Ajuda:Categoria

Las categorias son los indèxes tematics de Wikipèdia. Aquestes indèxes son pas automatics; an besonh de la mesa en plaça de marcadors (mots clau).

Se los divèrses articles de Wikipèdia constituisson lo veritable contengut enciclopedic, las categorias se devon considerar coma de contenents — de boitas de renjament, d'un cèrt biais —, mas de contenents dinamics, permetent una recèrca e una circulacion aisidas a travèrs tota l'enciclopèdia.

Consultacion de categorias

La seccion presenta a per tòca de familiarizar lo començant amb lo ròtle e lo foncionament de las categorias de nòstra enciclopèdia — arborescéncia, descripcion d'una pagina, mòde de classament automatic, etc. Los editors que desiran d'efectuar de modificacions quitament al sen d'aquestas categorias — creacion, insercion de marcador, reorganizacion de l'arborescéncia, etc. — son pregats de se reportar a la seccion Intervencion dins las categorias.

Arborescéncia de categorias

Las diferentas categorias de Wikipèdia son organizadas de manièra ierarquica. Per se far una idèa d'aquesta estructura complèxa, l'òm se pòt representar l'imatge d'un arbre dispausat « a l'envèrs » — valent a a dire las rasics en naut e las darrièras brancas en bas. Es possible tanben de se representar l'imatge d'una piramida.

Descripcion de l'arborescéncia

L'arborescéncia conten quatre sòrtas de categorias.

La categoria principala

La categoria principala es la categoria situada al punt culminant de la piramida. Es la categoria maire de las categorias essencialas, las categorias rasics.

Notem que, levat en cas d’anomalia — cf. Wikipèdia:Articles sens categorias —, la categoria principala es la sola qu'a pas de categoria superiora — pas de categoria maire, e encara mens, de sus-categoria.

Per consultar lo contengut de la categoria principala clicar aicí.

Las categorias rasics

Una categoria rasic — nomenada atal perque se tròba a la « rasic », tot en naut de nòstra enciclopèdia — es una categoria dirèctament restacada a la categoria principala, que n'es per consequent una soscategoria. Las categorias rasics son las categorias generalas, que ne dependon totas las autras.

Per exemple, la Categoria:Cultura es una categoria rasic.

Las categorias rasics e la categoria principala deurián èsser las solas a possedir pas de sus-categoria.

Per consultar las diferentas categorias rasics, dobrir la Categoria:Principala.

Las categorias terminalas

Una categoria terminala es una categoria situada a la basa de la piramida — autrament dich, a las darrièras brancas, tot en bas de l'enciclopèdia. Las categorias terminalas son las categorias pus especializadas — per exemple : Categoria:Sinfonia, Categoria:Malautiá virala, Categoria:Club italian de football, Categoria:Monastèri, etc.

Aquestas categorias an la particularitat d’aver pas de soscategoria. Tre que s’ajusta una soscategoria a aqueste tipe de categoria, aicesta deven tanlèu una categoria intermediària.

Las categorias intermediàrias

Una categoria intermediària es una categoria situada entre las doas extremitats constituidas per las categorias terminalas e las categorias rasics.

Las categorias intermediàrias, fòrça nombrosas, an al còp, almens una soscategoria, almens una categoria maire, e almens una sus-categoria : constituisson lo tipe « estandard » de la categoria dins Wikipèdia.

Arborescéncia de las categorias sus Wikipèdia

Arborescéncia de las categorias sus Wikipèdia

Desplaçament dins l'arborescéncia

Dins l'arborescéncia — o dins la piramida —, sols son possibles los desplaçaments verticals : montar o descendre.

• A partir d'una categoria quina que siá, « montar » significa aténher una categoria immediatament, nomenada tanben categoria maire : per exemple, en montant a partir de la Categoria:País del mond, se tròba Categoria:Geografia qu’es una categoria maire de la precedenta.

Notem que tota categoria es susceptibla de dependre simultanèament de mai d'una categoria maire. Doas excepcions çaquelà : d'una part las categorias rasics, que dependon solament de la categoria principala, d’autra part la categoria principala ela meteissa, que depend pas de cap d'autra categoria.

• A partir d'una categoria quina que siá, « descendre » significa aténher una categoria immediatament inferiora, nomenada tanben « categoria filha », o encara « soscategoria » : per exemple, en descendent dempuèi la meteissa Categoria:País del mond, se tròba Categoria:País d'Euròpa qu’es una soscategoria de la precedenta.

Notem que tota categoria es susceptibla d'englobar mai d'una soscategoria — a l’excepcion de las categorias terminalas, que, per definicion, ne son desprovesidas.

En consequéncia, entre las doas extremitats de l'arborescéncia — autrament dich, entre la categoria principala e una categoria terminala —, la « cadena » deu pas èsser rompuda, e, en montant coma en descendent, deu totjorn èsser possible de seguir la filiacion — perque las relacions entre las categorias son de relacions « de maire a filha » — dels divèrses malhons constituits per las categorias intermediàrias.

Per exemple, entre Categoria:Botanista e Categoria:Principala, trobam dins lo sens ascendent : Categoria:Botanica, Categoria:Sciéncias de la Vida, Categoria:Sciéncias naturalas e Categoria:Sciéncias — Categoria:Botanica qu’es la categoria maire de Categoria:Botanista, Categoria:Sciéncias de la Vida qu’es la categoria maire de Categoria:Botanica, etc.

Un desplaçament orizontal — aténher una categoria « sòrre », d'un cèrt biais — se pòt realizar, mas en dos temps, pus precisament, gràcias a dos desplaçaments verticals — lo primièr, ascendent, lo segond, descendent.

