Veire la font de Las Aventuras d'Alícia al país de las meravilhas

{{Infobox Libre
| autor = [[Lewis Carroll]]
| prefaci =
| director =
| genre = [[Fantasiá]]<br/>[[Literarture del nonsens]]
| títol_orig = Alice's Adventures in Wonderland
| lenga = anglés
| luòcparucion_orig = Anglatèrra
| editor_orig=Macmillan
| colleccion = 
| dataparucion_orig = 26 de november de 1865
| isbn_orig = 
| datateatre_orig =
| meteireenscèna_orig =
| teatre_orig =
| traductor = 
| títol = Las Aventuras d'Alícia al país de las meravilhas
| luòcparucion =
| editor = 
| dataparucion = 
| datateatre_oc =
| meteireenscèna_oc =
| teatre_oc =
| imatge = AlicesAdventuresInWonderlandTitlePage.jpg
| legenda = 
| dessenhaire_orig = [[John Tenniel]]
| artista_cobertura =  
| seria = 
| tipe_mèdia = 
| paginas = 
| isbn = 
| precedent = 
| seguent = [[A Travèrs lo miralh]]
}}

'''Las Aventuras d'Alícia al país de las meravilhas''' (anglés: ''Alice's Adventures in Wonderland'') (sovent abreujat en '''Alícia al país de las meravilhas,''' anglés: ''Alice in Wonderland'') es una novèla de 1865 escricha per l'autor anglés Charles Lutwidge Dodgson jol pseudonim de [[Lewis Carroll]]. Tracta d'una mainada namenada Alícia casuda per un trauc de lapin cap a un mond sosterranh de fantasiá poblat de creaturas [[Antropomorfisme|antropomorficas]]. Lo conte jòga amb la [[logica]], fasent l'istòria populara pels adults coma pels enfants.<ref name="Lecercle">Lecercle, Jean-Jacques (1994) ''Philosophy of nonsense: the intuitions of Victorian nonsense literature'' Routledge, New York. {{ISBN|978-0-415-07652-4}}. [https://books.google.com/books?id=pRY6V95WsoMC&pg=PA1 p. 1 ff]</ref> Es considerat coma un del melhor examples de la literature del genre nonsens.<ref name="Schwab">Schwab, Gabriele (1996) "Chapter 2: Nonsense and Metacommunication: ''Alice in Wonderland''" in ''The mirror and the killer-queen: otherness in literary language'' Indiana University Press, Bloomington, Indiana. {{ISBN|978-0-253-33037-6}}. pp. 49–102</ref>

Una de las òbras mai coneguda e populara de la ficcion de lenga anglesa, son cors narratiu, estructura, personatges, e imatges fòrça influencièron la cultura populara e la literatura, subretot lo genre [[fantasiá]].<ref name="Schwab">Schwab, Gabriele (1996) "Chapter 2: Nonsense and Metacommunication: ''Alice in Wonderland''" in ''The mirror and the killer-queen: otherness in literary language'' Indiana University Press, Bloomington, Indiana. {{ISBN|978-0-253-33037-6}}. pp. 49–102</ref> Son eritatge compren fòrça aptacions per la scèna, l'ecran, las radio, l'art, los pargues d'òcit, jòcs de societat, e videojòcs. Carrol publiquèt una seguida, ''[[A Travèrs lo miralh]]'', en 1871.

== Contèxte ==
[[Fichièr:Alice's_Adventures_Under_Ground_-_Lewis_Carroll_-_British_Library_Add_MS_46700_f45v.jpg|drecha|vinheta|Pagina del maniscrit original manuscript còpia of ''Alice's Adventures Under Ground'', 1864, British Library]]
''Las avnturas d'Alícia al país de las meravilhas'' foguèt publicat en 1865, tres ans après que [[Lewis Carroll|Charles Lutwidge Dodgson]] e lo Reverend Robinson Duckworth remèron dins una nau, lo 4 de julhet de 1862, sus l'Isis amb las tres filhas de Henry Liddell: Lorina Charlotte Liddell (de 13 ans d'edat, nascuda en 1849); Alice Pleasance Liddell (de 10 d'edat, nascuda en 1852); Edith Mary Liddell (de 8 ans d'edat, nascuda en1853).

