Veire la font de Cebola

{{sostítol/Taxon|ns1=Allium fistulosum}}

{{Taxobox debuta | vegetal | ''Allium fistulosum'' | Allium fistulosum 2.JPG | Cebola | classificacion=Cronquist }}
{{Taxobox | sosrègne | Tracheobionta }}
{{Taxobox | division | Magnoliophyta }}
{{Taxobox | classa | Liliopsida }}
{{Taxobox | sosclassa | Liliidae }}
{{Taxobox | òrdre | Liliales }}
{{Taxobox | familha | Liliaceae }}
{{Taxobox | genre | Allium }}
{{Taxobox taxon | vegetal | espècia | Allium fistulosum | [[Carl von Linné|L.]], [[1753]] }}
{{Taxobox filogenia bendèl | classificacion=APGIII }}
{{Taxobox | òrdre | Asparagales }}
{{Taxobox | familha | Amaryllidaceae }}
{{Taxobox | sosfamilha | Allioideae }}
{{Taxobox imatge | Allium fistulosum bulbifera0.jpg | ''Allium fistulosum bulbifera'' }}
{{Taxobox fin}}

[[Fichièr:Allium_fistulosum_MHNT.BOT.2011.3.23.jpg|vinheta|''Allium fistulosum'' - [[Musèu d'istòria naturala de Tolosa]]]]
La '''cebola''' (var. '''cebeta''') es una [[Èrba|planta erbacèa]] vivaça de la familha dels [[Amaryllidacée|Amarilidacèas]] (ex [[Liliacée|Liliacèas]]), cultivada per sas [[Fuèlha|fuèlhas]] aromaticas e utilizada coma [[condiment]], de gost mai doç que la [[ceba]] o l'[[escaluènha]].

Es un ingredient important de fòrça cosinas d'[[Orient extrèm]] jol nom de {{Lang|zh|蔥}} (pinyin: cōng ; « tsong ») en chinés, {{Japonés|''negi''|葱 / ねぎ}} (<span title="Japonés"><span class="lang-ja" lang="ja">葱 / ねぎ</span></span><span class="t_nihongo_help noprint"><span class="t_nihongo_icon" style="color:#00e;font:bold 80% sans-serif;text-decoration:none;padding:0 .1em;"><sup>[[Ajuda:Japonés|?]]</sup></span></span>) en japonés e {{Lang|ko|파}} (pa) en corean.

Fa partit de las plantas que la cultura es recomandada dins los domènis reials per [[Carlesmanhe]] dins lo [[capitulari De Villis]] (fin del sègle VIII o cemençament del IX).

== Descripcion ==
La cebola forma de matas de 40&nbsp;cm de naut. [[Fuèlha]]s cilindricas e clòtas, vert escur leugièrament blavencas.
Inflorescéncia e ombela de forma esferica. [[Flor|Flors]] malvas.
[[Raiç (botanica)|Raices]] un pauc cofladas en [[Bulb|bulbs]] longs, leugièrament asimetrics, blancs o ròses.

== Varietats ==
Existís tres [[Varietat (botanica)|varietats]] cultivadas d'''Allium fistulosum'' :
* la cebola comuna roja, tipe mai corrent
* la cebola blanca, mai premarc, de sabor mendra
* lo type ''Ishikura long white'', que ne forma pas de bulb e sembla puslèu a un pòrro.
Quatre varietats son inscrichas al Catalòg oficial de las espècias e varietats:  Blanca aboriva, Comuna roja, Katana e Yoda. 

Mai de 50 varietats son inscrichas al Catalòg europèu<ref>[http://ec.europa.eu/food/plant/plant_propagation_material/plant_variety_catalogues_databases/search//public/index.cfm Plant variety database - European commission]</ref>

== Cultura ==
La cebola demanda un sòl fresc e mòble.
Sa multiplicacion se fa per semenadas en plaça a la prima (fin de març, debut abril) o alara per division de la matas a la davalada.
La culhida interven al tèrme de 3 a 5 meses (mas melhor val moderar los talhs la primièra annada, per daissar la planta s'installar coma cal).

