Catapulta (arma)
(Castèl dels Bauces).
Una catapulta es una maquina de sètge utilitzada dempuèi l'antiquitat per lançar al luènh de grands objèctes; pòt lançar tota mena de projectils coma de pèiras o objèctes incendiaris, entre d'autres. La catapulta foguèt creada sobretot per far caser los barris enemics e prene per assalt lo luòc. Seriá estat inventat pels grècs e, mai tard, o melhorèron los cartagineses e els romans; foguèt fòrça utilizada a l'edat Mejana. Las primièras catapultas èran en forma d'una gigantèsca fronda amenatjada; pendent lo reialme d'Alexandre lo Grand, lo seus engenhièrs desenvolupèron d'armas amb la capacitat de poder far caser los barris de l'Empèri Pèrsa. Los grècs utilizavan una enòrma fonda que lançava de gigantèscas flèchas mejans de còrdas elasticas; mai tard, aquel modèl foguèt desenhat de nòu per capitar a lançar de pèiras utilizant l'energia de la còrdes elasticas mai l'energia d'autres còrdas de tension.
Las primièras catapultas èran grandas, çò que la fasiá fòrça dificil de construire e tamben l'usatge. Aquò obliguèt los creators e engenhièrs a trabalhar sus la seuna forma, pés, talha, dessenh e mobilitat, perqu'èran d'armas indispensablas pels grands combats. Atal s'obtenguèt una catapulta mai leugièra, mai aisit de manipular e transportar pels camps de batalha.
Los modèls mai grands èran montats sus de grandas plataformas de fusta; lo clavelet o gisclet d'aquel tipe de balesta se bandava mejans de còrdas e se mantengava amb un croquet. Un autre tipe de catapulta aplicava lo principi de torsion per lançar de pèiras o objèctes pesucs en dessús de barris e valats; aquò se fasiá amb de còrdas enrotladas amb torns que lançava cap enrè lo mecanisme impulsor. Tanben s'utilizavan de catapultas mai pichonas, qu'èran portablas.
Al contrari de çò que se vei dins los filmes, lo luòc qu'èra situat lo projectil normalament aviá pas una forma de culhièr, mas qu'èra fach de còrdas ligadas formant una fronda. Los plans que mòstran un lançador en forma de culhièr èran plan segur falsificats per confondre l'enemic.
Lo tipe mai eficaç de catapulta èra el trabuc, que funcionava mejans la força de la gravitat. Un contrapes s'auçava mejans de còrdas, e una còp fixat lo projectil, se daissava anar las còrdas e lo contrapés, mai pesuc que lo projectil en question, lo lançava.
Autres usatges de la catapulta
[modificar | Modificar lo còdi]Tanben se nomena catapulta l'instrument inventat pels japoneses que facilita l'enlairament dels avions dempuèi un pòrtaavions. Dins aquel sistèma, un guida sus la pista conten un piston que se pren al tren d'aterrissatge davant l'avion. Lo piston demòra retengut per una assegurança alara que s'acumula la vapor jos pression fòrça nauta. Al moment del lançament, l'assegurança se daissa anar, impulsant l'avion a la velocitat d'enlairament en qualques segondas.
Actualament s'estudia per utilizar l'electromagnetisme per impulsar la catapulta, perque la progressiva introduccion de las turbinas de gas de las naus modèrnas rend difil lo dispositiu de vapor jos pression.