Veire la font de Occitanisme

{{omon|Renaissença (omonimia)|occitanista (omonimia)}}
[[Fichièr:Toulouse_-_occitània_liura!_-_20130414_(1).jpg|thumb|288x288px|Grafiti d'ideologia occitanista (Tolosa).]]

L''''occitanisme''' es un corrent transversal que reclama l'identitat politica, lingüistica e culturala d'[[Occitània]] e —en qualques cases— tanben dels [[Païses Catalans]].<ref>{{Ref-libre|url=https://books.google.fr/books?id=GPSyDwAAQBAJ&pg=PA137&dq=la+gran+llengua+occitana&hl=fr&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjQ482r-oOIAxVcBfsDHQGxPQoQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=la%20gran%20llengua%20occitana&f=false|capítol=Une communauté occitano-catalane?|pagina=137-138|títol=Le voisin et le migrant: Hommes et circulations dans les Pyrénées modernes (XVIe-XIXe siècle)|cognòm=Poujade|nom=Patrice|an=2019|isbn=2753567786|editor=Premsas Universitàrias de Rènnas}}</ref><ref>{{Ref-web|títol=Entre Catalunya i Occitània|editor=Generalitat de Catalonha, Secretariá de Politica Lingüistica|url=https://www.institutestudisaranesi.cat/wp-content/uploads/2018/03/aran_entre_catoc.pdf|cognòm=Anghilante|nom=Dario|citacion=Occitans i catalans són germans bessons i potser el més jove i fort sabrà
mostrar el camí just al germà vell imalalt|pagina=14}}</ref><ref>{{Ref-libre|cognòm=de Cantalausa|nom=Joan|títol=Diccionari general occitan a partir dels parlars occitans|isbn=2-912293-04-9|editor=Cultura d'Òc|luòc=Cunac|url=http://mertyl.free.fr/dico/cantalausa.pdf|url_accès=pdf}}</ref><ref>{{Ref-libre|url=https://books.google.fr/books?id=vyKjCwAAQBAJ&pg=PA148&dq=occitanisme+i+catalanisme&hl=fr&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiTwqOgnoSIAxVfU6QEHUegKYcQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=occitanisme%20i%20catalanisme&f=false|pagina=148|títol=Du Folklore à l'ethnologie|cognòm=Boëll|cognòm2=Christophe|nom=Denis-Michel|nom2=Jacqueline|editor=Les Editions de la MSH|cognòm3=Meyran|nom3=Régis|an=2014|isbn=2735113701}}</ref> A partir del {{S|xx}}, cèrts corrents an evoluat cap una ideologia de '''nacionalisme occitan''', que revendica la qualitat de nacion per Occitània e sa particularitat istorica.

== Istòria ==

=== Sègles XVI-XVII: Primièra Renaissença ===
La [[Crosada dels albigeses|crosada dels agibeses]] provoquèt lo desinterès total per la florida culturala de Catalonha e del País Valencian, ignorant lo cenacle dels grands escrivans occitans de la Renaissença francesa: [[Pèir de Garròs|Pèire de Garròs]] en Gasconha, [[Loís Bellaud|Loís de la Bellaudièra]] en Provença, [[Augièr Galhard]] en Lengadòc.<ref>{{Ref-libre|url=https://books.google.fr/books?id=PPG0EAAAQBAJ&pg=PA210&dq=Premi%C3%A8re+Renaissance+occitane&hl=fr&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiYgLKHgISIAxV5SaQEHdnqKXEQ6AF6BAgMEAI#v=onepage&q=Premi%C3%A8re%20Renaissance%20occitane&f=false|pagina=209-210|títol=Autonomies et Indépendances: Le nationalisme au XXIe siècle|cognòm=Otaola|cognòm2=Bory|nom=Paloma|nom2=Stéphane|isbn=2342055838|editor=Connaissances & Savoirs|an=2016}}</ref> La decandéncia de las letras d'òc es constatada als Jocs Forals del [[Consistòri del Gai Saber]], que recompensava fins en 1513 d'obratges en occitan. Sota la dinastiá borbonica en Navarra, lo gascon gaudissiá de prestigi e produsiá de la literatura. Se la Glèisa Catolica aviá condamnat l'usatge de l'occitan, la Primièra Renaissença occitana debutèt simbolicament en 1565 amb l'impression d'un catequisme bearnés a Lemòtges e dels [[Psaumes de David]].<ref>{{Ref-libre|url=https://books.google.fr/books?id=1F18DwAAQBAJ&pg=PT115&dq=Premi%C3%A8re+Renaissance+occitane&hl=fr&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiYgLKHgISIAxV5SaQEHdnqKXEQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=Premi%C3%A8re%20Renaissance%20occitane&f=false|títol=Histoire de la littérature occitane|cognòm=Camproux|nom=Charles|isbn=2402307188|editor=Payot|luòc=París}}</ref> 

