(4) Vesta
Vesta (oficialament (4) Vesta) es un asteroïde de la cencha principala dau Sistèma Solar. D'un diamètre mejan de 525 km e d'una massa d'aperaquí 0,04 massa lunara, es lo segond objècte pus important d'aquela region après Ceres. Descubèrt en 1807, foguèt considerat coma una planeta fins a la fin deis ans 1840. Demorèt pauc conegut fins a la mission Dawn que l'observèt en 2011-2012.
Vesta es un asteroïde diferenciat que conoguèt un periòde de fusion après sa formacion. Quasi unica dins leis asteroïdes coneguts a l'ora d'ara, aqueu fenomèn menèt a la formacion d'una estructura intèrna compausada d'un nuclèu, d'un mantèu e d'una crosta. De rèstas d'activitats volcanicas, similaras ai mars lunaras, son estats observats a sa superficia. La sonda Dawn cartografièt sa superficia qu'es dominada per dos cratèrs d'impacte de mai de 400 km a l'entorn de son pòl sud. Vesta es ansin a l'origina d'un nombre important de meteorits e d'asteroïdes segondaris.
Foguèt nomat en onor de Vesta, la divessa de la lar de la mitologia romana.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]De la descubèrta a la mission Dawn
[modificar | Modificar lo còdi]
Vesta es lo darrier dei quatre asteroïdes descubèrts au començament dau sègle XIX amb Ceres, Pallas e Junon. Sa descubèrta foguèt l'òbra de l'astronòm alemand Heinrich Olbers (1758-1840) que l'identifiquèt lo 29 de març de 1807 dins la constellacion de la Verge[1]. Pasmens, coma èra ja l'autor de la descubèrta de Pallas, laissèt au matematician Carl Friedrich Gauss (1777-1855) l'onor de chausir lo nom de l'objècte[2].
Durant mai de 40 ans, fins a la descubèrta d'asteroïdes novèus dins leis ans 1840, Vesta foguèt considerat coma una planeta. Pasmens, lei limits tecnics dau periòde empachèron de l'estudiar. Quauqueis observacions assaièron de determinar sa talha que foguèt estimada a 513 km en 1879 per Edward Charles Pickering (1846-1919). Au contrari d'autreis asteroïdes, coma Ceres, aquela valor èra pròcha de la valor modèrna e evolucionèt gaire. La sonda Dawn la confiermèt au sègle XXI.
Dins leis ans 1960, d'observacions de l'interaccion entre Vesta e l'asteroïde (197) Arete permetèron de calcular la massa dei dos objèctes en 1966. Aquò foguèt una premiera que permetèt de melhorar lei conoissenças generalas sus leis asteroïdes[3].
L'exploracion per la sonda Dawn
[modificar | Modificar lo còdi]La mission Dawn explorèt Vesta en 2011-2012. Aquò permetèt d'obtenir d'imatges detalhas de sa superficia e de realizar divèrsei mesuras sus sei caracteristicas generalas (diamètre, massa...). Entre seis observacions pus importantas, trobèt de signes de diferenciacion planetària e un cratèr d'impacte de 460 km de diamètre a proximitat dau pòl sud. Realizèt tanben la carta geologica de la superficia.
Caracteristicas
[modificar | Modificar lo còdi]Formacion e composicion intèrna
[modificar | Modificar lo còdi]
La composicion intèrna de Vesta foguèt establida a partir dei mesuras realizadas per la mission Dawn. Segon aquelei donadas, Vesta a una estructura diferenciada que seriá lo resultat d'una produccion de calor per desintegracion d'elements radioactius. Aquò auriá entraïnat una activitat magmatica e volcanica qu'auriá quauquei milions d'ans après la formacion de l'asteroïde[4].
Segon aqueu modèl[5][6], l'accrecion de Vesta auriá durat 2 a 3 milions d'ans. Après l'acabament d'aqueu procès, seriá estat un objècte en fusion durant 4 a 5 milions d'ans. La fusion seriá estada mantenguda per la desintegracion de l'alumini-26. Aquò auriá permés la diferenciacion de l'asteroïde amb la formacion d'un nuclèu, d'un mantèu e d'una crosta. Pasmens, en causa de sa talha pichona, lo mantèu auriá cristallizat après 6 a 7 milions. Lo rèsta dei materiaus en fusion auriá cristallizat pus lentament per formar de ròcas plutonicas, ò per sortida a la superficia durant d'erupcions volcanicas. Enfin, lei jaç intèrnes aurián cristallizat en causa dau refrejament progressiu e generau de Vesta.