Levar las fuèlhas segon los besonhs. Se conselha de talhar las [[Camba (botanica)|tijas]] floralas a l'apareisser.

Dins las culturas comercialas, la culhida se fa per arrancatge de las matas e la cebola es venduda en botèls.

Las fuèlhas de cebola se congelan aisidament, mas la dessicacion es tanben un bon mejan de'n gardar per l'ivèrn.

Ennemics: la mosca de la ceba (''Delia antiqua'', familha de las ''Anthomyiidae'') e l'arnha del pòrre.

== Utilizacion ==
La cebola s'utiliza sovent en entièr (fuèlhas e bulb) picada o atalhonada, jos forma de condiment o per remplaçar la ceba que lo gost es mai fòrt. Es sovent cuècha - brevament - mas se pòt utilizar cruda (subretot las fuèlhas) per aromatizar un plat en fin de coseson coma se lo fariá amb la [[ceboleta]]. S'utiliza per las ensaladas, plats, sopas, etc.

=== Antilha ===
Utilizada dins fòrça especialitats. Es nomenada ''oignon-pays''.

=== Asia ===
Quitament s'es cosinada gaireben pertot pel mond entièr, n'es subretot en Orient Extrèm ([[Corèa]], [[Republica Populara de China|China]], [[Asia del Sud-Èst|Asia du Sud-Èst]], [[Japon]]) ont es un ingredient important utilizat gaireben pertot: pastas, ris sautats, plats de viandas al wòk, ensaladas, sopas, etc. Es una garnitura par exemple al [[guit lacat]] ont es picada e acompanha la vianda du guit, l'ensems servit dins de còcas.

=== Jamaïca ===
L'''escallion''<ref><span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span> <span class="noarchive">[https://web.archive.org/web/20110722070743/http://www.moa.gov.jm/about/departments/standards/escallion_booklet.pdf « <cite style="font-style: normal; color:red;">Ministry of Agriculture and Lands Standard Specification for Escallion</cite> »]<sup class="plainlinks">([http://web.archive.org/web/*/http://www.moa.gov.jm/about/departments/standards/escallion_booklet.pdf Archive] • [http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http://www.moa.gov.jm/about/departments/standards/escallion_booklet.pdf Wikiwix] • [http://archive.is/http://www.moa.gov.jm/about/departments/standards/escallion_booklet.pdf Archive.is] • [https://www.google.fr/search?q=cache:http://www.moa.gov.jm/about/departments/standards/escallion_booklet.pdf Google] • [//fr.wikipedia.org/wiki/Projet:Correction_des_liens_externes%23J%27ai_trouv%C3%A9_un_lien_mort,_que_faire_%3F Que faire ?])</sup></span>, [//fr.wikipedia.org/wiki/Ministry_of_Agriculture_and_Fisheries,_Jamaica Ministry of Agriculture and Fisheries, Jamaica], april 1987 (revised june 1999) <small style="line-height:1em;">(consulté le <span class="nowrap">20 août 2010</span>)</small>{{Lien brisé|langue=en|titre=Ministry of Agriculture and Lands Standard Specification for Escallion|url=http://www.moa.gov.jm/about/departments/standards/escallion_booklet.pdf|éditeur=[[Ministry of Agriculture and Fisheries, Jamaica]]|date=April 1987 (revised June 1999)|consulté le=August 20, 2010}}</ref>, la cebola es combinada al [[frigola]], [[Alh cultivat|alh]], [[pebròt]], [[Piment|piments]]. Es sovent presenta dins lo comèrci dins de mesclas d'espicias.

=== Russia ===
La cebola es utilizada a la prima per apondre de la verdura dins las ensaladas.

