Sègle I apC

../.. | sègle II abC | sègle I abC | sègle I apC | sègle II apC | sègle III apC | ../..

Istòria

2 : negociacions entre Romans e Parts a prepaus d'Armenia. Lo sobeiran part Fraates V acceptèt de reconeisser la senhoriá romana sus la region.
2 : en China, creacion d'un sistèma de retirada per lei foncionaris.
4 : conclusion de divèrseis acòrdis de patz entre l'Empèri Roman e divèrsei tribüs germanicas. Regardant sa succession, August adoptèt lo generau Tibèri coma eiretier.
4 : assassinat dau rèi Fraates V e de sa maire. Foguèt remplaçat per Orodès III (→ 8).
4 : invasion chinesa dau reiaume de Silla. Foguèt arrestada a l'entorn de la capitala.
8 : dins l'Empèri Part, assassinat dau rèi Orodès III, probablament en causa de son autoritarisme, que foguèt remplaçat per Vorodès I^èr (→ 12).
9 : còp d'estat en China dau regent Wang Mang que reversèt la dinastia Han e se proclamèt emperaire (→ 11).
9-11 de setembre de 9 : importanta desfacha romana a Teutoborg. Lei Germans capitèron de destrurre plusors legions entraïnant l'aplant dei projèctes romans de conquista d'Alemanha (→ 15).
11 : vengudas deis aigas grèvas dau Fluvi Jaune amb un desplaçament dau fluvi de plusors centenaus de quilomètres vèrs lo sud. Aquò entraïnèt la destruccion de zònas agricòlas, la mòrt de plusors centenaus de miliers d'abitants e afebliguèt lo poder de Wang Mang (→ 17).
12 : reversament dau rèi part Vorodès I^èr per Artaban III.
14 : mòrt de l'emperaire August que foguèt remplaçat per Tibèri.
15-16 : en Germania, de combats opausèron lei Romans a divèrsei pòbles locaus (Marses, Chattes...). Permetèron a Roma de participar tota la riba occidentala de Ren e de menar d'incursions vèrs l'èst. La batalha d'Idistaviso entraïnèt de pèrdas importantas dins leis armadas germanicas.
17 : revòutas en China causadas per lei recòltas marridas (→ 23).
17-18 : incursions numidas dins lei províncias africanas de l'Empèri Roman. Foguèron rebutadas (→ 22).
19 : enebiment dei cultes judieu e caldèu en Itàlia. Lei fidèus foguèron obligats de s'enrotlar dins l'armada ò de quitar la region. De luòcs de culte foguèron cremats.
21 : revòuta de Gàllia en causa d'impòsts jutjats tròp importants. Menat per dos Gallés romanizats, lo movement foguèt reprimit.
22-24 : guèrra novèla entre Romans e Numides en Africa. Lo cap numide Tacfarinas i foguèt tuat
23 : desfacha de l'emperaire Wang Meng a la batalha de Kunyang. Deguèt se retirar dins sa capitala onte foguèt assassinat. Lo clan Liu nomèt un emperaire fantòche per ocupar lo poder mai poguèt gaire impausar son autoritat en fòra de la capitala (→ 24).

Article detalhat: Dinastia Han.

24-37 : en China, guèrra civila entre divèrsei clans qu'assaièron de venir independents ò d'obtenir lo poder imperiau. Lo venceire ne'n foguèt Han Guang Wudi que capitèt de tornar unificar lo país e de restaurar la dinastia Han.
31 : dins l'Empèri Roman, arrestacion e execucion dau prefècte dau pretòri Sejan que dirigissiá l'Empèri per Tibèri. Macron lo remplacèt.

Sciéncias e tecnicas

20 : en China, descripcion pus anciana coneguda a l'ora d'ara d'un molin d'aiga. En revènge, coma lo tèxte sembla indicar una utilizacion ja importanta d'aquela tecnologia, sa data d'invencion per leis engenhaires chinés es totalament desconeguda.

Decès

• August, emperaire roman.
• Fraatès V, rèi part.
• Jèsus de Nazareth.
• Sejan, prefècte dau pretòri roman.