Per exemple, per aténher la Categoria:Riu d'Arièja a partir de la Categoria: Riu de Nauta Garona — la relacion entre aquestas doas categorias es naturalament orizontala — cal d'en primièr « montar » a la Categoria: Riu de França — categoria maire comuna de las doas precedentas —, puèi « descendre » cap a la Categoria: Riu d'Arièja.

Lista de categorias

Podètz veire la lista complèta de las categorias actualament utilizadas dins lo Wikipèdia occitanofòn sus las paginas Totas las paginas (espaci Categoria) e Especial:categorias.

Se tròba tanben una lista presentada aqueste còp jos la fòrma d'una arborescéncia sus la pagina : FR Complete.htm CategoryOverview FR Complete.htm (se prendre garda çaquelà a la data de la darrièra mesa a jorn).

Vocabulari

Cadena d'inclusion

Una cadena d'inclusion es una succession verticala d'almens tres categorias dispausadas de tal biais que : A conten B, que conten C, que conten D, que conten E, etc.

Per exemple, la Tèrra conten Euròpa, que conten Itàlia, que conten Roma, que conten lo Colisèu, etc.

Normalament, se deu trobar la categoria principala a l'extremitat superiora de la cadena, e una categoria terminala a l'extremitat inferiora.

D’un autre costat, e a l’excepcion de cases fòrça particulars, las divèrsas categorias maires d'una pagina se devon pas situadar sus la meteissa cadena d'inclusion. Dins lo cas contrari, conven de suprimir lo o los marcadors de categorias redondantas, e conservar solament lo pontant cap a la categoria mai pròcha, valent a dire la categoria pus precisa o pus immediata.

S'una pagina a categorizar depend de las cinc categorias citadas dins l'exemple çai sus, es la categoria « Colisèu » que se deurà retenir coma sola e unica categoria maire de la pagina en question.

Categoria superiora

Una categoria superiora es una categoria qu’englòba, dirèctament o non, una pagina donada — article o categoria.

Per exemple, dins la cadena d'inclusion « A, B, C, D e E », ont A conten B, B conten C, etc. :

- A, B, C e D son de « categorias superioras » per E ;

- A, B e C son de « categorias superioras » per D ;

- A e B son de « categorias superioras » per C ;

- A es una « categoria superiora » per B.

Categoria maire

Dins una pagina donada — article o categoria —, una categoria maire es una categoria immediatament superiora a la pagina en question.

Per exemple, dins la cadena d'inclusion « A, B, C, D e E », ont A conten B, B conten C, etc., D es l'unica categoria maire de E, C es l'unica categoria maire de D, B es l'unica categoria maire de C, etc.

Naturalament, mes a despart lo cas de las categorias terminalas, tota categoria es categoria maire de caduna de sas categorias filhas.

Se notarà qu'una pagina pòt dependre simultanèament de mai d'una categoria maire, a condicion çaquelà qu’aquestas categorias sián pas situadas sus la meteissa cadena d'inclusion.

Sus-categoria

Dins una pagina donada — article o categoria —, una sus-categoria es la « categoria maire de la categoria maire » ; los tres elements en preséncia fòrman una cadena d'inclusion : la pagina C a per categoria maire la categoria B, e per sus-categoria la categoria A.

Per exemple, se la Categoria:Botanica es inclusa dins la Categoria:Sciéncias de la Vida, qu'a son torn es inclusa dins la Categoria:Sciéncias naturalas, se pòt dire qu'aquesta darrièra es la sus-categoria de la Categoria:Botanica.

Pagina inferiora

Una pagina inferiora es una pagina inclusa — dirèctament o non — dins la categoria de referéncia. Pòt èsser una categoria inferiora o un article.

Per exemple, dins la cadena d'inclusion « A, B, C, D e E », ont A conten B, B conten C, etc. :

- B, C, D e E son de « paginas inferioras » de A ;

- C, D e E son de « paginas inferioras » de B ;

- D e E son de « paginas inferioras » de C ;

- E es una « pagina inferiora » de D.

Pagina filha

Una pagina filha es una pagina immediatament inferiora, es a dire, inclusa dins la categoria de referéncia. Pòt èsser, siá una soscategoria, siá un article.

Per exemple, dins la cadena d'inclusion « A, B, C, D e E », ont A conten B, B conten C, etc., B es l'unica pagina filha de A, C es l'unica pagina filha de B, D es l'unica pagina filha de C, etc.

Plan entendut, una categoria pòt contenir mai d'una pagina filha — mai d'un « article filh » e mai d'una « categoria filha » o soscategoria.

Soscategoria

Una soscategoria — o categoria filha — es una categoria inclusa dins una categoria donada.

A despart de la categoria principala emai de las categorias senhaladas dins aquesta lista, tota categoria es naturalament una soscategoria de sa pròpria categoria maire.

Las diferentas soscategorias d'una categoria donada son classadas per òrdre alfabetic dins la zona de soscategorias de la categoria de referéncia.

Se pòt ajustar de paginas de categorias a d'autras categorias : seràn automaticament reconegudas per soscategorias. Per exemple, se poiriá editar la Categoria:Petanca e i ajustar lo marcador [[Categoria:Espòrt]]. La Categoria:Petanca vendriá alara una soscategoria de la Categoria:Espòrt.

Aspècte d'una pagina « categoria » a l'ecran

A l'ecran, una categoria possedís una pagina de discussion e un istoric associats, coma los articles de l'enciclopèdia. Coma los articles tanben, las categorias pòdon recebre de ligams interlengas.

L'afichatge d'una categoria se presenta totjorn jos la fòrma seguenta : tres zonas successivas, enquadradas per un títol e un pè de pagina.