== Referéncias ==
{{Reflist}}

== Vejatz tanben ==

=== Articles connèxes ===

=== Ligams extèrnes ===
* Referéncia [http://plants.jstor.org JSTOR Plants] : [http://plants.jstor.org/search?qtype=names&query=Allium+fistulosum ''Allium fistulosum''] <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><small> (consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2014</time>)</small>{{Aluka|Allium|fistulosum|consulté le=1 août 2014}}
* Referéncia Catalogue of Life : [https://web.archive.org/web/20201021054817/http://www.catalogueoflife.org/col/search/scientific/genus/Allium/species/fistulosum/match/1 ''Allium fistulosum''  L.] <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><small> (consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2014</time>)</small>{{CatalogueofLife espèce|Allium|fistulosum|L.|consulté le=1 août 2014}}
* Referéncia [https://web.archive.org/web/20101028024531/http://efloras.org/flora_page.aspx?flora_id=1 Flora of North America] : [http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=200027477 ''Allium fistulosum''] <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><small> (consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2014</time>)</small>{{eFloras|1|200027477|Allium fistulosum|consulté le=1 août 2014}}
* Referéncia [https://web.archive.org/web/20120501095724/http://www.efloras.org/flora_page.aspx?flora_id=2 Flora of China] : [http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200027477 ''Allium fistulosum''] <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><small> (consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2014</time>)</small>{{eFloras|2|200027477|Allium fistulosum|consulté le=1 août 2014}}
* Referéncia [http://www.ars-grin.gov/ GRIN] : [https://web.archive.org/web/20090507034648/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?2276 <small>espèce </small>''Allium fistulosum''  L.] <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><small> (consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2014</time>)</small>{{GRIN espèce|2276|''Allium fistulosum''  L.|consulté le=1 août 2014}}
* Referéncia INPN : [http://inpn.mnhn.fr/isb/espece/cd_nom/81373 ''Allium fistulosum''  L., 1753] (<small>[http://inpn.mnhn.fr/isb/espece/cd_nom/81373/tab/statut + statut] [http://inpn.mnhn.fr/isb/espece/cd_nom/81373/tab/fiche + description]</small>) <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : français">fr</abbr>)</span><small> (consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2014</time>)</small>{{INPN|81373|''Allium fistulosum''  L., 1753|consulté le=1 août 2014}}
* Referéncia [[Integrated Taxonomic Information System|ITIS]] : [http://www.cbif.gc.ca/acp/fra/siti/regarder?tsn=185463 ''Allium fistulosum''  L.] <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : français">fr</abbr>)</span> (<span class="plainlinksneverexpand"><small>+ [http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=185463 version anglaise]</small></span> <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span>)<small> (consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2014</time>)</small>{{ITIS|185463|''Allium fistulosum''  L.|consulté le=1 août 2014}}
* Referéncia [[Jardins botanics reials de Kew|Kew Garden]] [https://web.archive.org/web/20171011133555/http://wcsp.science.kew.org/home.do World Checklist] : [https://web.archive.org/web/20201027212320/http://wcsp.science.kew.org/qsearch.do?page=quickSearch&plantName=Allium+fistulosum ''Allium fistulosum''  L. (1753)] <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><small> (consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2014</time>)</small>{{Kew liste|Allium fistulosum|''Allium fistulosum''  L. (1753)|consulté le=1 août 2014}}
* Referéncia NCBI : [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/Browser/wwwtax.cgi?lin=s&p=has_linkout&id=35875 ''Allium fistulosum''] <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><small> (consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2014</time>)</small>{{NCBI|35875|''Allium fistulosum''|consulté le=1 août 2014}}
* Referéncia The Plant List : [https://web.archive.org/web/20230605200601/http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-295569 ''Allium fistulosum'' L.] <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span>&nbsp;<small>(Source: [http://www.kew.org KewGarden])</small><small> (consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2014</time>)</small>{{ThePlantList espèce|kew|295569|Allium fistulosum|L.|consulté le=1 août 2014}}
* Referéncia Tropicos : [http://www.tropicos.org/Name/18400035 ''Allium fistulosum'' L.] <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><small> ([http://www.tropicos.org/NameSubordinateTaxa.aspx?nameid=18400035 + liste sous-taxons])</small><small> (consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2014</time>)</small>{{Tropicos|18400035|Allium fistulosum|L.|consulté le=1 d'agost de 2014}}
* {{UBIO|469591|''Allium fistulosum''  L.}}
[[Categoria:Flòra (nom vernacular)]]
[[Categoria:Planta condimentària]]