Lo viatge comença a Folly Bridge, [[Oxford]] e s'acaba cinq milas mai luènh dins lo vilatge de Godstow. Pendent la sortida Charles Dodgson conta a las filhas una istòria que met en scèna una droleta se languissent, Alícia, qu'es en cerca d'aventura. La filhas adoran, e Alice Liddell demanda a Dodgson de l'escriure per ela. Comencèt a escriure lo manuscrit de l'istòria l'endeman, mas aquesta primièra version es perduda ara. Las filhas e Dodgson faguèron un autre viatge de nau un mes mai tard alara qu'aviá eleorat l'intriga de l'istòria d'Alícia, e en novembre, comencèt a trabalhar seriosament sul manuscrit.

Per apondre la toca finala, faguèt de recercas sus l'istòria naturala dels animals presentats dins lo libre, puèi fa examinar lo libre per d'autres enfants, subretot aquestes de George MacDonald. Apondèt las sieunas illustracions mas aprochèt John Tenniel per illustrar lo libre de publicar, li disent que l'istòria aviá plan agradat los enfants..

En novembre de 26 de 1864 donèt a Alice lo manuscript de '''La Aventuras sosterranhas d'Alícia''' (anglés: ''Alice's Adventures Under Ground''), amb las quita illustrations de Dodgson, lo didicant coma "Una dona de Nadal per un car enfant en memòria d'un jorn d'estiu". 

Quitament abans qu'Alice receba la còpia, Dodgson aviá ja preparat per la publicacion un aument de 15 500 mots a 27 500 mots, apondent los episòdis sul Gat Cheshire e de la Fèsta Fola del Tè.

== Sinòpsi ==
[[Fichièr:Alice_par_John_Tenniel_02.png|esquèrra|vinheta|Lo Lapin blanc]]
'''Capítol Un – Al dintre de la lapinièra''': Alícia, una dròlla set ans, se languís e clucateja alara qu'es assetada a la broa del rui amb son ainada. Alara remarca un [[Lapin Blanc]] vestit, parlant e portant un relòtge de pochon que s'afana. Ela lo seguís davalant dins la lapinièra e subte cai luènh dins una curiosa sala amb de pòrtas de tota talhas barradas. Encontra una clau pichona per una pòrta tròp petita per que posca la passar, mas al delà, veu un jardin agradiu. Puèi descobrís una botelha etiquetada "BEU-ME," que al beure lo contengut l'apetitís tròp per que posca aténher la clau qu'aviá daissat sus la taula. Manja un pastís qu'es dessús escrich "MANJA-ME", atal lo capítol es acabat.

'''Capítol Dos – Lo pesquièr de lagremas''': La Capítol Dos s'obrís sus Alícia grandissent fins a una tan granda talha que tusta plafon. Alícia es malaürosa e, alara que plora, sas lagremas aigan lo corredor. Après aver apetit encara ulilizan un ventilador qu'encontrèt, Alícia nada dins las sieunas lagremas e enontra un [[Senhor Mirga|Sr. Mirga]], que tanben nada. Assag de discutir amb el dins un francés elementari (pensant que Sr. Mirga es francés) mas son escomesa ''"Où est ma chatte?"'' ("Ont es ma gata?") ofensa Sr. Mirga qu'assag d'escapar a ela.

'''Capítol tres – La Corsa Encanalhada e Conte Long''': Dins la mar de lagremas s'amolonan d'autres animals e aucèls preses per l'aigada. Alícia e los autres animals s'amassan sus la doga e se pausan la question se saber cossí tornar sec. Sr. Mirga fa una lectura seca de [[Guilhèm Ièr d'Anglatèrra|Guilhèm lo Conquistaire]]. Un [[Dodo (Las Avanturas d'Alícia al país de las mervilhas)|Dodo]] decidís que la melhora causa de far per los secar seria de far una Corsa Encanalhada, que consistís a que totes corrisson en cercle sens destria lo venceire. Alícia acaba per espaurir totes los animals, sens se rendre compte, parlant de sa gata (ferotjòta).

'''Capítol Quatre – Lo Lapin Menda un Pichon Plan''': Lo Lapin Blanc torna cercant los gants e ventalh de la Duquesa. La prenent per sa serviciala, Mary Ann, ordona a Alícia de dintrar dins l'ostal per los recuperar. A l'interior de l'ostal encontra una autra botelhòta e ne beu; e torna grandir. Lo lapin orrificat ordona a son jardinièr, Bill lo Lausèrt, d'ecalar sus la teulissa e davalar per la cheminèia. Fòra, Alícia entend de voces d'animals que son assemblats per admirar  son braç gigant. La fola li lança de calhaus, que se transforman en pastissets. Alícia ne manja, e torna s'apetir.