Títol de la categoria

Coma una pagina quina que siá, una categoria conten en primièr un títol. Aiceste es totjorn precedit del prefixe « categoria: ». Aquò permet, per exemple, de destriar l'article « Musica » de la categoria del meteis nom, la Categoria:Musica.

Zona de tèxt

Al dejós del títol, figura una « zona de tèxt » o « entèsta », editabla en clicant sul boton « modificar », coma per quin autre tipe de pagina que siá. Aquesta zona permet de presentar la categoria e d'en descriure brèvament lo contengut, valent a dire las paginas — articles e soscategorias — qu’aicesta deuriá englòbar.

Quand lo títol de la categoria es pauc explicit, o susceptible d'èsser interpretat de mai d'una manièra, es tanben possible — e se recomanda, a fin d’evitar una equivòca eventuala — d'ajustar dins aquesta zona qualques precisions relativas als elements que normalament, se deurián classar endacòm mai, dins una autra categoria.

Aquesta zona de tèxt servís tanben a inserir los marcadors cap a las categorias maires.

Zona de soscategorias

Al dejós del tèxt de presentacion, se tròba la zona contenent las soscategorias — o categorias filhas — de la categoria de referéncia, jos la forma d'una seguida de ligams classats per òrdre alfabetic.

• Se pòt pas intervenir dirèctament sus aquesta seguida de ligams, qu'es creada e mesa a jorn automaticament.

• Per aparéisser a l'ecran, aquesta zona deu conténer almens una soscategoria. S'aquesta zona apareis pas, es que la categoria en question es una categoria terminala.

• Cal plan comprendre que las soscategorias son nomenadas atal solament en referéncia a la categoria activa : aprèp aver clicat sul ligam d'una d'elas, un còp aicesta dobèrta, se pòt constatar qu’aquesta soscategoria es en fach una « categoria coma las autras », qu’a la meteissa estructura que la categoria precedenta, valent a dire, la categoria maire.

• Per exemple, dins la Categoria:Musica, se pòt trobar las soscategorias seguentas : Categoria:Organologia, Categoria:Musician, Categoria:Òbra musicala, Categoria:Teoria de la musica, etc.

Zona dels articles

Al dejós de las soscategorias, se tròba la zona que conten los articles incluses dins la categoria de referéncia — los « articles filhs » —, aicí encara, jos la forma d'una seguida de ligams classats per òrdre alfabetic. Se tracta d’articles « divèrs » que se pòdon pas inclure dins una o l'autra de las soscategorias situadas dins la zona precedenta.

• Coma dins la zona de soscategorias, se pòt pas intervenir dirèctament sus aquesta seguida de ligams, qu'es creada e mesa a jorn, automaticament.

• Naturalament, clicar sus un d’aquestes ligams provòca la dobertura de l'article associat.

• Per aparéisser a l'ecran, aquesta zona deu conténer almens un article.

• Per exemple, dins la Categoria:Musica, se pòt trobar, entre autres, l'article principal, Musica.

Pè de pagina

Dins lo pè de pagina d'una categoria apareis la mencion « Categorias: », seguida del nom d'una o mai d'una categoria maire — car, recordem o, una pagina pòt èsser simultanèament inclusa dins mai d'una categoria maire — que la categoria activa es solament en fach una soscategoria.

• Aprèp aver clicat sus una d’aquestas categorias maires, e un còp aicesta dobèrta, se pòt constatar que la categoria maire es solament en fach una « categoria coma las autras », a la meteissa estructura que la categoria precedenta, valent a dire, la categoria filha — que se pòt ara apercebre lo ligam dins la zona « soscategorias ».

• Per exemple, dins lo pè de pagina de la Categoria:Musica, se tròba lo ligam cap a la categoria maire, la Categoria:Art.

• Una excepcion concernís çaquelà la Categoria:Principala. Aquesta categoria, en efècte, possedís pas aqueste tipe de pè de pagina, perque, coma o indica son nom, depend pas de cap autra categoria e se tròba al som de l'arborescéncia.

Per consultar una categoria

Se pòt accedir a una categoria de dos biaisses, segon que la pagina actualament afichada dispausa o non d'un ligam cap a la categoria recercada.

Consultacion d'una categoria en se desplaçant dins l'arborescéncia

A partir d'una categoria quina que siá, per se desplaçar dins l'arborescéncia de categorias, cal doncas procedir atal :

• Per accedir a una soscategoria, clicar sus un dels ligams figurant dins la zona de soscategorias.

• Per accedir a una categoria maire, clicar sus un dels ligams figurant dins lo pè de pagina.

Consultacion d'una categoria per la comanda « Consultar / Recercar »

Per apelar quina categoria que siá dempuèi una pagina Wikipèdia quina que siá, cal utilizar la comanda especiala « Consultar / Recercar » — situada dins la colomna d'esquèrra, al dejós del quadre « navigacion ».

• Picar lo nom exacte de la categoria, precedit de son sufixe « Categoria: ».
• Clicar sus « Consultar »

S'aquò marcha pas, cal pontar lo mot « Categoria » :

- siá tot en bas de la pagina afichant los resultats ;

- siá dins las « preferéncias » — ligam tot en naut, a drecha — : causir « Afichatge dels resultats de recèrca ».

Classament per defaut dins las categorias

Sus Wikipèdia, lo mòde de classament « per defaut » es aplicat a l'afichage dels diferents elements d'una categoria — soscategorias e articles. Aqueste classament alfabetic — o, mai precisament, alfanumeric — es realizat de la manièra seguenta : en primièr los signes de pontuacion, puèi las chifras, puèi las letras non accentuadas, enfin las letras accentuadas — e, accessòriament, las majusculas abans las minusculas.

