Veire la font de Cytisus scoparius

{{Taxobox debuta | vegetal | ''Cytisus scoparius'' | Cytisus scoparius jfg1.jpg | Ginèsta. }}
{{Taxobox | sosrègne | Tracheobionta }}
{{Taxobox | division | Magnoliophyta }}
{{Taxobox | classa | Magnoliopsida }}
{{Taxobox | sosclassa | Rosidae }}
{{Taxobox | òrdre | Fabales }}
{{Taxobox | familha | Fabaceae }}
{{Taxobox | genre | Cytisus }}
{{Taxobox taxon | vegetal | espècia | Cytisus scoparius | ([[Carl von Linné|L.]]) [[Heinrich Friedrich Link|Link]], [[1822]] }}
{{Taxobox filogenia bendèl}}
{{Taxobox | òrdre | Fabales }}
{{Taxobox | familha | Fabaceae }}
{{Taxobox | sosfamilha | Faboideae }}
{{Taxobox UICN | LC | | France }}
{{Taxobox fin}}
La '''ginèsta''' (var. : '''genèsta''', '''genèst'''; '''gèsta''', '''nhesta''') (''Cytisus scoparius'') es un arbust perenne, leguminós, de la familha de las [[Fabaceae|Fabacèas]]. ''Cytisus scoparius'' demòra dins una granda partida d'Euròpa, de la [[peninsula Iberica]] fins al [[Reialme Unit]] e l'[[Asia Occidentala|Asia occidentala]].

== Distribucion e ecologia ==

=== Distribucion mondiala ===
S'encontra dins una granda part d'Euròpa, en Asia occidentala e fins a las Illas Britanicas e al sud d'Escandinàvia, a l'èst en [[Polonha]] e [[Romania]]. Es fòrça espandit dins la peninsula Iberica, fins a las Islas Canarias.

=== Abitat ===
Aima los luòcs assolelhats, las tèrras secas e sablosas entre 200 e 2000 mètres d'altitud ; buta per las clarièras de sòl fresc e mai o mens prigond, en marge del camins, coloniza especialament las talhadas rasas après lo passatge dels boscassièrs. Al sud creis solament dins las montanhas, mas al nòrd se tròba fins al nivèl de la mar. Dins los luòcs en defòra de sa zona de reparticion es una [[espècia invasiva]].<ref>{{Cite book|nom=Mark|títol=The Cultural history of plants|url=http://books.google.cat/books?id=5JXBN7fqg0MC&pg=PA377&dq=Cytisus+scoparius+invasiva&hl=ca&ei=auKZTqCVMYeR8gOwm_CgDQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CEwQ6AEwBQ#v=onepage&q&f=false|editorial=Taylor & Francis|data=2005|isbn=0415927463}}</ref>

== Descripcion ==

* '''Classificacion de Raunkjaer''': Nanofanerofits, an los [[borron (botanica)|borrons]] persistents situats a mens de 2 m de nautor.
* '''Pòrt e de dimensions''' : La ginèsta es un arbust qu'a una nautor de 1 a 3m, rarament 4m. Las brancas principalas an un diàmetre qu'oscilla d'entre 5 a 10cm. Es un arbust fòrça ramificat del pòrt en colomna, de las tijas verdas angulosas, de las pichonas fuèlhas superioras, simplas, sessilas e lanceoladas o compausadas e trifoliadas, mesurant entre 5 a 15mm de longor.
* '''Organs vegetatius''': Presenta una [[Raiç (botanica)|raiç]] [[axonomorfa]] que coma en çò de las autras fabacèas, permeton d'enriquir lo sòl per fixacion de l'[[azòt]].

La [[Camba (botanica)|tija]] es lenhosa amb d'emergéncias espinosas. Produtz nombrosas brancas longas e primas, verdas, resistentas e fòrça flexiblas. Aquelas brancas se dispausan en forma de faisses sarrats.