'''Capítol cinc – Conselh d'una cuca''': Alícia arriba cap a un campairòl que dssús es assetada [[Canilha (Las Avanturas d'Alícia al país de las meravilhas))|Canilha]] fumant lo [[narguil]]. Canilha questiona Alícia e li avoa sa crisi d'identitat actuala, agravada per son incapacitat de se remembre un poèma. S'alunhant en serpejant, la camilha dich a Alícia que d'un costat lo campairòl la farà grandir e de l'autre apetir. Talhona lo campairòl en dos. Un costat l'apetís tan pichona que jamai, alara que l'autre fa grandir son col dins los arbres, ont la colombas la prenon per una sèrp. Amb un pauc d'esfòrç, Alícia torna a la talha normala. Trebuca sus una pichona proprietat e utiliza lo campairòl per aténher la talha que cal.
[[Fichièr:De_Alice's_Abenteuer_im_Wunderland_Carroll_pic_23_edited_1_of_2.png|drecha|vinheta|Lo Cat Cheshire]]
'''Capítol Sièis – Pòrc e Pebre''': Un Vailet Peisson ten una invitacion per la [[Duquesa (Las Avanturas d'Alícia al país de las meravilha)|Duquesa]] de l'ostal, que dona a un Vailet Granhòta. Alícia obsèrva aquesta transaccion e, après una conversacion destorbanta amb lo Vailet Granhòta, la daissa dintrar dins l'ostal. Lo cosinièr de la Duquesa lança los plats e fa una sopa que n'i apond tròp de pebre, çò que provòca a Alícia, la Duquesa, e son popon (mas pas al cosinièr o lo Gat Cheshire risolent) d'estornuts violents. A Alícia li es donada lo popon per la Duquesa e a sa suspresa, lo nenon se transforma en pòrc. Lo Gat Cheshire aparéis dins un arbre, la dirigissent cap a l'ostal de [[Senor Lèbre de Març|Sr. Lèbre de Març]]. Desaparéis mas son sorire demora rèire d'el flautant sol dins l'aire incitant Alícia a remarcar que sovent a vist un gat sens sorire mas jamais de sorire sens gat.

'''Capítol set – La Fèsta Fola del Tè''': Alícia ven l'invitada d'una "fola" fèsta de tè amb Sr. Lèbre de Març, Lo [[Capelièr (Las Aventuras d'Alícia al país de las meravilhas)|Capelièr]] e lo fòrça fatigat [[Senhor Missara|Sr. Missara]] que s'endormís sovent, solament desrevelhat violentament per moments pel Sr. Lèbre de Març e lo Capelièr. Los personatges fan a Alícia fòrça enigmas e istòrias, coma lo celèbre '¨Perqué una còrb es coma un escritòri?'. Lo Capelièr revèla que prenon de tè tot lo jorn tea que lo Temps lo castiguèt demorant imobil a 6&nbsp;pm (òra del tè). Alícia se vei otrjada e cansada d'èsser bombardada d'enigmas e se'n va pretendent qu'èra la fèsta de tè mai estupida que jamai assistiguèt.
[[Fichièr:Alice_par_John_Tenniel_30.png|esquèrra|vinheta|Alícia assag de jogar lo croquet amb un Flamenc.]]
'''Capítol Uèit – La Reina del Terren de Croquet''': Alícia quita la fèsta del tè e dintra dins lo jardin per encontrar tres cartas de jòc penhent de ròsas blancas sus un rosèr roge que [[La Reina de Còr]] detèsta las ròsas blancas. Una procession de cartas, reis e reinas e tanben lo Lapin Blanc dintran dins lo jardin. Alícia alara encontra lo Rei e la Reina. La Reina, personatge dificil d'abradar, introdutz sa frasa mai celèbre "Amb sa tèsta!" que dich al mendre desplaser sus un subjècte. Alícia es invitada (unes se diriá que se li ordonèt) per far una partida de croquet amb la Reina e lo rèste de son subjèctes mas lo jòc torna lèu al caòs. De flamencs vivents son utilizats coma macetas e d'erices coma balas e Alícia encara un còp encontra lo Gat Cheshire. La reina de còr ordona que s'escapite lo Gat, solament per que son borrèl se planh qu'es impossible senon sa tèsta de veire quicòm mai d'el. Perque lo gat aparten a la Duquesa, la Reina es invitada a liberar the Duquesa de preson per resòlvre l'afar.