Per exemple, segon aqueste principi, los mots seguents — que certanas de lors ortografias son volontàriament incorrèctas : « Escala », « escala », «Escala  » e « escala » — seràn pas classats « jos la meteissa letra » (la letra « E »), coma o serián dins un diccionari, mas respectivament, jos la letra « E » (per « Escala »), jos la letra « e » (per « escala »), jos la letra « E » (per « Escala ») e jos la letra « e » (per « escala »).

Per consequent, dins una categoria quina que siá, los elements inferiors — articles e soscategorias — apareisson segon aqueste mòde de classament automatic, en foncion del títol real d’aqueste article o d’aquesta soscategoria.

Per exemple, dins una meteissa categoria, l'article « Ase » seriá classat aprèp l'article « Zèbre ».

Çaquelà, es possible d'escapar a aquesta constrencha e d'impausar, dins una categoria, un mòde de classament pus confòrme als usatges, o, simplament, pus practic. Per mai d'informacion sus aquò, consultar la seccion Cossí escapar al classament « per defaut ».

Avantatges comparats de las categorias e de las listas

Se tròba d’articles que son, en fach, de listas d'autres articles — veire Lista de las listas. Poiriá bastar o far concurréncia a las categorias. En fach, las listas e las categorias son netament distintas.

Las categorias son d’indèxes bruts, mentre que las listas se pòdon comentar — per exemple : la Lista dels principals bòsques de França indica tanben las superficias dels bòsques, classadas per regions. Las listas d'articles mai comentats son las dels titulars de principautats — per exemple Lista dels comtes d'Artés — qu'an pas mai res de veire amb las listas basicas talas coma resultan de las categorias.

Lo classament de las categorias es un [[#Classament per defaut dins las categorias|classament alfanumeric dels títols d'article]s], las listas pòdon prepausar d'autres mòdes de classament : cronologic, geografic, tematic, per talha, etc.

Las categorias referencian unicament d’articles existents ; las listas pòdon prepausar d’articles de realizar — que sos ligams apareisson normalament en roge. D'autra part, las categorias afichan lo títol real dels articles, mentre que las listas pòdon afichar de ligams reformulats, per de rasons d'uniformitat dins la presentacion de la lista — per exemple : [[Pau de Tarsa|Sant Pau]] — o de ligams cap a de paginas de redireccion — per exemple : Sant Loís que remanda cap a Loís IX de França.

Las categorias se pòdon embessonar per nivèls ierarquics — cf. Arborescéncia de categorias —, çò qu’autoriza una navigacion rapida e tematica dins l'enciclopèdia, çò que las listas permeton solament se de ligams intèrnes son estats prevists.

Per informacion, las listas son estadas categorizadas en una categoria:Lista e mai d'una soscategoria.

Intervencion dins las categorias

Abans d'intervenir dins las categorias — suprimir un marcador, lo remplaçar per un marcador diferent, o encara, n'ajustar d'autres, crear una categoria novèla, etc. —, se recomanda vivament de se familiarizar un pauc amb lor organizacion e lor mòde de foncionament (per mai de detalhs, vejatz la seccion Consultacion de las categorias), e se mestièr fa, de demandar ajuda o conselh als contributors pus experimentats.

Categorizacion

Sus Wikipèdia, categorizar una pagina consistís a i ajustar un marcador de categoria que son ròtle es d'associar aquesta pagina a una categoria que vendrà atal la categoria maire de la pagina en question. En resumit, per categorizar — valent a dire, inclure, ordenar — una pagina B dins la categoria A, cal editar aquesta pagina B e i apondre lo marcador de la categoria A.

Per exemple, per ajustar un article apelat Albert Einstein a la Categoria:Persona celèbra, cal editar l'article e i apondre [[Categoria:Persona celèbra]]. Una linha contenent Categorias: Persona celèbra sera plaçada en bas de la pagina de l'article (pè de pagina) ; en clicant sul nom de las categorias, òm arriba sus la pagina descrivent aquesta categoria e contenent la lista dels articles ne fasent partida, e mai la lista de las soscategorias eventualas.

Una pagina podent dependre simultanèament de mai d'una categoria maire, va sens dire qu'aquesta pagina es susceptibla d'èsser categorizada mai d'un còp, e per consequent, pòt recebre mai d'un marcador de categoria.

Efèctes de la categorizacion

La categorizacion produtz una relacion d'inclusion entre los dos elements concernits : la pagina B es inclusa dins la categoria A, autrament dich, A conten B. Aquesta relacion non recipròca, car ieraquica, se pòt exprimir de la manièra seguenta :

• la pagina B, element ieraquicament inferior de la categoria A, es la « filha » : segon lo cas, se tractarà, siá d'un « article filh », siá d'una « categoria filha » — dins aquesta segonda ipotèsi, se poirà parlar de « soscategoria » ;

• la categoria A, categoria ieraquicament superiora a la pagina B, es la « maire » o la « categoria maire » de la pagina B.

Es possible que la categoria maire existisca pas al moment de l'afectacion del marcador — en aquel cas, se poirà totjorn crear mai tard. En revenge, l'element B deu ja èsser creat al moment de son classament dins una categoria, car se pòt pas programar la categorizacion d'un element qu'encara existís pas. Per consequent, se pòt dire, en çò que concernís las categorias, qu'es « la filha que crèa la maire », e non l'invèrs.

