Timbaler del Bruc
Inici[modificar | Modificar lo còdi]
.JPG)
Lo tamborinaire del Bruc es una legenda formada a comptar de faches arribats lo 1808 pendent la guèrra del Francés. En se basant en la personalitat istorica d'Isidre Lluçà e Casanoves (amb grafia istorica catalana: Isidre Llussà e Casanoves). L’an 1881, lo mètge manresà, Oleguer Miró, descobrís lo nom e de noms de familha reales del personatge en una partida de naissença. Nasquèt a Santpedor lo 1791 e moriguèt lo 1809 a la meteissa vila. Qualques istorians, apuntan tanben, que podiá èsser filh d’un pagés de Santpedor.
Faches istorics[modificar | Modificar lo còdi]
Lo 9 de febrièr de 1808 lo general de l'armada napoleoniana, Philippe Guillaume Duhesme, dintrèt a Catalonha pel passatge de la Jonquera e a mejans de febrièr èra ja arribat a Barcelona. Los franceses passèron a governar Catalonha e aquela dintrèt en una crisi economica principalament per l'interrupcion del comèrci amb America (a Manresa, per exemple, se repartiguèron 3.400 e 3.500 racions jornalièras de "sopa economica"). Aiçò amassa amb l’aversion a las idèas anticlericals e revolucionàrias que representavan la França d'aquela epòca explican la tenaç resisténcia dels catalans al nòu regim autoritari francés.
Lo 4 de junh de 1808 una colomna francesa dirigida pel general Schwartz sortèt de Barcelona en direccion cap Lhèida e Saragossa amb òrdres de punir Igualada, per la siá situacion estrategica en lo camin reial e Manresa, epicentre de la insurrecion contra l’enemic napoleonian, per la cremason del papièr sagerat. Los efectius franceses èran de 3.800 òmes, basicament italians e soïsses. Lo 6 de junh comencèt la Primièra batalha del Bruc.
L'armada espanhòla èra en partida professionala amb combatentas tanben soïsses dirigits pel tinent soís Franz Krutter Grotz e en partida sometents catalans de Manresa, Igualada, Tàrrega. Los sometents catalans èran volontaris, civils armats amb tot aquò que poguèsse èsser util e tanben amb balas de fèrre, nomenadas “còniques”, fabricadas en talhièrs de Manresa per Manel Casanha. En total èran entorn uns 2.000 òmes. L'armada francesa foguèt vencuda en una emboscada e 300 de los sieus òmes moriguèron.
Lo 14 de junh de 1808 debanèt la segonda batalha del Bruc fòrça mai important dempuèi lo punt d'enguarda militar e ont lo factor estonat i èra pas mai e las fòrças francesas èran fòrça mai importantas e las dirigissiá lo general Joseph Chabran qu'èra mai experimentat. Los franceses arribèron al Bruc per doas colomnas s'afrontèron a las fòrças regularas (unes 1.500 soldats) e sometents dirigidas per Joan Baget dels tèrces de Lhèida e de en mai dels regiments soïsses. Lo artilhariá espanhòla decidiguèt la batalha en favor sèi.
La legenda del Tamborinaire del Bruc[modificar | Modificar lo còdi]
L'importància de las batalhas del Bruc es que trinquèron amb lo mite de la invencibilitat de l'armada de Napoleon.
Los premièrs soldats franceses qu’arribèron en cò de Massana foguèron estonats e atacats pels enemics, que se trobavan amagats darrièr los boissons. Los soldats que foguèron suspreses s'escampilhèron per la montanha. Al mitan de la batalha arribèron un centenat d’òmes provenentes de la vila de Santpedor, un portava un tamborin e lo faguèt sonar durant lo combat.
Lo Jornal de Manresa de 26 de setembre de 1808 explica los faches d'una manièra (solament amb las siás pròprias fòrças, sens cavalariá, artilhariá ni cap de militara que los dirigiguèsse...) Que seriá l'embrion de la creacion de la legenda per çò qu'es de la lucha d'un pòble desarmat davant de la granda armada envasidor. Ja l'an 1809 l'istorian Cabanas escriu sus un gojat de Santpedor erigit en general en xefe e se sonèt posteriorament qu'èra n'Isidre Lluçà e Casanoves qu'utilizava un tambor de las confrariás.
Lo tamborinaire del Bruc a de divèrses monuments al Bruc, a Santpedor e a Barcelona. Lo monument situat al Bruc es declarat coma Ben Cultural d'Interès Nacional.
Revision[modificar | Modificar lo còdi]
La legenda sembla aver una basa reala, recebut qu'en una notícia del Jornal de Manresa del 29 de novembre del 1808 se sona "que desfilèt lo famós tambor del Bruc" dins una fèsta a Santpedor. De tot biais, se considèra que la victòria del Bruc foguèt deguda fondamentalament a l'atac per estonament dels sometents emboscats contra las tropas francesas, que se vegèron obligats a s'escampilhar per la montanha, ont foguèron perseguidas fins Esparreguera, amb un total de 400 bassas francesas sus una division de 3.800 òmes. La possibla arribada del tamborinaire auriá estat evidentament posterior a l'atac per estonament, e lo sieu papièr en la solucion de la batalha seriá estat vertadièrament pauc considerabla.
I a tanben de dobtes sus l'identificacion d'Isidre Lluçà coma lo tamborinaire del Bruc, recebut qu'en lo moment de la batalha aviá ja 17 ans e, doncas, auriá pres part a la lucha.
Obres inspirades en el tamborinaire[modificar | Modificar lo còdi]
- Lo gojat del tamborin [El noi del timbal] (2018), de Xavier Margenat
- El tamborinaire del Bruc [El timbaler del Bruc] (2016), de Montserrat Andrés i Casamiquela
- Lo tambor del Bruc. Legenda basada en la narracion istorica [El tambor del Bruc.
Leyenda basada en la narración histórica] (1999), Jordi Vila Descós
- Lo tambor del Bruch [El tambor del Bruc] (1960). Maria Dolores Garcia Lomas
- Disc - comic El Tamborinaire Del Bruc [El Timbaler Del Bruch] (1959), de Josep Maria Espinàs i Josep Casas Augé
- Monument a la batalha del Bruc (1952), de Frederic Marès i Deulovol
- Monument a Isidre Llussà i Casanovas en motiu del 175è aniversari del seu naixement
- Disseny medalla comemorativa de la batalla (1808), de Francesc Cuixart
- Còpia dels dètz quadres de la masia de les Farreres, òbra d’un monge chartrós, sus las batalhas del Bruc, Francesc Cuixart.
- Lo tambor del Bruc [Lo timbal del Bruc] (1882), Frederic Soler Pitarra
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
SÀPIENS El timbaler del Bruc, entre la llegenda i la realitat
AJUNTAMENT DE SANTPEDOR. Santpedorencs destacats
Vejatz tanben[modificar | Modificar lo còdi]
- Primièra batalha del Bruc.
- Simbòls de Catalonha.Simbòls de Catalonha.
- Bruc, adaptacion cinematografica de la legenda del tamborinaire
Liams externes
- Lo gojat del timbal. Recorses didactics, blòc amb recorses didactics, bibliografia e documentacion sul roman e las batalhas del Bruc.
- Las Batalhas del Bruch del 6 e 14 de junh de 1808, CIVTAT Ideari d'Art e Cultura, num. 20. Lluís Soler Teròl.