L'epòca pòst-revolucionària coneguèt un nòu esplendor amb la publicacions de nombroses diccionaris, lo de Salvador Andreu Pellas (1723), l'antologia de [[Enric Pascal de Ròcaguda|Ròcaguda]] (1819), o lo diccionari de [[Francés Rainoard]] (1816-1821), publicat amb lo sosten de l'administracion reiala de [[Loís XVIII de França|Loís XVIII]]. 

=== Sègles XIX-XX: Segonda Renaissença ===
L'occitanisme modèrne nasquèt dins un periòde contemporanèu a un fenomèn cultural —la Renaissença lingüistica suscitada pel [[romantisme]]— que se produguèt al {{S|xix}} en Euròpa.<ref>{{Ref-web|url=https://langues-romanes.uoh.univ-montp3.fr/content/les-renaissances-linguistiques|títol=Les "Renaissances linguistiques"|editor=Universitat Pau Valèri Montpelhièr III}}</ref> Frederic Mistral foguèt un promotor de la literatura occitana gràcias a sos trabalhs de codificacion. Pasmens, la concepcion d'una grafia fonetica non conveniviá pas als defensors de l'unitat lingüistica de l'occitan. Contra l'efeverscéncia d'una politica centralista, lo Felibritge de Mistral mostrava pel primièr còp l'exemple de la capacitat del «''patois''» d'exprimir d'idèas complèxas coma la literatura.<ref>{{Ref-libre|url=https://books.google.fr/books?id=ngVSki1yuYEC&pg=PA99&dq=occitanisme+pol%C3%ADtic&hl=fr&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjXsrP124OIAxU-Q6QEHfSHKusQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=occitanisme%20pol%C3%ADtic&f=false|pagina=92|títol=Terrain, n° 41/sept. 2003: Poésie et politique|cognòm=Léviaux|nom=Pascal|an=2003|editor=Les Editions de la MSH}}</ref>  Es parallèl a d'autres similars, coma lo ''[[Rexurdimento]]'' galèc, lo ''[[Resurdimientu]]'' asturian o la ''[[Renaixença]]'' catalana.<ref>{{Ref-libre|cognòm=Vilar|nom=Juan B.|cognòm2=Peñafiel Ramón|nom2=Antonio|cognòm3=Irigoyen López|nom3=Antonio|títol=Historia y sociabilidad: homenaje a la profesora María del Carmen Melendreras Gimeno|url=https://books.google.cat/books?id=keYAW_4N_YwC&pg=PA526&lpg=PA526&dq=renaixen%C3%A7a+Rexurdimento+Felibrige&source=bl&ots=QB2jv-ud_K&sig=o-pP6f5k1HeLCuZK2bZtJKjmoac&hl=ca&sa=X&ved=0ahUKEwi7-Y3imvjYAhWJ7BQKHVo-DvkQ6AEIRTAE#v=onepage&q=renaixen%C3%A7a%20Rexurdimento%20Felibrige&f=false|lenga=es|data=2007|editor=Universidad de Murcia, Servicio de Publicaciones|luòc=Múrcia|pagina=642|isbn=9788483716540|citacion=Movimientos literarios como el Félibrige en el sur de Francia, la Renaixença catalana con extensiones a Valencia y Baleares y el Rexurdimento gallego coinciden en el tiempo y en los objetivos que persiguen.}}</ref>