En cas de creacion de categoria, per mai de detalhs sus la causida d'un títol, consultar la seccion Designacion de categorias

Quand l'òm se dispausa a categorizar una pagina, la question de se pausar es : « La categoria maire d'aquela pagina — la que va figurar dins lo marcador de categoria — existís ja, o ben la cal crear ? »

Cossí categorizar una pagina quand la categoria maire existís ja

Per categorizar una pagina dins una categoria maire ja existenta, cal editar la pagina en question e i ajustar lo marcador contenent lo nom d’aquesta categoria. Aprèp enregistrament, lo ligam « de color blava » cap a aquesta categoria apareis en lectura dins lo pè de pagina de l'article o la categoria que se ven de categorizar.

Dins lo marcador, cal causir la categoria immediatament superiora. Per exemple, dins la cadena d'inclusion « A, B, C, D e E », ont A conten B, B conten C, etc., la pagina E se deurà pas categorizar, ni dins A, ni dins B, ni dins C, mas solament dins la categoria D : es la règla de « la categoria mai precisa » o de « la categoria immediata ». S’admetrà una excepcion se l'article transcendís aquesta categoria immediata. Per exemple Juli Cesar entra dins la Categoria:Roma antica, mas tanben dins la Categoria:Antiquitat, e mai dins la Categoria:Istòria.

Una pagina benlèu marcada dins mai d'una categoria maire — per exemple una biografia, se poirà classar dins la categoria de l'epòca que visquèt lo personatge, la categoria del luòc principal ont visquèt (generalament l'Estat), la categoria de sa profession o foncion principala, etc. — pro que las diferentas categorias maires que ne depend sián pas situadas sus la meteissa cadena d'inclusion, senon, cal solament conservar lo marcador de « la categoria mai precisa », coma venèm d'o veire.

Cossí categorizar una pagina quand la categoria maire encara existís pas

Per categorizar una pagina dins una categoria non existenta, la procedura es la meteissa, sol lo resultat cambia : aprèp enregistrament, lo ligam « de color roja » cap a aquesta categoria apareis en lectura dins lo pè de pagina de l'article o la categoria que se ven de categorizar. Aquesta procedura servís, a partir d'una pagina de categorizar, a crear una categoria novèla.

Cossí crear una categoria novèla

Per crear una categoria novèla, cal editar una pagina — article o categoria — devent apartenir a aquesta futura categoria maire e li afectar lo marcador de categoria contenent l'entitolat d’aquesta futura categoria maire. Notem que generalament es solament aprèp qualques oras que lo ligam correspondent dins los articles ven blau : aquò afècta de cap de biais lo foncionament.

Cossí descategorizar una pagina

Per descategorizar una pagina — valent a dire far cessar lo ligam cap a tala categoria maire —, sufís de suprimir lo marcador de categoria contenent l'entitolat d’aquesta categoria maire. Atencion : tota pagina enciclopedica (article o categoria) [a l’excepcion de la categoria principala] deu contenir almens un marcador de categoria, jos pena de venir una pagina orfanèla (cf. Wikipèdia:Articles sens categorias).

Marcador de categoria

Un marcador de categoria es un mot clau que, un còp plaçat dins una pagina, l'associa automaticament a la categoria indicada dins lo marcador, categoria que ven atal la categoria maire de la pagina en question.

Una pagina estent susceptibla d'èsser categorizada mai d'un còp, pòt per consequent recebre mai d'un marcador de categoria.

Efèctes del marcador en mòde lectura

Lo marcador de categoria produtz automaticament un « ligam d'apèl » cap a la categoria maire de la pagina concernida.

• En mòde lectura, aqueste ligam apareis totjorn en bas, dins lo pè de pagina, quin que siá l'endrech del tèxt ont lo marcador es estat inserit. S'es de color blava, es que la categoria existís ja — la color roja indica, siá qu' i a error de sintaxi dins lo marcador, siá que la categoria existís pas encara e que se deu crear.

• Aqueste « ligam d'apèl » permet, d'un simple clic, de dobrir la categoria en question.

Per exemple, en bas de l'article Musica, apareis la mencion : « Categorias: Musica », indicant qu'aqueste article aparten naturalament a la categoria « Musica », accessibla en clicant sus aqueste ligam.

Se notarà en passant que lo ligam cap a la categoria maire es totjorn precedit del ligam « Categorias: » que permet de dobrir una pagina especiala listant l'ensemble de las categorias ja creadas dins Wikipèdia.

• Una pagina quina que siá — article o categoria — pòt dependre simultanèament de mai d'una categoria superiora. D'un cèrt biais, se pòt dire qu'« una pagina es susceptibla d'aver mai d'una maire ». Dins aquesta ipotèsi, se tròba, en bas de pagina, la mencion « Categorias: » seguida dels diferents noms de las categorias superioras, separadas per de barras verticalas ( | ).

Per exemple, l'article França apartenent a tres categorias, « França », « Francofonia » e « Estat membre de l'Union Europèa », se poirà doncas legir, en bas d’aiceste :

Categorias: França | Francofonia | Estat membre de l'Union Europèa

Sintaxi del marcador

Lo marcador de la « categoria maire » apareis totjorn jos la fòrma seguenta : un element variable correspondent al « nom de la categoria maire » precedit d'un element fixe « Categoria: », lo tot plaçat entre de parentèsis carradas doblas ([[ ]] ), coma un ligam ordinari.

Per exemple, en edicion, lo marcador de la categoria « Teoria de la musica » aurà la forma seguenta :

[[Categoria:Teoria de la musica]]

- La letra iniciala de l'element fixe (« Categoria: ») se pòt escriure indiferentament amb una majuscula o una minuscula, mas los dos-punts (:) devon èsser ni precedits ni seguits d'un blanc.

