Veire la font de Olfactores

{{Infobox
|tematica=zoologia
|carta=zoologia
|imatge=<!--wikidata:-->
|legenda=
}}
{{Taxobox fin}}

Los '''Olfactores''' fòrman un clad que compòrta los [[Tunicata|tunicièrs]] e los [[Craniata|craniats]] ([[Vertebrata|vertebrats]] e [[Myxini|mixina]]s). Rend obsolèta la nocion de [[Myomerozoaris|miomerozoari]] ([[Cephalochordata|cefalocordats]] e [[Craniata|craniats]]). Sos membres partejan ensemble lo sens de l'olfaccion, o odorat. Aqueste clad admet per grop fraire lo dels [[Cephalochordata|cefalocordats]]. Aqueste clad es estat creat per Jefferies d’aprèp la preséncia de potencials aparelhs olfactius omològs dins de fossils (cornuts e mitrats, fòrça controversats aquò dich) que pòdon representar de precursors de vertebrats e tunicièrs. Sa teoria dicha de calcicordat, que ditz que los cordats provenon d’ancèstres que formavan una esqueleta extèrna rica en calci, agradava pas gaire fins al moment que d'analisis molecularas recentas e nombrosas confirmen la pròcha parentat entre tunicièrs e vertebrats.

== Caracteristicas ==
=== Caractèrs generals eissits dels Cordats ===
{{article detalhat|Chordata}}
Los Olfactorians possedisson las cinc caracteristicas que definisson los Cordats, a l'estat larvari pels Ascidies e los Taliacèus e que duran tota la vida pels Larvacèus e los Craniats :
* Preséncia d'una notocòrda (estructura mesodermica dorsala cilindrica alongada que jòga un ròtle de sosten).
* Tub nerviós dorsal, per rapòrt a l'intestin e a la còrda en forma de tub ([[Epineurians]]''(polifiletics)'')<ref group="Nòta" name="Ambulacraria">La filogenetica encoratja puslèu lo regropament dels Equinodèrmes e dels Emicordats demest los Ambulacraris</ref>.
* Fendas faringianas ([[Faringotrèmes]] (''parafileticas'', las fendas faringianas que foguèron apuèi perdudas pels equinodèrmes))<ref group="Nòta" name="Ambulacraria"/>.
* Endoestil (replec que recobrís la fàcia ventrala del farinx e qu'acamina las particulas alimentàrias al tub digestiu en secretant un mucus).
* Coa pòst-anala.

=== Caractèrs pròpris ===
{{void}}
Los Olfactorians an de caracteristicas que possedisson doncas pas los autres Cordats ([[Cefalocordats]]):
* Sens de l'olfaccion.
* Desaparicion parciala de la notocòrda, exceptat per d'unes peisses ([[esturion]] e [[celacant]]) e per la [[mixina]].

=== Evolucion ===
Aqueste clad a conegut un fòrça importanta diversificacion dempuèi son aparicion al [[Cambrian]] (cap a 500 milions d’annadas abans nòstra èra) : mentre que los [[tunicièrs]] e las [[mixinas]] son demòrats paus diversificats e exclusivament marins, los vertebrats an agut una evolucion fulguranta e an conqués totes los mitans del planeta, amb lors primièrs passes sus tèrra al [[Devonian]] superior, i a environ 370 milions d’annadas. Uèi, amb las [[balena]]s, que mesuran fins a {{unitat|33|mètres}} de long ([[balena blava]]), comprenon los animals los mai pesucs e d'animals demest los mai grands que la Tèrra aja pas jamai portats.

== Sistematica ==
{{Bóstia desenrotlanta |títol=Plaça dels Olfactorians demest los animals|contengut={{Animals}}}}

=== Descripcion dels sosembrancaments ===
Los Olfactorians son constituits de tres sosembrancaments :
{{article detalhat|Tunicièrs|Vertebrats|Mixinas}}
* Los [[Urocordats]] o [[Tunicièrs]], que possedisson pas las caracteristicas dels Cordats qu'a l'estat larvari, a l'excepcion dels Larvacèus (o Apendicularis). Coma lor nom l'indica, los Tunicièrs possedisson amai una tunica, producha per l’epidèrme puèi segondàriament colonizada per de cellulas d’origina sanguina o conjonctiva, constituida d’aiga, de proteïnas e d’un glucid, la tunicina.

Segon l’ipotèsi de Garstang<ref>{{Article
 | lenga = en
 | prenom1 = Walter
 | nom1 = Garstang
 | títol = {{lang|en|Memoirs}}
 | sostítol = {{lang|en|The Morphology of the Tunicata, and its Bearings on the Phylogeny of the Chordata}}
 | periodic = {{lang|en|Quarterly Journal of Microscopical Science}}
 | volum = 72
 | numèro = 285
 | mes = agost
 | annada = 1928
 | paginas = 51-187
 | issn = 0021-9533
 | issn2 = 1477-9137
 | url tèxte = http://jcs.biologists.org/content/s2-72/285/51.full.pdf+html
}}.</ref>, la larva venguèt long de l’evolucion l'estadi dominant dins lo cicle vital, e totes los Cordats descendents possedisson las caracteristicas de la larva dels Urocordats (neotenia) : una còrda, de fendas faringianas, una coa pòst-anala, e un tub nerviós dorsal.