L'occitan èra tanben la clau per l'afirmacion de l'identitat meridionala. La [[Revòlta dels Vinhairons|revòlta dels Vinhairons de 1907]] foguèt una manifestacion occitanista de massa dins lo Miègjorn a l'alba de {{S|xx}}. L'occitanisme racampava de sensibilitats divèrsas: d'un punt de vista politic, la question del pòble, d'autra banda lo problèma major residissiá dins la manièra d'escriure l'occitan e de reünir las grafias variadas per notar l'occitan.
[[Fichièr:Conferéncia Occitana de l'Universitat de Barcelona.jpg|vinheta|Conferéncia Occitana a l'Universitat de Barcelona. ]]
Los ans 30 foguèron l'impuls de l'occitanisme cap a Catalonha, e de las relacions entre las doas culturas.<ref>{{Ref-libre|títol=Anuari Verdaguer 1993-1994: Estudis i Notes, Textos, Ressenyes, Crònica|nom=Pere|cognòm=Farrés|an=1995|pagina=189}}</ref> Es dins aquel contèxt que d'intellectuals occitans e catalans trabalhèron ensems per establir una nòrma ortografica comuna. Aquel movement academic vei la gestacion dels traits de l'occitanisme modèrne coma un projècte cultural que s'espandís defòra d'Occitània ''stricto sensu''.<ref>{{Ref-libre|url=https://books.google.fr/books?id=dlpMhoL1p1UC&pg=PA54&dq=occitanisme+pol%C3%ADtic&hl=fr&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjXsrP124OIAxU-Q6QEHfSHKusQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=occitanisme%20pol%C3%ADtic&f=false|nom=Pierre|cognòm=Bonnaud|títol=De l'Auvergne: 2600 ans au cœur de la Gaule et de la France centrale - Essai géo-historique pour une réflexion sur l'aménagement du territoire|an=2003|editor=Édicions Creer|pagina=53-54}}</ref> Loís Alibèrt, idealizator de la grafia dita «classica», basada sus la tradicion medievala, publiquèt sa ''Gramatica occitana'' en 1936 a Barcelona.

Rampelam que lo brèç del movement occitanista es Provença.<ref>{{Ref-libre|url=https://books.google.fr/books?id=AvahEAAAQBAJ&pg=PT2&dq=Occitanisme&hl=fr&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiswr22nYSIAxWGRqQEHTkvB2w4ChDoAXoECA4QAg#v=onepage&q=Occitanisme&f=false|títol=Vers le démantèlement de la France ? : Dossier occitan|editor=Astrado Prouvençalo|isbn=2307260129|an=1978}}</ref> Lo felibritge mistralenc èra monarquista e de dreita, dempuèi lo {{S|xix}} fins a la Segonda Guèrra Mondiala, mentre que l'occitanisme occidental,  se volent d'esquèrra,<ref>{{Ref-libre|títol=Histoire de France des régions. La périphérie française, des origines à nos jours|cognòm=Le Roy Ladurie|nom=Emmanuel|url=https://books.google.fr/books?id=VawHCwAAQBAJ&pg=PT380&dq=Lo%C3%ADs+Alib%C3%A8rt+occitanisme&hl=fr&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwik8aCK34OIAxU-T6QEHRHKGHsQ6AF6BAgMEAI#v=onepage&q&f=false|isbn=2021008576|editor=Média Diffusion|an=2015}}</ref> se rapròchava de l'influéncia catalana.<ref>{{Ref-libre|url=https://books.google.fr/books?id=jK8dAQAAIAAJ&q=occitanismo+politico&dq=occitanismo+politico&hl=fr&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiIovrspoSIAxW0UaQEHUBwGQcQ6AF6BAgREAI|títol=La romania en interacción: entre historia, contacto y política : ensayos en homenaje a Klaus Zimmermann|an=2007|editor=Vervuert|cognòm=Schrader-Kniffk|cognòm2=Morgenthaler García|cognòm3=Zimmermann|nom=Martina|nom2=Laura|nom3=Klaus|pagina=597|isbn=8484893391}}</ref>

Lo concèpte d'''etnisme'' emergiguèt amb [[Francés Fontan]], doctrina centrala de l'autonòmia occitana. La lenga segon Fontan, representa lo pilar de l'identitat d'un pòble.<ref>{{Ref-libre|pagina=57|url=https://books.google.fr/books?id=VfnEEf921FwC&pg=PA57&dq=occitanismo+politico&hl=fr&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiIovrspoSIAxW0UaQEHUBwGQcQ6AF6BAgPEAI#v=onepage&q=occitanismo%20politico&f=false|títol=Occitano in Piemonte: riscoperta di un'identità culturale e linguistica? : uno studio sociolinguistico sulla minoranza occitana piemontese|isbn=3631559208|editor=Peter Lang|an=2008|nom=Luisa|cognòm=Pla-Lang}}</ref> Es tanben autor de la grafia fontaniana, però non a jamai agut de succès ni en França, ni en Itàlia.