- Lo format ortotipografic (blancs, majusculas, letras accentuadas, etc.) del nom de la categoria maire se deu respectar escrupulosament. Sola la letra iniciala se pòt escriure indiferentament amb una majuscula o una minuscula.

• Lo marcador pòt tanben contenir un autre paramètre, separat del nom de la categoria concernida per una barra verticala ( | ). Aqueste paramètre es lo nom jos lo qual la categoria va classar aquesta pagina — en l'abséncia d'un tal paramètre, la pagina se classarà en foncion de la sintaxi de son títol.

Per mai de detalhs sul foncionament del classament automatic dels elements d'una categoria, consultar las seccions Classament per defaut dins las categorias e Cossí escapar al classament per defaut.

• Atencion, quand una pagina depend de mai d'una categoria maire, la pagina en question deu contenir en edicion un nombre identic de marcadors — un marcador per cada categoria maire. Se reprenèm l'exemple de l'article França, per obtenir, en lectura : « Categorias: França | Francofonia | Estat membre de l'Union Europèa », conven de picar, en edicion :

[[Categoria:França]] 
[[Categoria:Francofonia]]
[[Categoria:Estat membre de l'Union Europèa]]

Remarca : un marcador per linha, en conformitat amb la presa de decision del 20/09/2005.

Plaçament del marcador

Per afectar un marcador de categoria a una pagina, cal en primièr editar la pagina en question. Tecnicament, lo marcador se pòt plaçar a un endrech quin que siá de la pagina en mòde edicion, al començament, a la fin, o encara, dins lo còrs del tèxt : l'efècte obtengut serà lo meteis. Çaquelà, per de rasons practicas, e en conformitat amb la presa de decision del 20/09/2005, se recomanda de « regropar los marcadors de categoria en fin de tèxt » — just abans los interwikis — e de picar « un marcador per linha ». D'autra part, la seria formada pels marcadors de categoria se deu « precedir e seguir d'una linha blanca » (un saut de linha).

Exemple :

... Fin del tèxt de la pagina.
        linha blanca
[[marcador de categoria N°1]]
[[marcador de categoria N°2]]
[[marcador de categoria N°3]]
etc.
        linha blanca
[[interwiki N°1]]
[[interwiki N°2]]
[[interwiki N°3]]
etc.

Cossí transformar un marcador en un ligam veritable

Un marcador de categoria es pas totalament identic a un ligam ordinari, un « ligam d'apèl ». En efècte, quin que siá l'endrech ont es estat inserit, lo marcador, en lectura, apareis totjorn en bas de pagina, mentre que lo ligam abitual apareis precisament a l'endrech ont es estat plaçat. D'autra part, lo marcador a una foncion taxinomia, puèi qu'inclutz automaticament l'element categorizat (article o soscategoria) dins tala o tala categoria, mentre que lo ligam abitual a solament per foncion de dirigir l'utilizaire cap a la pagina qu'indica.

Òr, al dintre d'una pagina quina que siá — article o categoria —, es benlèu util de far referéncia a una categoria en plaçant un ligam permetent simplament de la dobrir — coma se dobrís un article —, sens çaquelà qu'aquel element siá necessàriament renjat dins la categoria en question. Per crear un tal tipe de ligam, sufís de sasir lo marcador de la categoria e d'i ajustar un dos-punts (:) just aprèp lo segond crochet dobrissent ( [[: ).

Per exemple, lo marcador cap a la categoria Lingüistica ([[Categoria: Lingüistica]]) se poirà transformar en veritable « ligam d'apèl » de la manièra seguenta :

[[:Categoria:Lingüistica]]

Cal notar que se l'òm oblida los dos-punts, lo « ligam d'apèl » torna venir un marcador, valent a dire qu'en lectura, apareis pas a l'endrech ont es estat plaçat, mas qu'inclutz la pagina concernida dins la categoria que representa. Atal una pagina non enciclopedica — una pagina de discussion, per exemple — se pòt retrobar categorizada per error. E, coma un marcador de categoria complís son ròtle quin que siá l'endrech del tèxt ont es estat inserit — cf. Plaçament del marcador —, es pas totjorn facil de localizar son emplaçament, subretot se lo tèxt de la pagina es relativament long.

Cossí organizar una categoria

Categorizacion de la categoria novèlament creada

Se se tracta d'una categoria novèlament creada — lo ligam d’aquesta categoria apareis normalament en roge —, es imperatiu de la categorizar, valent a dire de li afectar una categoria maire, per crear pas una categoria orfanèla venent grossir la lista de paginas sens categoria. Generalament es solament aprèp qualques oras que lo ligam correspondent dins los articles ven blau : aquò afècta de cap de biais lo foncionament.

Tèxt de presentacion

Que la categoria siá novèla (ligam roge) o ja existenta (ligam blau), dins la zona de tèxt o « entèsta », se recomanda d'ajustar un tèxt de presentacion permetent de guidar tan lo visitor coma lo contributor. Aqueste tèxt pòt precisar lo tipe d'articles que concernís, de categorias aparentadas, de règlas eventualas de classament dels articles, un ligam de retorn cap al portal o als portals que ne depend la categoria, etc.

Organizacion dels elements inclús dins la categoria

Se lo nombre dels elements inclús dins la categoria — d'una part las soscategorias, dins la « seccion soscategorias », d’autra part los articles, dins la « seccion articles » — es inferior a 10, es tròp pauc, e per consequent (levat de cas particulars) l'existéncia de la categoria se justifica gaire.

Al contrari, s'aqueste nombre es superior a 500, es fòrça tròp (las recèrcas son malaisidas : las categorias s'afichan sus mai d'una pagina, etc.) : l'ensemble deu far l'objècte d'una subdivision o mai :

- siá un regropament d'articles en soscategorias novèlas ;

- siá un regropament de soscategorias en categorias intermediàrias.