* '''Morfologia''': Las [[Fuèlha|fuèlhas]] an una forma del limbe entre elliptica e oblonga, una poncha aguda de la basa atenuada. La division del marge, s'agissent de fuèlhas compausadas (normalament), son trifoliadas, e en prenent en compte una sola fuèlha, a una division del marge entièra e nervadura pennada. An una textura erbacèa e una disposicion alternada sus la tija. De mai, presenta un indument pubescent. Dels dos costats de la basa del peciòl i a d'estipuls, apendises generalament folliats. Presenta una carena corbada, subfalcifòrma e de brancas assimiladoiras fòrtament estriadas.
* '''Organs reproductors''':

[[Fichièr:Cytisus_scoparius_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-200.jpg|vignette|Illustracion de Ginèsta]]
La ginèsta atenh sa maturitat sexuala a l’edat de tres ans. La florason, amb una produccion de flors fòrça importanta, se debana entre fin avril e debuta de julhet. Se cobrís  alara entièrament d'una multitud de [[flor]]s jaunas, de 15 a {{unitat|20|mm}} de larg e de 20 a {{unitat|30|mm}} de longor, que daissan lèu lèu veire las [[estamina]]s. La flor d'estructura complèxa e ''deprovesida de [[nectar (botanica)|nectar]]'' es pollinizada pels [[Bombus|bordons]]<ref>[http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=1270597 Does size matter? Bumblebee behaviour and the pollination of Cytisus scoparius L.]</ref>.  Es tancada entrò que siá visitada per l'insècte puèi demòra dobèrta.

A la fin de l'estiu, las [[dòlça]]s oblongas, de 2 à {{unitat|3|cm}} de long, {{unitat|8|mm}} de larg e 2 a {{unitat|3|mm}} d'espessor, venon negras, espetan amb un bruch sèc e espandisson las [[grana]]s (entre 5 et 6 granas per gousse) a l'entorn de la planta maire, siá entre {{formatnum:1060}} e {{Unitat|5000|granas}} per adult. Aquela produccion importanta de granas, associada a un creis rapid, explica lo poder colonizator de la ginèsta que mena à un apauriment de la diversitat vegetala per competicion espaciala e temporala<ref>[http://www.cen-rhonealpes.fr/wp-content/uploads/2014/09/Guidelande.pdf La lande, ressource pastorale], guide technique, 2010, p.10</ref>. L’introduccion d’erbivòrs especializats permet de rompre lo processus invasiu<ref>{{Article|auteur=G. 
Béchet, R. Baumont, M. Petit|titre=Ingestion du genêt à balai (Cytisus scoparius) par les brebis|périodique=Rencontres autour des Recherches sur les Ruminants|date=2002|numéro=9|pages=406}}</ref>{{,}}<ref>{{Article|auteur=D. Magda, M. Meuret, L. Hazard, C. Agreil|titre=Répondre à une politique de conservation de la biodiversité. Le pâturage des brebis pour la maîtrise des landes à genêts|périodique=FaçSADe|date=2001|numéro=1-4|pages=1-4}}</ref>.

<gallery mode="packed">
Fichièr:Cytisus scoparius jfg.jpg|Detalh de las inflorescéncias.
Fichièr:Cytisus scoparius.jpg|Flors
Fichièr:Gousse de Genêt à balais.jpg|Gòlça jova de ginèsta.
Fichièr:(ms) Cytisus scoparius 9.jpg|Fruch madur.
</gallery>

== Farmacologia ==

=== Dròga ===
S'utiliza principalament la sommitat aeriana. Se pòt emplegar la dròga polvorizada, per infusions, extrach de fluid, tinturas.

=== Composicion quimica ===

* [[Alcaloïde|Alcaloides]] quinolizidinics (0.5-1,6%), principalament esparteïna, 11-12-desidro-esparteina, 17-oxo-esparteina, lupanina, alfa-isoesparteina.
* Aminas. Tiramina (0.13-2% a las flors), epinina, dopamina.
* Flavonoides. Espirasòsid, isoquercitrina, escoparina.
* Isoflavonoides. Genisteia, sarotamnoid.

Comencèt a s'utilizar en medecina per la proprietat diüretica de las flors, per tractar l'idropesia, los edemas e las obstruccions de la [[melsa]] e del [[ fetge]]. Mas, en mai de las siás vertuts diüreticas degudas a la riquesa en flavonoids de las flors, la siá aplicacion principala es l'obtencion de l'alcaloide esparteïna, qu'a una accion indirecta sul còr. L'esparteïna es un anti-aritmic e cardiotonic. Es tanben un estimulant de las fibres de l'uterus (accion ocitocica) e dins los cases d'ipotension arteriala, ten d'efièches ipertensors.

