Ititas
 | |
 Lespandiment de l'Empèri itita | |
| Tipe | grop etnic istoric  |
|---|---|
| Lenga | hitita (ca)  , luvi (ca) e palaic (ca) |
| Religion | Religió hitita (ca) e Religió hitita (ca) |
| Geografia | |
| Estat | Imperi Hitita (ca) e Kushara (ca) |
Leis Ititas son un pòble antic d'Anatolia dau millenari II avC. A partir dau sègle XVII avC, desvolopèron un estat poderós centrat sus la vila de Hattusa. Au sègle XIV avC, aqueu reiaume èra vengut una poissança majora de la region e capitèt d'estendre sa dominacion sus lo nòrd de Siria onte se turtèt ais ambicions d'Egipte, de Mitanni e de l'Empèri Assirian. Pasmens, a la fin dau sègle XIII avC ò au començament dau sègle XII avC, lo reiaume itita foguèt destruch per lei Pòbles de la Mar.
Origina
[modificar | Modificar lo còdi]L'origina dels ititas es pas clarament establida. Èran un pòble indoeuropèu, que sa preséncia en Anatolia orientala es atestada a la fin del millenni II abC, amb dos autres pòbles que parlavan de lengas aparentadas, los palaïtas, dins lo nòrd e los lovians dins l'oèst. Aquels pòbles son identificats gràcias als noms de lors lengas coneguts per los tèxtes, lo palaumnili, dins la lenga de Pala, lo luwili, dins la lenga de Luwiya e lo nešili dins la lenga de Nesa, es a dire l'itita[1].
Fòrça ipotèsis foguèron desvolopadas per explicar la preséncia d'aquels pòbles an Anatolia. De cercaires an perpausat que serián venguts dels Balcans, d'autres que serián venguts del Sud de Russia, de Caucàs, del Nòrd de Mesopotamia. Lo periòde de lor arribada es tamben discutida. foguèt dich qu'èran ja en Anatolia vèrs 7 000 abC. Aquela incertitud ven de que l'arqueologia actuala mòstra pas de traças d'una « invasion » exteriora de l'Anatolia[1].
Un autre problèma es que los tèxtes en itita contenon de parts dins una autra lenga, pas indoeuropèa, l'hattic. Pasmens, aquela lenga es confinada a una usança rituala e religiosa. Per Bryce (2005), significa que la populacion del país itita èra mesclada. Aquel es nomenat país de Hatti[2].
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
Vèrs 1620 o 1650 abC, los ititas establiguèron un reialme dins lo Nòrd de l'Anatolia centrala. Lo còr del país itita es la region de la ribièra Halys ont se tròba lor capitala, Hattusa. La vila foguèt sens dobte fortificada per lo rei Hantili[3].
La cronologia distinguís dos o tres periòdes dins l'istòria itita. Lo reialme ancian va del règne de Labarna, vèrs 1650 a lo de Telepinu vèrs 1500.
De 1500 a 1400 abC los reis que se succedisson son mal coneguts. Aquel temps escur e d'afebliment de l'Empèri es de vegadas sonat lo reialme mejan[4]. Vèrs 1400 comença amb Tudhaliya Ièr lo reialme nòu que dura dusqua sa casuda finala jos lo règne de Supiluliuma II vèrs 1176 abC[5].
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ 1,0 et 1,1 Bryce 2005, p. 11.
- ↑ Bryce 2005, p. 16.
- ↑ Bryce 2005, p. 44.
- ↑ Bryce 2005, p. 111.
- ↑ Burney 2004, p. xviii-xix.
Fonts
[modificar | Modificar lo còdi]- (en) Trevor Bryce, 2005, The Kingdom of the Hittites, Oxfòrd, Oxford University Press.
- {{en]] Charles Burney, 2004, Historical Dictionary of the Hittites, Lanham, Scarecrow Press.