Marc Valèri Marçal

Esculptura de Marçal de Juan Cruz Melero a Catalayud dins lo vesinatge de Bilbilis en Espanha.

Marc Valèri Marçal, o mai simplament Marçal (var. Marçau), tanben nomenat Marcial segon lo seu nom latin (Martialis, lo seu nom complet qu'èra Marcus Valerius Martialis), nascut vèrs l'an 40 al mes de març e mòrt vèrs l'an 104 a Bilbilis, pichona ciutat de la província tarraconenca (uèi dins la província de Saragossa en Espanha), foguèt un poèta roman fòrt conegut pels seus Epigramas, losquins dònan una imatge pitoresca e formiguejanta de Roma a la fin del segle I.

L'òbra de Marçal constituís « lo melhor peplum dusca uèi » segon l'escridor Dominique Noguez.

Sovent venguèt Marçal descrich coma « obscèni » por lo ròtle que jòga lo sexe dins los Epigramas e pel realisme crut de las suás tornaduras lengatgièras, çò qu'obliga los seus traductors a far de contorsions de lengatge per rendre lo plen sen del tèxte. « Qu'es sens dobtança que podèm escriure que la licéncia dels Epigramas salvèt l'òbra, tant es vertadier que los monges-copistas, a qui plan agradava aquèsta licéncia, ne retranscriviguèron tot sens que se ne perdèsse aucun tròç, mentretant que non retranscriviguèron pas d'autras òbras mai castigadas, e que per aquò non lor agradavan tant. » escriu Pierre Larousse dins l'edicion de 1867 del seu Grand Dictionnaire.