(10199) Chariklo
(10199) Chariklo es un asteroïde centaure, valent a dire un asteroïde que presenta una activitat cometària e qu'orbita entre lei planetas gigantas dau Sistèma Solar. Es donc probablement un objècte de la cencha de Kuiper qu'a migrat vèrs una orbita instabla situada entre Saturne e Uranus. Dins quauquei milions d'annadas, serà expulsat dau Sistèma Solar, transformat en cometa ò precipitat còntra una planeta ò lo Soleu.
Descubèrt en 1997, Chariklo es lo pus gròs centaure conoissut. A un sistèma d'anèus e una superficia cubèrta de tolins e d'aiga. Pasmens, en causa de son alunchament, son estudi dirècte es pas simple. Pauc d'informacions son donc disponibles sus aquel objècte.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Chariklo foguèt descubèrt lo 15 de febrier de 1997 per James V. Scotti. Se debanèt dins l'encastre dau programa Spacewatch, un projècte de susvelhança dei planetas nanas, deis asteroïdes e dei cometas. Brèvament dich 1997 CU26, recebèt lo nom de Chariklo, una ninfa companha dau centaure Quiron dins la mitologia grèga, per sotalinhar sa natura d'asteroïde centaure[1].
En causa de sa talha relativament pichona e de sa distància importanta a respècte de la Tèrra, Chariklo es mau conoissut per leis astronòms. D'efiech, lei telescòpis pus poderós pòdon actualament pas destriar de detalhs precís de sa superficia. Pasmens, son capables de detectar de variacions de luminositat. Aquò permet en particular d'estimar lei dimensions d'un objècte quand passa davant una estela mai, en 2013, permetèt de detectar dos anèus a l'entorn de l'asteroïde[2]. Aquela descubèrta suscitèt un certan interès per Chariklo, e pus generalament per lei centaures, car la preséncia d'anèus a l'entorn d'un asteroïde, èra una gròssa suspresa.
Caracteristicas
[modificar | Modificar lo còdi]Forma e estructura
[modificar | Modificar lo còdi]En 2024, Chariklo èra lo pus grand centaure conegut dau Sistèma Solar amb un diamètre mejan estimat a 250 km. Pus precisament, es probable un objècte alongat de dimesions 287,6 × 270,4 × 198,2 km[3]. Subrepassa (523727) 2014 NW65 e Quiron qu'an respectivament de diamètres estimats a 225 e 220 km[3].
L'estructura intèrna de Chariklo es quasi desconoissuda, mai es probable originari de la cencha de Kuiper. D'analisis espectralas de la superficia mostrèron la preséncia de tolins similars a aquelei detectats sus Titan e Triton e d'aiga. Aquò explica probable son albedò feble, mesurat entre 0,035[4] e 0,10[5], car lei tolins son de compausats quimics organics roges sorns. De mai, coma d'autrei centaures, es Chariklo l'objècte de variacions de luminositat importanta que despendon de sa distància a respècte dau Soleu. Aquela activitat es sovent assimilada a aquela dei cometas e poirriá èsser lo resultat de l'expulsion de pòchis de gas sota pression.
Sistèma d'anèus
[modificar | Modificar lo còdi]Chariklo es enviroutat per dos anèus estrechs e dens que son en partida compausats de glaç d'aiga[6]. Lo premier se situa a 391 km dau centre de l'asteroïde e fa 7 km de larg. Lo segond se situa a 405 km dau centre e es leugierament mens estendut (3 km). Aquò significa que lei dos anèus son relativament pròches[6].
L'origina d'aqueleis anèus es pas conoissuda[6]. Podrián èsser lo resultat de poussa eissida de l'activitat cometària de Chariklo, per una collision sus l'asteroïde ò per la desintegracion de satellits naturaus. Que que siegue l'ipotèsi valida, leis anèus son probable estabilizats e confinats per de satellits gardians (probablement d'asteroïdes d'un quilomètre de diamètre).
Orbita
[modificar | Modificar lo còdi]Coma totei lei centaures, Chariklo seguís una orbita ellipiptica instabla situada dins la region dau Sistèma Solar onte se tròban lei planetas gigantas. Dins lo sieu cas, son perièli se situa donc au nivèu de l'orbita de Saturne e son afèli au nivèu d'aquela d'Uranus. Pasmens, lei calculs mòstran una mieja vida de 10 milions d'annadas. Aquò es una valor relativament auta per un centaure. Pasmens, a tèrme lòng, Chariklo serà expulsat dau Sistèma Solar, precipitat còntra una planeta ò lo Soleu ò transformat en cometa.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Lutz D. Schmadel, « (10199) Chariklo », Dictionary of Minor Planet Names, Springer Berlin Heidelberg, 2007, p. 725.
- ↑ F. Braga-Ribas, B. Sicardy, J. L. Ortiz, C. Snodgrass, F. Roques, R. Vieira-Martins et al., « A ring system detected around the Centaur (10199) Chariklo », Nature, vol. 508, n° 7494, 2014, pp. 72–75.
- ↑ 3,0 et 3,1 B. E. Morgado et al., « Refined physical parameters for Chariklo's body and rings from stellar occultations observed between 2013 and 2020 », Astronomy & Astrophysics, vol. 652, 2021, A141.
- ↑ S. Fornasier, E. Lellouch, T. Müller, P. Santos-Sanz, P. Panuzzo, C. Kiss, et al., « TNOs are Cool: A survey of the trans-Neptunian region. VIII. Combined Herschel PACS and SPIRE observations of nine bright targets at 70–500 μm », Astronomy and Astrophysics, vol. 555, 2013, p. 22.
- ↑ J. A. Stansberry, D. P. Cruikshank, W. G. Grundy, J. L. Margot, J. P.; Emery, Y. R. Fernandez et al., « Albedos, Diameters (and a Density) of Kuiper Belt and Centaur Objects », American Astronomical Society, vol. 37, 2005, p. 737.
- ↑ 6,0 6,1 et 6,2 F. Braga-Ribas, B. Sicardy, J. L. Ortiz et col, « A ring system detected around the Centaur (10199) Chariklo », Nature, 26 de març de 2014.