[[Fichièr:Oikopleura dioica.jpg|thumb|120px|alt=Oikopleura dioica|Un tunicièr apendiculari. Contràriament als taliacèus e als ascidies, es neotenic. Aqueste estadi auriá pogut s'impausar dins l'evolucion fins a venir dominant.]]

* Las [[Mixinas]], fòrça pròchas dels vertebrats, i pòdon èsser inclusas. Lor diferéncia es de possedir pas cap de colomna vertebrala, e d'aver de fotoreceptors a la plaça dels uèlhs. Pasmens, d'unes scientifics, coma [[Thomas Cavalier-Smith|Cavalier-Smith]], plaçan las mixinas modèrnas coma grop fraire dels [[Hyperoartia|Iperoartians]] al dintre dels [[Agnats]]<ref name="Classif Cavalier-Smith">{{en}}[[Thomas Cavalier-Smith]], 1998. ''A revised six-kingdom system of life''. Biol. Rev. 73: 203-266.</ref> o dels [[Cyclostomata|Ciclostòmes]].

* Los [[Vertebrats]], que possedisson una colomna vertebrala que recobrís la partida troncala del [[sistèma nerviós central]]. A 18 jorns, la notocòrda de l'embrion dels vertebrats se [[Metameria|metameriza]] per formar los anèls de la [[colomna vertebrala]]. Los vertebrats possedisson tanben una esqueleta ossosa o cartilaginosa e d'uèlhs.

=== Filogenia ===
En [[classificacion classica]], los Olfactorians son tradicionalament devesits en tres sosembrancaments :
* non-classat '''''Olfactores'''''
** sosembrancament ''[[Tunicata]]'' [[Jean-Baptiste de Lamarck|Lamarck]], [[1816]]
** non-classat ''[[Craniata]]'' [[Philippe Janvier|Janvier]], [[1981]]
*** sosembrancament ''[[Myxinoidea]]'' o classa ''[[Myxini]]''<ref group="Nòta" name="Mixinas"/>
*** sosembrancament ''[[Vertebrata]]'' [[Jean-Baptiste de Lamarck|Lamarck]], [[1801]]
**** infraembrancament ''[[Agnatha]]'' [[Edward Drinker Cope|Cope]], [[1889]]
**** infraembrancament ''[[Gnathostomata (Vertebrata)|Gnathostomata]]'' Gegenbaur, [[1874]]

O en dos, segon [[NCBI]]:
* sosembrancament ''[[Tunicata]]'' [[Jean-Baptiste de Lamarck|Lamarck]], [[1816]]
** classa ''[[Appendicularia]]''
** classa ''[[Ascidiacea]]''
** classa ''[[Thaliacea]]''
* sosembrancament ''[[Craniata]]'' [[Philippe Janvier|Janvier]], [[1981]]
** non-classat ''[[Hyperotreti]]''
*** òrdre ''[[Myxiniformes]]''
** non-classat ''[[Vertebrata]]''
*** non-classat ''[[Hyperoartia]]''
*** superclassa ''[[Gnathostomata (classificacion filogenetica)|Gnathostomata]]''

[[Thomas Cavalier-Smith|Cavalier-Smith]], quant a el, devesissiá aqueste taxon en dos sosembrancaments e en dos infraembrancaments<ref name="Classif Cavalier-Smith"/>:
* sosembrancament ''[[Tunicata]]'' [[Jean-Baptiste de Lamarck|Lamarck]], [[1816]]
* sosembrancament ''[[Vertebrata]]'' [[Jean-Baptiste de Lamarck|Lamarck]], [[1801]]
** infraembrancament ''[[Agnatha]]'' [[Edward Drinker Cope|Cope]], [[1889]]
** infraembrancament ''[[Gnathostomata (Vertebrata)|Gnathostomata]]'' Gegenbaur, [[1874]]

== Idèa del recampament ==
L'idèa del recampament dels tunicièrs e dels vertebrats sembla pas, a primièra vista, fòrça logica. En efièch, presentan de morfologias fòrça diferenta. D'unes scientifics an quitament agut l'idèa de raprochar los tunicièrs dels mollusques. Òr, se nos metèm a comparar lors larvas, coma Darwin lo faguèt i a mai de 150 ans, vesèm plan viste fòrça semblanças, coma la coa pòst-anala, la forma de las larvas, o encara la notocòrda.
[[File:Litoria xanthomera tadpole.jpg|thumb|200px|left|Capgròs de granhòta (vertebrat)]]
[[File:Larva ascidia-key.svg|thumb|200px|Larva d'ascidie (tunicièr)]]

== Vejatz tanben ==
=== Articles connèxes ===
* [[Chordata]]
* [[Cephalochordata]], lo grop fraire dels Olfactorians
* [[Tunicata]]
* [[Craniata]]
* [[Vertebrata]]
* [[Myxini]]
* [[Chordata (classificacion filogenetica)]]
* [[Olfaction]]

=== Referéncias taxonomicas ===
* {{NCBI|7711|Chordata|consultat lo=9 de junh de 2012}}
* Tree of Life Web Project reconeis pas aqueste taxon e plaça los Cefalocordats coma grop fraire dels vertebrats.

== Nòtas e referéncias ==
=== Nòtas ===
<references group="Nòta"/>

=== Referéncias ===
<references>

{{Portal|biologia|zoologia}}

[[Categoria:Animalia (classificacion classica)]]
[[Categoria:Chordata]]
[[Categoria:Olfaccion]]
[[Categoria:Fauna (nom scientific)]]