== Sintèsi ==
Aquel tèrme es utilizat:
* Per diferents especialistas qu'an fait  una analisi scientifica de la question, coma lo lingüista [[Jòrdi Kremnitz]].<ref>{{Ref-libre|títol=Versuche zur Kodifizierung des Okzitanischen seit dem 19. Jh. und ihre Annahme durch die Sprecher|cognòm=Kremnitz|an=1974|colleccion=Tübinger Beiträge zur Linguistik|luòc=Tübingen|nom=Georg|editor=Narr}}</ref> 
* Per una partida importanta del renaissentisme occitan, en particular dins las [[Valadas Occitanas]].
* Dins los movements culturals occitans principals. Es sovent lo cas dins l'[[Institut d'Estudis Occitans]]. Tanben es lo cas del Felibritge qu'utiliza los tèrmes "occitan" e "Occitània" dins sa pensada tradicionala, especialament dins sos estatuts de 1911, çò qu'es ben una forma d'occitanisme.
* Per cèrts movements politics (sustot lo [[PNO]] e [[Iniciativa per Occitània]]).
==Occitanisme politic==
*'''Movements actuals'''
<div style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
**[[Aligança Liura Europèa]] / Partit democratic dels pòbles d’Euròpa (ALE/PDPE), inclutz lo [[PÒC]] dins una confederacion de partits al nivel d'Euròpa
**[[Assemblada Occitana]],  laboratòri politic, cultural e social; independentista, d'esquèrra
**[[Bastir!]], moviment social estacat à la cultura, l'istòria d'Occitània
**[[Convergéncia Democratica Aranesa-Partit Nacionalista Aranés]], autonomista, centrista, implantat en Aran
**[[Libertat!]], grop d'accion, independentista, d'extrèma esquèrra, implantat en Bearn
**[[Movement Regionalista Lengadocian]], coalicion electorala pròcha del [[PNO]], implantada en Lengadòc
**[[Occitània Libertària]], grop d'accion, libertari, implantat en Lengadòc
**[[Organizacion Democratica del Pòple Occitan]], grop d'accion, independentista, d'extrèma esquèrra
**[[País Nòstre]], grop electoral regionalista, implantat en Lengadòc
**[[Paratge]], laboratòri d'idèas politicas, implantat dins las Valadas Occitanas e en Provença
**[[Partit de la Nacion Occitana]] (PNO), independentista
**[[Partit Occitan]] (PÒC), autonomista, entre l'esquèrra e lo centrisme
**[[Regions e Pòbles Solidaris]] (RPS), inclutz lo [[PÒC]] dins una confederacion de partits al nivèl de l'estat francés
**[[Unitat d'Aran]], autonomista, socialdemocrata, implantat en Aran
**[[Unitat d'Òc]], coalicion electorala pròcha del [[PNO]], implantada sustot en Aquitània
</div>
*'''Movements ancians'''
<div style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
**[[Anaram Au Patac]] (AAP), grop d'accion, independentista, d'extrèma esquèrra, implantat en Bearn
**[[Comitat Occitan d'Estudis e d'Accion]] (COEA), autonomista, d'esquèrra
**[[Comitats d'Accion Occitana]] (CAO), d'esquèrra
**[[Corrent Revolucionari Occitan]] (CRÒC), independentista, d'extrèma esquèrra, inclusiá [[AAP]]
**[[Entau País]], autonomista, puslèu d'esquèrra, implantat en Gasconha
**[[Esquèrra Republicana Occitana]], d'esquèrra, implantat en Aran
**[[Federacion Anarquista Comunista d'Occitània|Federacion Anarquista-Comunista d'Occitània]] (FACO), independentista, comunista libertària
**[[Gardarem la Tèrra]], grop d'accion altermondialista
**[[Hartèra]], grop d'accion, d'esquèrra, orientat vèrs la joventut, implantat en Bearn
**[[Iniciativa per Occitània]], laboratòri politic, cultural e social; independentista
**[[Linha Imaginòt]], revista e grop d'accion e de reflexion, antiindependentista, anticentralista e partisan d'una Occitània francesa
**[[Lucha Occitana]], autonomista, d'extrèma esquèrra
**[[Movement Autonomista Occitan]] (MAO), autonomista, implantat dins las Valadas Occitanas, pròche del [[PNO]]
**[[Partit Provençau]], autonomista
**[[Pòble d'Òc]], independentista, libertari
**[[Volèm Viure Al País]] (VVAP), autonomista, d'esquèrra
</div> 

==Articles connèxes ==
*[[Manifestacion per l'occitan]]
*[[Nòva Cançon]]

==Ligams extèrnes==
* [https://web.archive.org/web/20080918052543/http://www.paginas-occitanas.com/ Paginas Occitanas, l'art del bon trobar ]Annuari Internet dels actors de la cultura occitana

==Referéncias ==
{{Referéncias|colomnas=2}}

[[Categoria:Occitània]]
[[Categoria:Occitanisme|*]]