'''Capítol Nòu – L'Istòria del Sr Tartuga Fals''': La Duquesa es menada sul terren de croquet a la demanda d'Alícia. Sosca per trobar de morala sus tot çò que l'envorona. La Reina de Còr la remanda jos la menaça d'una execucion e presenta Alícia al Grifon, que lo mena a Sr. Tartuga Fals. Sr. Tartuga Fals es malaürós, quitament s'a pas de pena. Assag de contar son istòria sus cossí èra una tartuga de verai a l'escòla, çò que lo Grifon interromp que pòscan contunhar lo jòc.

'''Capítol Detz – Lo Quadrilha del Lambran''': Sr. Tartuga Fals e lo Grifon dança lo Quadrilha del Lambran, alara qu'Alícia recita (puslèu de biais incorrenct) "'Qu'es la Votz del Lambran". Sr. Tartuga Fals canta el "La Bèla Sopa" pendent que lo Grifon entraïna Alícia fòra cap al un plaid venent.

'''Capítol Onze – Qui Panèt la Crostada?''': Alícia assistís a un plaid que [[lo Vailet de Còr]] es acusat d'aver panat a la Reina de las crostadas. La jurada es compausada de diferents animals, coma Bill lo Lausèrt, lo Lapin Blanc, son tormpeta de cort, e lo jutge es lo Reis de Còr. Pendent lo plaidejament, Alícia s'apercep que comença a grandir. Sr. Missara blaima Alícia e li dicha qu'a pas lo drech de grandir a un ritme tan rapid e de prene tot l'aire. Alícia se'n trufa e qualifica l'acusacion de ridicula que totòm grandís e se'n pòt pas empachar. Mentretant, los testimònis al procès comprenon lo Capelièr, que desagrada e frustra lo Rei per sas responsas indirèctas a l'interrogatòri, e lo cosinièr de la Duquesa.

'''Capítol dotze – La pròva d'Alícia''': Alícia es alara cridada coma testimònia. Tomba per escasença la bancariá de la jurada amb los animals dedins e lo Rei ordona los animals de los tornar plassar suls sètis abans de contunhar lo plaid. Lo Rei e la Reina ordonan la disparicion d'Alícia, invocant la Règla 42 ("Tota persona de mai d'una mila de naut quitarà la cort"), mas Alícia contèsta lor jutjament e refusa de se'n anar. Arguís amb lo Rei e la Reina de Còr al subjècte del ridicul dels plaidejaires, refusant fin finala de téner sa lenga, sonque per dire, "Es pas qu'èri aquesta que panèri las crostadas d'en primièr", dins lo plaid. Fin finala, lo Rei confirma qu'Alícia èra la colpabla responsabla d'aver panat las crostadas (çò que perdona automaticament lo Vailat de Còr de sas cargas), e crida, "Amb sa tèsta!", mas Alícia a pas paur, los tracan de paquet de cartas; pasmens se Alícia ten bon per un temps, los cartagardas lèu s'amassan e se ronçan sus ela. La sòrre d'Alícia la desrevelha de son [[sòmi]], çò que la frejava es de verai unas fuèlhas e non pas una pluèja de cartas sus la cara d'Alícia. Alícia daissa sa sòrre sus la riba pensant als eveniments curioses que li arribèt.

