Crit de Dolores
Lo Crit de Dolores qu'ei un eveniment considerat com la debuta de la Guèrra d'Independéncia de Méxic. En ehèit, lo 16 de seteme de 1810 lo prèste Miguel Hidalgo que lancè ua crida a non pas aubedir a l'autoritat espanòla. Au cors d'aquesta crida, que hè bronir la campana de la glèisa de la ciutat de Dolores (uei Dolores Hidalgo, Guanajuato).
Davath los parropians amassat Hidalgo que s'auré alavetz cridat : "¡Viva la Virgen de Guadalupe!, ¡Abajo el mal gobierno!, ¡viva Fernando VII!" (Viva la Verge de Guadalupe !, Jus au mau govèrn !, Viva Ferran VII !). La referéncia au rei Ferran VII qu'èra un pretexte (com ac hore tanben quauques mes après a l'escadença de la Revolucion de Mai a Buenos Aires) entà ignorar l'autoritat coloniau shens non pas anar tròp luenh puish qu'alavetz Ferran VII n'avèva pas nada poder entà exercir cap autoritat.
La Guerra d'Independéncia de Méxic que s'acabore dab la signatura deu Tractat de Córdoba lo 24 d'agost de 1821 e l'entrada de l'armada Trigarante dens la Ciutat de Méxic lo 27 de seteme de la medisha annada.
La campana de la glèisa de Dolores que demòra uei lo dia dehens lo Palais Nacionau de Méxic. Lo president de la republica que la hè bronir cada 15 de seteme desempuish la presidéncia de Porfirio Díaz qui causí la velha deu 16 entà har coïncidir la ceremonia dab lo son aniversari.