Veire la font de Luminescéncia

[[Fichièr:Luminol.jpg|vinheta|215x215px|Luminescéncia.]]
La '''luminescéncia''' es una emission de [[lutz]] dicha « freja » en oposicion a l'[[incandescéncia]] que se dich « cauda ». La lutz emesa per luminescéncia resulta d'interaccions entre particulas electricament encargadas. Dins los cases mai frequents, son de transicions electronicas se debanant dins d'[[Atòm|atòms]], de las [[Molecula|moleculas]] o de [[Cristal|cristals]] que provòcan l'emission de [[Foton|fotons]]. L'energia liberada jos forma de lutz pendent la transicion pòt èsser d'en primièr balhada jos forma electrica, quimica, mecanica o luminosa. Se destria diferents tipes de luminescéncia segon lo biais d’excitacion inicial.

== Istòria ==
Lo tèrme luminescéncia foguèt inventat pel fisician alemand Eilhard Wiedemann (filh de G.H. Wiedemann) en 1888<ref>{{harvsp|id=BV|texte=Lumière et luminescence|p=12}}.</ref>, a partir del mot latin ''lumen'', significant lutz. Se lo fenomèna es conegut dempuèi l'Antiquitat e dins diferentas civilizacions, caldrà esperar las òbras de John Herschel, Edmond Becquerel e George Gabriel Stokes au milieu du la mitat de lor origina del fenomèn de biais scientific. Caldrà enseguida esperar los ans 1920-30, per destriar de biais concrèt la [[fluorescéncia]] de la [[fosforescéncia]] mercés a las òbras dels fisicians [[Jean Baptiste Perrin|Jean]] e [[Francis Perrin (physicien)|Francis Perrin]]<ref>{{article|titre=L'énigme de la photoluminescence|auteur=Bernard Valeur et Mário N. Berberan-Santos|périodique=Pour la science|numéro=40|année=2011|url=http://www.pourlascience.fr/ewb_pages/a/article-l-enigme-de-la-photoluminescence-28309.php|consulté le=23 avril 2015}}</ref> e l'introduccion del [[Diagramme de Jablonski|diagrama de Jabłoński]] pel fisician polonés [[Alexandre Jabłoński]]:

== Tipes ==
Segon lo biais d'excitacion, existís mai d'un tipres de luminescéncia.
:* L'[[electroluminescéncia]] (excitacion electrica ([[camp electric]])), utilizada dins los [[LED|diòds LED]], las [[Television|televisions]];

:* La fotoluminéncia (excitacion per absorpcion de [[Foton|fotons]]), per exemple dins los tubs luminescents, los colorants fluorescents, los azurants optics;
:** La [[fluorescéncia]], fotoluminescéncia rapida (de 10{{Exp|-9}} a 10{{Exp|-6}} segondas per la majoritat de las moleculas organicas);
:** [[Fosforescéncia|La fosforescéncia]], fotoluminescéncia lenta (de 10{{Exp|-3}} a 10 segondas per la majoritat de las molecules organicas<ref name=":0">N. Turro, ''Molecular Photochemistry'', W.A. Benjamin Inc., New York, 1965</ref>);

:* La [[quimiluminescéncia]] (excitacion a la seguida d'une reaction quimica), utilizada per exemple dins los pals luminoses o se realizan al nivèl de la flama blava de difusion o de premescla (metan o butan de brutlaire d'una gasinièra, d'un briquet).
:** La [[bioluminescéncia]], (reaccion enzimatica), utilizada per las lusertas;
:* La [[cristalloluminescéncia]] (excitacion a la seguida d'una modificacion estructurala cristallina), se debanar de la cristallizacion d'una solucion o de la dissolucion d'unes cristals;
:* La [[termoluminescéncia]] e la crioluminescéncia, per exemple dins la datacion arqueologica d'objèctes;
:* La [[mecalumenescéncia]]:
:** La [[catodoluminescéncia]] (excitacion per collision electronica), se provòca una collision accelerent d'electrons amb de camps electrics, per exemple dins lo [[tub cathodic]];
:** La [[triboluminescéncia]] (excitacion a la seguida de la trencadura de ligams quimiqcs dins un solid), per exemple dins lo sucre trissat;
:** La [[sonoluminescéncia]] (excitacion per absorpcion de [[Fonon|fonons]]), per exemple d'una [[Cambaròta|cambaròtas]];
:* La [[radioluminescéncia]] (excitacion a la seguida d'una irradiacion par RX o [[radioactivitat α]], β, γ), per exemple dins los ecrans de radiografia X ;
:* eca.

== Nòtas e referéncias ==
<references/>

== Annèxes ==

=== Bibliografia ===
* {{Cite book}}

=== Articles connèxes ===
* [[Incandescéncia]]
* [[Lutz]]

=== Ligams extèrnes ===
* [https://web.archive.org/web/20160303174126/http://www-drecam.cea.fr/ComScience/Phases/phases_23/p23article2.html Fotoluminescéncia dins las poscas interestalaras]
* [https://web.archive.org/web/20060509043254/http://www.ipest.rnu.tn/html/rech1.html Estudis de] nanoestructura
* [https://web.archive.org/web/20170227040718/http://www.fluomin.org/fr/list.php Basa de donadas dels minerals luminescents amb indicacion dels activators e espèctres de fluorescéncia (fluomin.org)]
[[Categoria:Fisica quantica]]