Cossí escapar al classament « per defaut »

Dins las categorias, lo mòde de classament « per defaut » pòt far aparéisser un cèrt nombre d'inconvenients, de tal biais que de còps es desirable d'i derogar. Aqueste cas de figura se produtz, per exemple, quand òm vòl obtenir un « classament tradicional », valent a dire un classament efectuat sus las 26 letras de l'alfabet, accentuadas o non. Pòt arribar tanben, e mai generalament, que se desire un classament mièlhs adaptat a l'organizacion de tala o tala categoria : per exemple, seriá judiciós, dins la Categoria:Lac, de defugir de regropar la màger part dels articles jos la letra L (Lac de..., Lac de..., Lac de..., etc.), o encara, de classar l'article Albert Einstein a la letra E coma es l'usage, al luòc de la letra A, coma o impausa lo classament per defaut, etc.

Generalitats

Dins una categoria donada — tan dins la seccion « soscategorias » coma dins la seccion « articles » — per escapar al classament « per defaut », cal procedir atal :

• Quand lo classament del títol d'una pagina pausa problèma al dintre d'una categoria donada, conven d'editar aquesta pagina e de modificar lo marcador del biais seguent : en seguida del nom de la categoria, ajustar una barra verticala ( | ), seguida del nom de l'article (o de la soscategoria) reescrich de manièra a dissimular la particularitat ortografica qu'auriá pogut remandar aqueste títol a la fin de l'alfabet.

Per exemple, dins la categoria Categoria:Musica, per que la soscategoria Categoria:Œuvre musicale siá precisament classada « jos » la letra « O » (e non pas jos « Œ », en fin d'alfabet), cal editar aquesta soscategoria e modificar atal lo marcador cap a la categoria superiora :

[[Categoria:Musica|Oeuvre musicale]]

Dins lo marcador, se notarà l'ortografia « Oeuvre musicale » (e non pas « Œuvre musicale »). Çaquelà, dins la categoria Categoria:Musica, lo ligam cap a la soscategoria Categoria:Œuvre musicale apareis amb l'ortografia corrècta, « Œuvre musicale », e mai siá classat jos la letra « O ». Doncas, gràcias a aquesta manipulacion, sol lo classament es estat forçat, l'aparéncia del ligam pròpriament dich es pas estada modificada : se tracta encara del títol oficial de l'element concernit.

• En resumit, per que lo classament siá corrèctament realizat, lo nom de l'article (o de la categoria) qu'es estat objècte d'aquel ajustament ortografic dins lo marcador se deu imperativament escriure « amb una majuscula iniciala non accentuada ».

Cossí far aparéisser l'article principal al començament de la lista

S'entend per « article principal » d'una categoria donada, un article portant (abitualament) lo meteis nom qu'aquesta categoria, e que son contengut se pòt considerar coma prioritari a respècte d'aquel dels autres articles de la meteissa categoria. Lo pus sovent, un tal article conten las definicions e las informacions elementàrias permetent d'accedir als contenguts mai aprigondits de las autras paginas d’aquesta categoria. En consequéncia, es sovent desirable de veire l'article principal d'una categoria aparéisser en primièr dins la seccion « articles » d'aicesta. Per aquò far, e en conformitat amb l'astúcia çai sus, sufís d'ajustar dins lo marcador de categoria de l'article en question una barra verticala seguida d'un asterisc ( |* ). Lo signe de pontuacion estent classat abans totas las letras, l'article principal se tròbara donc en primièra posicion, quina que siá l'ortografia de son títol.

Per exemple, per que l'article Instrument de musica (article principal de la categoria Instrument de musica) siá classat en tèsta de lista dins la categoria en question, conven d'editar l'article e de modificar lo marcador atal :

[[Categoria:Instrument de musica|*]]

Se mai d'un article deu aparéisser coma prioritari, es possible de los classar en tèsta de lista en ajustant una chifra correspondent a lor plaça, immediatament aprèp l'asterisc ( |*01 |*02 |*03 |*04 etc.)

Cossí obtenir un classament mai practic

La categoria Votz classica regropa las biografias de cantatrises e cantaires classics. Mas los títols d’aquestes articles, per la màger part, començan pel prenom del personatge (en conformitat amb las règlas de Wikipèdia), e non per son nom — per exemple, « Maria Callas », e non « Callas, Maria » —. Per obtenir un classament segon lo nom, mai confòrme als usages lexicals, e donc, mai legible e mai practic, se pòt tanben utilizar lo procediment çai sus.

A títol d'illustracion, lo mòde retengut dins aquesta categoria es un classament « per nom de l'interprète ». Per exemple, l'article Maria Callas serà pas classat a la letra « M », mas a la letra « C », aquò, gràcias a la modificacion seguenta, facha sul marcador dins l'article en question :

[[Categoria:Voix classique|Callas, Maria]]

Categorias interlengas

Coma los articles, las categorias se pòdon religar a lor equivalent dins una autra lenga. Sufís de metre un ligam interlenga al dintre del tèxt de la categoria (consultar Plaçament dels marcadors en edicion).

Per exemple en:category:Religion dins Categoria:Religion o encara en:category:Ancient_Egypt dins Categoria:Egipte antica.

Redireccions

Es possible de plaçar una pagina de redireccion dins una categoria (çaquelà, es imperatiu actualament de plaçar aquesta categoria sus la meteissa linha que #REDIRECT).

Règlas e recomandacions d'usatge

D'aprèp Wikipèdia:Presa de decision/Categorias e presa de decision del 20/09/2005.

