Cuneïfòrme

Acte de venda d'un esclau e d'un ostal a Shuruppak, Dinastias arcaïcas III A, v. 2500 abC. Musèu del Louvre.

L’escritura cuneïfòrma es un sistèma d'escritura inventat en Bassa Mesopotamia entre 3400 e 3300 ab JC, que s'es puèi espandit dins tot l'Orient Pròche ancian, abans de desaparéisser dins los primièrs sègles de l'èra crestiana. Al començament pictografica e lineara, la grafia d'aquesta escritura evoluïguèt progressivament cap a de signes constituïts de traits en forma de clavèls (latin cuneus), que donèron lo nom de cuneïfòrme, als sègles XVIII e XIX. Aquesta escritura se practica per entalha amb un calam sus de tauletas d'argila, o sus una granda varietat d'autres supòrts.

Las condicions d'elaboracion d'aquesta forma d'escritura, qu'es la pus vièlha coneguda amb los ieroglifs egipcians, son encara escuras. Dispausa de traits caracteristics que sempre gardèt long de son istòria. Lo sistèma cuneïfòrme es constituït de plusors centenas de signes que pòdon prene mantunas valors. Son en general de signes fonetics (fonogramas), transcrivent unicament un son, pus precisament una sillaba. Mas una autra categoria importanta de signes son los logogramas sovent designats comme d'ideograms, que representon abans tot una causa e remandan pas que segondariament cap a un son. D'autres tipes de signes complementaris existisson (signes numerics, complements fonetics e determinatius).

A partir de son fogal sud-mesopotamian ont viviá lo pòble que n'es probablament lo creator, los sumerians, lo sistèma d'escritura cuneïfòrme foguèt adaptat dins d'autras lengas, a començar per l'akkadian parlat en Mesopotamia, puèi de lengas d'autres pòbles de l'Orient pròche ancian (elamita, itita, orrita entre autres), e foguèt lo sistèma dominant dins aquelas regions pendent tot lo millenni II abC. La grafia cuneïfòrma es de còps adaptada a de sistèmas d'escritura obeïssent a des principis diferents de l'original : l'alfabet dins lo Levant de la segonda mitat del millenni II abC, e un sillabari dins la Pèrsa de la segonda mitat del millenni I abC. L'escritura cuneïfòrme declinèt puèi, abans de se replegar sus son fogal de Mesopotamia meridionala ont desapareguèt al començament de l'èra crestiana.

Lo cuneïfòrme foguèt un element determinant de las culturas de l'Orient pròche ancian que desvolopèron un rapòrt a l'escrit e de literaturas a partir d'aquel sistèma. Sa redescobèrta a l'epòca modèrna, son deschiframent al sègle XIX e la traduccion dels tèxtes que notava donèron naissença a las disciplinas especializadas dins l'estudi de las civilizacions de l'Orient pròche ancian, en commençar per l'assiriologia, e aital mostrèron los compliments d'aquelas civilizacions deslembradas. L'estudi dels tipes de tèxtes e de las practicas d'escritura metèt tanben en evidéncia l'existéncia d'una "cultura cuneïfòrme" comuna als pòbles que faguèron servir aquesta escritura, fortament marcada per l'emprenta mesopotamiana.