=== Toxicitat ===
La planta conten d'[[Amina|amines]] (tiramina, dopamina), de flavonoïdes (genetoside, spiracoside e scoparoside, entre autres) e d'alcaloides. Entre los alcaloides (una vintena en totala) i a l'esparteïna, majoritària dins las brancas, e la lupanina majoritària dins las granas, mas tanben l'ammodendrina e l'hidroxilupanina.

S'utilizava tradicionalament la flor coma diüretic e pel tractament dels problèmas circulatòris (la preséncia de flavonoides explica aquel usatge). Las brancas son culhidas per n'extraire l'esparteïna pels besonhs de l'industria farmaceutica. Aquel alcaloide ten divèrsas proprietats farmacologicas: a un efièch regulador suls intervals cardiacs (de fach, sostratz lo còr de l'influéncia del sistèma nerviós vegetatiu), es doncas, indicat pel tractament de l'eretisme cardiac. Per la siá activitat ocitocica (aumenta las contraccions de l'uterus), se pòt emplegar, jos fòrma injectable, per provocar la jasilha (es un abortiu potencial, doncas, es contraindicat dins lo cas de grossessa). De la meteissa manièra, serà contraindicat en cases d'ipertension arteriala, a causa de la leugièra activitat ipertonica.

== Administracion ==
Cal prendre precaucions, a d'efièches segondaris.
'''Infusion''' (Flors): metre una culhierada de cafè de dròga triturada finament amb aiga bolhent. Daissar en infusióin pendent unas 10 minutas e filtrar.

== Utilizacions ==
[[File:Nages bergerie Neyrac.JPG|thumb|right|Jaça amb clujada de ginèsta dins Tarn]]
[[Fichièr:Genêt_prostré.jpg|vinheta|Brancas de ''Cytisus scoparius'']]
Foguèt utilizat per la fabricacion d'escobas (d'ont lo sieu nom) dins tot l'oèst de [[França]]. Dins lo [[Pargue Natural Regional del Naut Lengadòc|Naut Lengadòc]] en [[Losera]] e en [[Ardecha]] servissiá de cobèrta per las clujadas de jaças o de bòrias.

== Referéncias ==
{{Referéncias}}

== Bibliografia ==

* Berdonces, Josep Lluís. Gran enciclopedia de las plantas medicinales: el dioscórides del tercer milenio.  Ed. Tikal. Madrid, 1998. <nowiki>ISBN 843058496X</nowiki>. 
* Bolòs, Oriol; Vigo, Josep. Flora dels Països Catalans.  Ed. Barcino. Barcelona, 1984. <nowiki>ISBN 9788472265974</nowiki>. 
* Bruneton, J. Plantas tóxicas: vegetales peligrosos para el hombre y los animales.  Editorial Acribia. Zaragoza., 2000. <nowiki>ISBN 9788420009353</nowiki>. 
* Font i Quer, Pius; Bolòs, Oriol de. Iniciació a la botànica. 2a. edició.  Fontalba, 1979. <nowiki>ISBN 84-85530-08-X</nowiki>. 
* LÓPEZ GONZÁLEZ, Ginés A. Guía De los árboles y arbustos de la Peninsula Ibérica y Baleares, 2a ed. Ed. Mundi- Prensa. Madrid.
* PAHLOW, M. Grand manual de plantas medicinales. León: Ed. Everest.
* UNITAT DE BOTANICA.FACULTAT DE FARMACIA. Botanica Farmaceutica. Ensenhament de Farmacia. Tèxtes d'ensenhament.(Practicas). Barcelona: Ed. UB, 2008.

== Ligams extèrnes ==
{{Sisterlinks}}

* [http://www.botanical-online.com/alcaloidesretamacatala.htm http://Www.botanical-online.com/alcaloidesretamacatala.htm]
* [http://fichas.infojardin.com/arbustos/cytisus-scoparius-retama-negra-escobon.htm http://fichas.infojardin.Cossí/arbustos/cytisus-scoparius-retama-negra-escobon.htm]
[[Categoria:Planta envasissenta]]