Veire la font de Galèc

{{Infobox Lenga
 | país       = [[Espanha]]
*[[Galícia]]
*[[Astúrias]]
*[[Castelha e Leon]]
 | regions    = [[Euròpa]]
 | personas   = aperaquí 3 milions
 | tipologia  = {{SVO}}<br />{{Lenga sillabica}}
 | fam1       = [[Lengas indoeuropèas]]
 | fam2       = [[Lengas italicas]]
 | fam3       = [[Lengas romanicas]]
 | fam4       = [[iberoromanic|Lengas iberoromanicas]]
 | fam5       = [[Galaicoportugués|Galègoportugués]]  
 | status     = {{Br entradas separadas|[[Galícia]]<ref>{{Ref-web|títol=Estatuto de autónomia de Galicia {{!}} Xunta de Galicia|url=https://www.xunta.gal/es/estatuto/titulo-preliminar|citacion=Art. 5.2.: Las lengas galèga e castelhana son oficialas en Galícia [...]|site=xunta.gal}}</ref>|[[Vegadeo|A Veiga]]<ref>{{Ref-web|nom=Miguel|cognòm=Pardo|títol=O concello asturiano da Veiga declara oficial o galego no seu|url=https://praza.gal/politica/o-concello-asturiano-da-veiga-declara-oficial-o-galego-no-seu-municipio|lenga=galèc|consulta=26 d'octobre de 2024|data=13 se genièr de 2016}}</ref> ([[Astúrias]])}}
 | acadèmia   = [[Acadèmia Reiala Galèga]]{{Refn|group=nòta|BOE. Lei de Normalizacion Lingüistica 3/1983, del 5 de junh.}}
 | mòstra     =
Article primièr de la Declaracion dels Dreches Umans<br /><br />
'''Artigo 1ª.'''<br /><br />
Todos os seres humanos nacen libres e iguais en dignidade e dereitos e, dotados como están de razón e conciencia, débense comportar fraternalmente uns cos outros.
 | imatge = Idioma_gallego.png
 | legenda = Difusion del galèc
}}

Lo '''galèc'''<ref name="CLO">{{Ref-web|url=https://clo-occitan.com/wp-content/uploads/2021/08/CLO-preconizacions-2007.pdf|títol=Preconizacions del Conselh de la Lenga Occitana|pagina=125|lenga=oc}}</ref>{{Refn|group=nòta|Per l'us d'aquela paraula, vejatz: [[Galèc#Terminologia|Terminologia]].}} (autonim: ''galego'' {{AFI|[ɡaˈleɣo̝]}})<ref>{{Ref-web|autor=Instituto da Lingua Galega|url=https://ilg.usc.es/pronuncia/?pq=&q=galego&l=1&c%5B%5D=0|títol=Dicionario de pronuncia da lingua galega|consulta=10 de febrièr de 2024}}</ref> es una lenga romanica parlada en [[Galícia]], dins lo nòrd-oèst d'[[Espanha]], e fa partida de l'ensemble [[galaicoportugués]].

Es una varietat fòrça vesina del  [[portugués]], e se parla d'una sola lenga  dins certans sectors de la societat galèga e de la lingüistica romanica. Tant lo galèc coma lo portugués sòrton de la meteissa evolucion del [[latin]], lo galègoportugués, que son nuclèu d'origina èra la Galícia actuala e lo nòrd de [[Portugal]]. Cèrtas parts de la societat galèga (los ''reïntegracionistas'') defendon la reïntegracion del galèc dins lo sistèma galègoportugués, en adoptar la nòrma ja en vigor en portugués (al nivèl gramatical e grafic). Afirman l'unitat de la lenga galègoportuguesa. S'opausan a la nòrma oficiala de la region de Galícia, que li repròchan de se calcar tròp subre l'espanhòl.

Mas la nòrma portuguesa fa pas l'unanimitat per representar foneticament llo galèc pr'amor que lo sistema fonetic del galèc modèrne es diferent del portugués, aital las grafias S e SS, Z e Ç, J e X, GE e XE, GI e XI, e qualques autras, que representan de sons diferents en portugués, an pas cap de diferéncia en galèc.

Lo galègoportugués foguèt del sègle XII al sègle XIII la lenga poetica de la part occidentala de la [[peninsula Iberica]], dins un movement literari ligat als [[Trobador|trobadors]] de lenga [[Occitan|occitana]] (''Las [[cantiga]]s de santa Maria'', del rei de Castelha, Anfós lo Savi).

La veïculacion d'ora de Galícia dins la corona de Castelha castelhanizèt las classas nautas de la societat e menèt a una castelhanizacion relativa de la lenga. Ça que la, lo galèc a pas daissat d'èsser parlat pels galècs. A l'ora d'ara tres milions de personas parlan galèc dins l'estat espanhòl (Galícia, la Franja occidentala d'[[Astúrias]], la comarca de Bierso dins la comunautat autonòma de [[Castelha e Leon]]) e demièg los immigrants dins d'autras parts de l'Estat espanhòl, d'Euròpa e d' America. 

Lo galèc ten un estatut de lenga cooficiala amb lo [[castelhan]] en Galícia.

== Terminologia ==
La denominacion d'aquela lenga es subjècta a divèrsas proposicions, coma indica lo lingüista [[Domergue Sumien]]: 
{{Blòc de citacion
|Lo gentilici classic de Galicia es galèc -èga (Wiacek 1968) mai regu-larament, se legís lo catalanisme galhèc -èga* (cf. catalan gallec -ega). L’ipercatalanisme sembla una reaccion exagerada còntra lo francisme galician -a* (cf. francés galicien).
| {{Ref-web | nom = Domergue | cognòm = Sumien |url =  http://books.openedition.org/pulm/1024 |lenga = oc |títol =L’occitan, lenga fantasmada : l’exemple de la toponimia
 }}
}}
* ''Galèc'' (f. ''galèga'') es la forma classica de l'occitan, es atestada en occitan medieval gràcias al trabalh scientific de Wilhelmina Wiacek.<ref>{{Obratge 
|nom = Wilhelmina 
|cognòm = Wiacek
|an = 1968
|títol = Lexique des noms géographiques et ethniques dans les poésies des troubadours des XIIe et XIIIe siècles
|luoc = París
|editor = Nizet
|pagina = 117
}}</ref> Es tanben la forma normativa e recomandada per lo [[Conselh de la Lenga Occitana]]. Correspond exactament a la forma autoctòna en galèc qu'es ''galego, galega''. Una autra forma atestada en occitan medieval es ''galic''.
* ''Galician*'' (f. ''galiciana'') es una denominacion adoptada per de publicacions del [[Congrès permanent de la lenga occitana|CPLO]] e incorporada dins lo diccionari referencial basic del Congrès. Aquela forma es pròcha del francés ''galicien'' e de l'italian ''galiziano''.
* ''Galhego*'' (f. ''galhega'') es un ispanisme atestat en occitan, al sègle XIX, dins lo diccionari de Mistral (en grafia mistralenca: «''galiègo''» o «''gaiègo''»), e ven de l'espanhòl ''gallego''. 
* ''Galhèc*'' (f. ''galhèga'') es un catalanisme utilizat recentament dins certanas publicacions en occitan, e ven del catalan ''gallec''.

== Nòtas ==
{{Referéncias|grop=nòta}} 

== Referéncias ==
<references />

{{Lenga oficiala|Galèc|d'Espanha}}
{{Portal lengas}}

[[Categoria:Inventari de lengas]]
[[Categoria:Lenga galiciana]]
[[Categoria:Lenga romanica]]
[[Categoria:Galícia]]