== Personatges ==
Los personatges màger son:
* [[Alícia (Las Avanturas d'Alícia al país de la meravilhas)|Alícia]] (''Alice'')
* [[Lo Lapin Blanc]] (''The White Rabbit'')
* [[Senor Mirga|Sr. Mirga]] (''The Mouse'')
* [[Dodo (Las Avanturas d'Alícia al país de la meravilhas)|Lo Dodo]] (''The Dodo'')
* Lo Lory
* [[Aglon (Las Avanturas d'Alícia al país de la meravilhas)|L'Aglon]] (''The Eaglet'')
* Lo Guit (''The Duck'')
* Pat
* [[Bill lo Lausèrt]] (''Bill the Lizard'')
* Cahnòt
* [[Canilha (Las Avanturas d'Alícia al país de la meravilhas)|La Canilha]] (''The Caterpillar'')
* [[Duquesa (Las Avanturas d'Alícia al país de la meravilhas)|La duquesa]] (''The Duchess'')
* [[Lo Gat Cheshire]] (''The Cheshire Cat'')
* [[Lo Capelièr]] (''The Mad Hatter'')
* [[Senhor Lèbre de Març|Sr. Lèbre de Mar]] (''The March Hare'')
* [[Senhor Missara|Sr. Missara]] (''The Dormouse'')
* [[La reina de Còr]] (''The Queen of Hearts'')
* [[Lo rei de còr]] (''The King of Hearts'')
* [[Lo vailet de còr]] (''The Knave of Hearts'')
* [[Grifon (Las Avanturas d'Alícia al país de la meravilhas)|Lo Grifon]] (''The Gryphon'')
* [[Senhor Tartuga Fals|Sr. Tartuga Fals]] (''The Mock Turtle'')

== Galleriá d'illustracions ==
<gallery widths="200px" heights="200px" perrow="4">
Fichièr:Jessie_Willcox_Smith_Boys_and_Girls_in_Bookland.jpg|Jessie Willcox Smith illustrat Alícia acompanhada dels personatges del país de la meravilhas. (1923)
Fichièr:Alice's_Adventures_in_Wonderland_-_Carroll,_Robinson_-_S119_-_'What_day_of_the_month_is_it'_he_said,_turning_to_Alice.jpg|La Fola Fèsta de Tè. Theophilus Carter seriá lo modèl del Capelièr
Fichièr:Alice_par_John_Tenniel_04.png|Alícia per John Tenniel, 1865
Fichièr:The Nursery Alice cover illustration.jpg|The cover illustration, by [[E. Gertrude Thomson]]
Fichièr:The White Rabbit (Tenniel) - The Nursery Alice (1890) - BL.jpg|The White Rabbit by [[John Tenniel]], coloured
Fichièr:John Tenniel- Alice's mad tea party, colour.jpg|Mad tea party, John Tenniel, 1865
Fichièr:Alice in Wonderland by Arthur Rackham - 13 - That's very curious.jpg|The Mock Turtle by [[Arthur Rackham]]
Fichièr:Alice in Wonderland by Arthur Rackham - 02 - The Pool of Tears.jpg|The Pool of Tears by Arthur Rackham
Fichièr:Liddell & Boyd (Alice in the looking glass works) by Karl Beutel 2011.jpg|The Dodo and Alice by Karl Beutel
</gallery>

== Vejatz tanben ==

== Referéncias ==
{{Referéncias|25em}}'''Citatcions'''

* {{Cite book|ref=Carpenter}}
* {{Cite book|ref=Gardner}}
* {{Cite book|ref=Ray}}

== Ligams extèrnes ==

* Project Gutenberg:
** [http://www.gutenberg.org/ebooks/11 ''Alice's Adventures in Wonderland''], plain text
** [http://www.gutenberg.org/ebooks/19002 ''Alice's Adventures Under Ground''], HTML with facsimiles of original manuscript pages, and illustrations by Carroll
* LibriVox:
** {{librivox book|title=Alice's Adventures in Wonderland|author=Lewis Carroll}}
** {{librivox book|title=Alice's Adventures Underground|author=Lewis Carroll}}
* GASL.org: [https://web.archive.org/web/20091001013204/http://www.gasl.org/refbib/Carroll__Alice_1st.pdf First editions of ''Alice's Adventures in Wonderland'' and ''Through the Looking-Glass, and What Alice Found There''] With 92 Illustrations by Tenniel, 1866/1872.
* Images of the 1st editions of the book and other works by Lewis Carroll: https://sites.google.com/site/lewiscarroll1steditions/
* British Library: [https://web.archive.org/web/20120314184906/http://www.bl.uk/onlinegallery/ttp/alice/accessible/introduction.html Original manuscript and drawings by Lewis Carroll (requires Flash)]
* [http://ufdc.ufl.edu/alice Afterlife of Alice and Her Adventures in Wonderland] is a collection of various editions of Alice's Adventures in Wonderland, Through the Looking-Glass, What Alice Found There, and other similar works.
[[Categoria:Roman de lenga anglesa]]