A l'ora d'ara, lo diamètre dau nuclèu de Vesta es estimat entre 214 e 226 km. Seriá subretot compausat de fèrre e de niquèl. Lo mantèu seriá fach de silicats dau tipe olivina, plagioclasa e piroxèn. Enfin, la crosta, d'una espessor de 10 km, seriá constituïda de ròcas volcanicas (effusivas e plutonicas). La superficia es cubèrta per un regolit litifiat[7].
Superficia
[modificar | Modificar lo còdi]Cratèrs d'impacte
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo relèu pus important de Vesta es lo cratèr Rheasilvia, d'un diamètre de 505 km, que son centre se tròba a proximitat dau pòl sud[8]. Lo fons se situa a 13 km en dessota dau terren vesin e lei bòrds a d'autors situadas entre 4 e 12 km. La violéncia de la collision expulsèt probablament 1% de la massa totala de l'asteroïde e seriá a l'origina de la formacion dei meteorits HED. Dins la meteissa region, se tròba lei rèstas d'un autre cratèr important, d'un diamètre de 400 km, qu'es dich Veneneia. Pus vièlh que Rheasilvia, es en partida escafat.
Lo rèsta de la superficia de Vesta presenta d'autrei cratèrs que pòdon agantar 150 km de diamètre e 7 km de prefondor. L'emisfèri orientau es pus craterizat amb d'impactes pron prefonds per aver desgatjar de venas de ròcas plutonicas. L'emisfèri occidentau es pus sorn, probablament en causa de coladas de basalt. Coma lei mars lunaras, aqueleis endrechs son mens craterizats.
Fossats
[modificar | Modificar lo còdi]
Dins lei regions eqüatorialas, la superficia de Vesta presenta de fossats parallèls. Lei pus grands son Divalia Fossa, d'una longor de 465 km per una largor de 10 a 20 km, e Saturnalia Fossa, d'una largor de 40 km per una longor de 370 km. Son probablament de vaus d'afondrament formadas après un impacte important, benlèu aquelei que formèron lei cratèrs de Rheasilvia e de Veneneia.
Orbita
[modificar | Modificar lo còdi]Vesta orbita a l'interior de la cencha principala d'asteroïdes en seguissent una trajectòria pauc excentrica (0,089) e leugierament clinada (7,13 °). Son perièli se situa a 321,8 milions de quilomètres (2,151 ua) e son afèli a 384,9 milions de quilomètres (2,573 ua).
Lo periòde de rotacion de Vesta es relativament rapida per un asteroïde (5,342 h).
Observacion
[modificar | Modificar lo còdi]Coma Vesta es un deis objèctes pus gròs e pus lusent de la cencha d'asteroïdes, sa magnitud aparenta varia entre 5,5 e 8,5. Dins de condicions fòrça favorablas, es donc visible a uelh nus e, d'una maniera generala, son observacion per un astronòm amator es relativament aisada, compres en vila. Pasmens, l'observacion de detalhs a sa superficia es impossibla.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ W. T. Lynn, « The discovery of Vesta », The Observatory, vol. 30, febrier de 1907, pp. 103–105.
- ↑ Lutz D. Schmadel, Dictionary of Minor Planet Names: Prepared on Behalf of Commission 20 Under the Auspices of the International Astronomical Union, Springer, 2003, p. 15.
- ↑ Hans G. Hertz, « Mass of Vesta », Science, vol. 160, n°3825, pp. 299-300.
- ↑ F. Jourdan, L. Forman, T. Kennedy, G. K. Benedix, E. Eroglu et C. Mayers, « End of magmatism in the upper crust of asteroid 4 Vesta », Meteoritics & Planetary Science, vol. 56, n° 3, 2021, pp. 619-641.
- ↑ Amitabha Ghosh, Harry Y. McSween, , « A Thermal Model for the Differentiation of Asteroid 4 Vesta, Based on Radiogenic Heating », Icarus, vol. 134, n° 2, 1998, pp. 187-206.
- ↑ Kevin Righter, Michael J. Drake, « A magma ocean on Vesta: Core formation and petrogenesis of eucrites and diogenites », Meteoritics & Planetary Science, vol. 32, n° 6, 1997, pp. 929-944
- ↑ Hiroshi Takeda, « Mineralogical records of early planetary processes on the HED parent body with reference to Vesta », Meteoritics & Planetary Science, vol. 32, n° 6, 1997, pp. 841-853
- ↑ Peter C. Thomas, Richard P. Binzel, Michael J. Gaffey, Benjamin H. Zellner, Alex D. Storrs, Eddie Wells, « Vesta: Spin Pole, Size, and Shape from HST Images », Icarus, vol. 128, n° 1, julhet de 1997, pp. 88-94.