Plaçament dels marcadors en edicion

• Vejatz la seccion Plaçament del marcador.

Designacion de categorias

• Las convencions suls títols s'aplican per nomenar las categorias. En particular, lo singular es impausat per las categorias, coma èra ja lo cas pels articles, levat d'excepcions coma las categorias « imatge » e « imatges ».

Classament dels marcadors de categoria

• Quand una pagina es restacada a mai d'una categoria, lo classament per òrdre alfabetic dels marcadors es pas necessari — cf. presa de decision del 20/09/2005.

Minimum / Maximum

1. Se recomanda de crear pas de categoria tant que i a pas almens una desena d'articles per i metre.
2. Se recomanda de limitar lo nombre d'articles dins una categoria : 500 articles sembla ja fòrça. Delà, cal pensar de crear de soscategorias e d'i desplaçar lo maximum d'articles.

Nivèl d'inclusion

1. Es fòrtament recomandat d'inclure un article unicament dins las categorias mai pròchas. Per exemple, al luòc d'inclure l'article París dins las categorias Vila francesa, Vila e França, l'incluràn pas que dins la categoria Vila francesa. Es aquesta categoria que serà inclusa dins las categorias Vila e França. Se tracta aquí de la « règla de la categoria mai precisa o mai immediata » — cf. las seccions Cadena d'inclusion e Cossí categorizar una pagina quand la categoria maire existís ja.
2. Es fòrtament recomandat d'inclure un article (o una soscategoria) pas que dins de categorias que son camp d'aplicacion es mai larg, valent a dire las categorias mai generalas. Per exemple, se recomanda de tractar Vila francesa coma una soscategoria de França mas pas l'invèrs.

Organizacion

1. Es imperatiu de ligar un article (o una soscategoria) a una categoria pas que s'existís un ligam ieraquic dirècte o logic entre aquestas doas nocions. Per exemple, Categoria:França se pòt ajustar a Categoria:Region francesa, mas pas Categoria:Region bèlga a Categoria:Region francesa (lo ligam dirècte essent amb Categoria:Region).
2. Se recomanda que cada categoria faga almens partida d'una sus-categoria (categoria mai generala), levat evidentament las categorias dichas « rasics » (las mai generalas).
3. Es imperatiu de defugir los « cicles », valent a dire de defugir qu'una categoria A siá una soscategoria d'una categoria B en meteis temps que B es soscategoria de A, puèi qu'una categoria pòt pas al còp èsser mai generala e mai especifica qu'una autra. Aquesta interdiccion pertòca los cicles pus longs coma A -> B -> C -> A.
4. Se recomanda de totjorn balhar un tèxt explicatiu de la categoria dins l'entèsta de sa pagina. Podètz n'aprofechar per balhar los ligams cap als articles principals d’aquesta categoria.

Problèmas coneguts

Retard dins l'actualizacion de l'afichatge

De còps, arriba qu'una pagina — un article o una soscategoria — que li an levat fa pas gaire un marcador de categoria rèste pr'aquò afichada dins son anciana categoria maire, o invèrsament, qu'aicesta presente pas l'article o la soscategoria que li es estat restacat. Aquesta anomalia es sens consequéncia : en general, al cap de qualques jorns, tot torna dins l'òrdre.

Çaquelà aquela estranhetat pòt èsser irritanta, o quitament desconcertanta. Per exemple, fàcia a aquela situacion, un editor non avertit serà susceptible de perdre de temps en se demandar s'a pas per azard efectuat una marrida manipulacion. Or, se pòt forçar la presa en compte pel logicial de la modificacion.

Per aquò far, òm edita la pagina de la categoria maire e òm la sauvagarda aprèp una modificacion menora (un simple blanc en mai o en mens): l'actualizacion de l'afichatge es alara immediata.

Utilizacion dels modèls categorizats

Quand un bendèl remanda a un modèl avent recebut un marcador de categoria, totes los articles contenent aquel bendèl son automaticament categorizats d'aquesta categoria.

Per exemple, se lo bendèl {{Schtroumpf}} remanda al modèl [[Modèl:Schtrompf]] (que supausarem categorizat dins la [[Categoria:Schtrompf]]), totas las paginas — quitament las paginas non enciclopedicas (paginas de discussion o autras) ! — contenent aqueste bendèl se retròban dins la [[Categoria:Schtrompf]].

Aquesta categorizacion « forçada » es sovent geinanta. Es pas totjorn plan contrarotlada per certans editors pauc abituats a las subtilitats del foncionament de las categorias, d'aitant mai que los elements categorizats an pas l'abitual marcador espert a trobar en los editant.

Per consequent, se desconselha fòrtament d'ajustar un marcador de categoria dins los modèls que creatz.

Astúcias

Seguiments de las modificacions de las paginas dependent d'una categoria

Es interessant, per exemple dins lo quadre d'un Portal, de dispausar d'un ligam que permeta l'afichatge d'una pagina recensant totas las modificacions portadas a las paginas dependent de la meteissa categoria.

Exemple çai jos, un ligam del portal de París aficha la lista de las modificacions dels seissanta darrièrs jorns per la categoria París : [http://oc.wikipedia.org/w/index.fp?title=special:Recentchangeslinked&target=Cat%C3%A9gorie:Paris&days=60&limit=500]

Vejatz tanben

• Categorias : una lista de categorias principalas classadas per tèmas
• Articles sens categorias : mesa a jorn manuala
• Lista de categorias : mesa a jorn automatica
• Paginas sens categorias : mesa a jorn automatica

Ligams extèrnes

• Esplech de representacion arborescenta de categorias