Veire la font de Pargue Nacional de Yosemite

[[Imatge:Yosemite Tunnel View Fall.jpg|La [[Val de Yosemite]] vist de [[Tunnel View]] al solelh colc en [[auton]] de [[2017]]|thumb|right|250px]]

Lo '''Pargue Nacional de Yosemite''' es un [[pargue nacional]] [[Estats Units|american]] situat dins l'oèst de la [[Sierra Nevada]] al centre-èst de [[Califòrnia]], bordada al sud-èst per la
[[Selva Nacionala de Sierra]] e al nòrd-oèst per la [[Selva Nacionala de Stanislaus]]. Lo pargue es gerit pel [[Servici dels Pargues Nacionals]] e cobrís una superfícia de 3 029 [[quilomètre carrat|km²]]<ref name="statistics" /> dins quatre comtats: centrat suls comtats de [[Comtat de Tuolumne|Tuolumne]] e [[Comtat de Mariposa|Mariposa]], lo pargue s'esten al nòrd e a l'èst cap al [[comtat de Mono]] e al sud cap al [[comtat de Madera]].
Classat al [[Patrimòni Mondial de l'Umanitat|Patrimòni Mondial de l'UNESCO]] en 1984, Yosemite es reconegut internacionalament per sos [[bauç|bauces]] de [[granit]], sas [[cascada]]s, sos [[riu]]s clars, sos [[bòsc|bosquets]] de [[sequòia giganta|sequòias gigantas]], sos [[lac]]s, sas [[montanha]]s, sas [[prada]]s, sos [[glacièr]]s e sa [[biodiversitat]].<ref name = "naturehistory">{{cite web | title =Nature & History | publisher = United States National Park Service: Yosemite National Park | url =http://www.nps.gov/archive/yose/nature/nature.htm | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070125062753/http://www.nps.gov/archive/yose/nature/nature.htm|archivedate=January 25, 2007 | date = October 13, 2006 | accessdate = January 27, 2007}}</ref> Prèp de 95% del pargue es designat coma [[zòna salvatja]].<ref>{{cite web | title =Yosemite Wilderness| publisher = United States National Park Service: Yosemite National Park | url = http://www.nps.gov/yose/planyourvisit/yosemitewilderness.htm | accessdate = March 15, 2008 }}</ref>

{{Apertium|en}}

En mejana, mai o mens quatre milions de personas visitan Yosemite cada annada,<ref name="visits"/> e la màger part passan la majoritat de lor temps dins los 18 km² (sèt milas cairadas) de la [[Val de Yosemite]].<ref name="naturehistory"/> Lo pargue establiguèt un recòrd de visitas en [[2016]], depassant los cinc milions de visitaires pel primièr còp de son istòria.<ref>{{cite web|title=New visitation record in 2016 as over 5 million people visited Yosemite National Park|url=http://goldrushcam.com/sierrasuntimes/index.php/news/local-news/8685-new-visitation-record-in-2016-as-over-5-million-people-visited-yosemite-national-park|website=GoldRushCam.com|publisher=Sierra Sun Times|accessdate=8 February 2017}}</ref> Yosemite es estada al còr del desvolopament de l'idèa de pargue nacional. [[Galen Clark]] e d'autres an fach pression per protegir la val de Yosemite contra lo desvolopament, condusent finalament al president [[Abraham Lincoln]] a signar la [[Subvencion de Yosemite]] en [[1864]]. [[John Muir]] diriguèt un movement capitat per que lo [[Congrès dels Estats Units|Congrès]] establisca un mai grand pargue nacional d'aquí [[1890]], qu'englobava la val e sos environs montanhas e bòsques, dobrint la via al [[Sistèma de Pargues Nacionals dels Estats Units|Sistèma de Pargues Nacionals]].<ref name = "historyculture"/>

Yosemite es l'un dels blòcs d'abitat los mai grands e los mens fragmentats de la Sierra Nevada, e lo pargue abriga una diversitat de plantas e d'animals. Lo pargue a una altitud compresa entre 648 a 3997 m (2127 e 13114 pès) e conten cinc [[zòna de vida|zònas de vegetacion]] principalas: los bòsques de [[chaparral]] e de [[garric]]s, lo #bòsc de bassa montanha (lower montane forest)#, lo #bòsc de nauta montanha (montane forest/Étage ou forêt montagnard)#, la zòna *[[estatge subalpin|subalpina]] e *[[tondra alpina/alpatge/prat alpin]]. Sus las 7 000 espècias vegetalas de Califòrnia, mai o mens 50% se tròban dins la Sierra Nevada e mai de 20% se tròban a Yosemite. Lo pargue conten un abitat convenable per mai de 160 plantas raras, amb de formacions [[geologia|geologica]]s localas raras e dels [[sòl]]s unics caracterizant las airas de reparticion *restringida que fòrça d'aquelas plantas ocupen.<ref name = "naturehistory"/>

La [[geologia de la region de Yosemite]] es caracterizada per de ròcas graniticas e de las rèstas de ròcas mai ancianas. I a mai o mens 10 milions d'annadas, la Sierra Nevada es estada soslevada puèi inclinada per formar sas pendas occidentalas relativament doças e las pendas orientalas mai espectaculars. Lo soslevament aumentèt la penda dels lièches dels corses d'aiga e dels rius, entrainant la formacion de clusas prigondas e estreches. I a mai o mens un milion d'annadas, la nèu e lo glaç se son acumuladas, formant de glacièrs dins las pradas alpinas superioras que se son desplaçadas long de las vals fluvialas. L'espessor del glaç dins la val de Yosemite pòt aver atengut 4 000 pès (1 200 m) dins lo corrent del primièr episòdi glaciari. Lo movement en aval de las massas de glaç a copat e escalprat la [[val glaciala|val en forma de U]] qu'atrai uèi autant de visitaires cap a sos panoramas pitoresques.<ref name = "naturehistory"/>

Lo nom "Yosemite" (que significa "tuaire" en [[miwok]]) fasiá a l'origina referéncia al nom d'una tribu qu'èra estada caçada de la zòna (e benlèu avalida) pel [[Batalhon de Mariposa]]. De per abans, la region èra sonada "Ahwahnee" ("granda boca") pels pòbles autoctòns.<ref>{{cite web|title = Origin of the Word Yosemite&nbsp;– What does Yosemite mean? Naming Yosemite Etymology: where did the place name Yosemite come from?|url = http://www.yosemite.ca.us/library/origin_of_word_yosemite.html|website = www.yosemite.ca.us|accessdate = 2015-10-04|first = Dan Anderson, Madison S.|last = Beeler}}</ref>

==Nòtas e Referéncias==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Yosemite, Pargue Nacional de}}
[[Categoria:Pargue Nacional de Yosemite|*]]
[[Categoria:Patrimòni Mondial de l'Umanitat als Estats Units]]
[[Categoria:Geografia de Califòrnia]]
[[Categoria:Resèrva de biosfèra als Estats Units]]
[[Categoria:1890]]