 de julhet de 1993 "Réforma del Còdi de la nacionalitat").
• lo principi deu aver - quitament s'es redondant d'o dire - un caractèr fondamental (decision del 14 de genier de 1999 "Mòde d'election dels conselers regionals").

Fan per exemple partit dels principis fondamentals reconeguts per las leis de la republica la lei sus la libertat de la premsa creada en 1881, la lei sus las libertats sindicalas creadas en 1895, la lei sus la libertat d'association creada en 1901 o encara la lei sud la separacion de la Glèisa e de l’Estat en 1905 (principi de laïcitat).

Respondent a una Question prioritària de constitucionalitat sul Concordat en Alsàcia-Mosèla, lo Conselh Constitucional confirma en febrier de 2013 la validitat constitucionala d'aquela exception, jutjant que tradicion republicana observada per totes los govèrns dempuèi 1919 e la Constitucion de la V^a Republica an «volgut tornar sus las disposicions legislativas o reglementárias particularas aplicablas dins de partidass del territòri de la Republica pendent la dintrada en vigor de la Constitucion e relativas a l'organizacion de qualques cultes». Tornant utilisar dins los attenduts de longs passatges de la lei del 9 de decembre 1905, lo Conselh Constitucional refortís de facto l'appartenéncia d'aquela lei al blòt de constitucionalitat.

Principis de valor constitucionala

De principis de valor constitucionala (PVC) atal foguèron eissits, sens referéncia a un tèxte particular. Existisson cinc:

• La continuïtat de l'Estat e del servici public, 1979 (Cons. Cons., Decision n°79-105DC, 25 de julhet de 1979)
• La proteccion de la dignitat de la persona umana, (CC 27/07/1994)
• La libertat contractuala (La libertat contractuala es pas, d'esperela, un principi de valor constitucionala. Es pasmens aparada indrèctament pel biais de la libertat de l'article 4 Declaracion dels drehs de l'Òme e del ciutadan; (Cons. Cons., Decision n°98-401DC, 10 de junh de 1998).
• La libertat d'entreprendre, (CC 16/01/1982)
• Lo respècte de la vida privada, (CC 18/01/1995)

Objectius de valor constitucionala

Aqueles objectius de valor constitucionala foguèron eissits e pòdon venir contrapesar d’autras libertats aparadas constitucionalament. Atal dins la decision 80-127 DC del 20 de genier de 1981 sus la lei securitat e libertat, « çò qu'es necessari per la salvegarda de las fins d'interèst general avent valor constitucionala » coma lo manten de l'òrdre public foguèt conciliat amd la libertat individuala e aquela d'anar e de venir.

Carta de l'environament

Article detalhat: Carta de l'environament.

Introducha dins lo preambul de la Constitucion de 1958 per la Lei constitucionala del 1èr de març de 2005, es subretot compausat d’articles declaratoris. Al nombre de 10, d'entre aqueles l'article 5 que consacre lo principi de precaucion.

Consequéncias

Segon lo Conselh Constitucional, existís pas dins totas aquelas règlas, d'ara endavant auçadas al reng constitucional, de ierarquia. Per exemple la Constitucion francesa de 1958 es pas superiora a la Declaracion dels Dreches de l'Òme e del Ciutadan. Existís pas de ierarquia de las nòrmas entre los diferents elements del blòt de constitucionalitat. De meteis biais una règla formulada expressament es pas superiora a una nòrma eissida implicitament pel Conselh constitucional.

La nocion de blòt de constitucionalitat permetèt al Conselh Constitucional d’exercir un contraròtle sus la lei fòrça mai estricte se basant sus fòrça nombroses principis.

La QPC

Article detalhat: Question prioritària de constitucionalitat.

La question prioritària de constitucionalitat es lo drech reconegut a tota persona qu'es partida a un procès o una instança de sotenir qu'una disposicion legislativa prejudicia los drechs e libertats que la Constitucion garantís.

Ligams extèrnes (fr)

• La Documentation française, Glossaire de Vie publique : Bloc de constitutionnalité, en linha.
• La Constitution, en linha.

Bibliografia (fr)

• Guy Carcassonne, La Constitution, éd. Points, 9e éd. (2009), ISBN: 978-2757812280.
• Pascal Jan, Bloc de constitutionnalité, éd. Jurisclasseur Administratif, fasc 1418.