Castèl del Gigant

Lo castèl del Gigant (o castèl de Verdun) es una ciutadèla situada al dessús de Sant-Guilhèm dau Desèrt.

Istoric

Lo Castèl, apelat a tòrt « Castèl de Dom Juan » per un autor ancian (Baron Taylor dins « la França Pintoresca »), nom représ per d'unes guidas toristics, domina lo vilatge de Sant Guilhèm dau Desèrt . Aquela error es deguda a una desformacion de l'apellacion « Castèl del Gigant » en usatge corrent per designar aquel luòc, e manlevada a una legenda que conta l'istòria del gigant Ysoré, reis dels saxons que s'i seriá siá-disent refugiat.

Son nom lo mai ancianament conegut "Castrum de Virduno" (Castèl del Verdus, o de Verdun) nos parava èsser mai confòrm als archius del passat (cartulari de gellone), sustot al contèxt geografic local marcat per l'esplendida val dins la quala nais lo riu del Verdus.

Plaçat a la cima d'una cresta rocassosa, perlongament aval del naut bauç que constituís la riba drecha del circ de l'Infernet, comanda remarcablament la dintrada del « desèrt ». Se supausa que sus aquel emplaçament existissiá primitivament un obratge de defensa probablament roman. Sa posicion estrategica a la dintrada de la val polida del Verdus ne fasiá de tota evidéncia un excellent mejan d'observacion e de proteccion eficaça. Se pòt dire realament « qu'es ajocat coma un nis d'agla » tant es estrechament installat sus son piton rocassós. Sas roïnas, dont se sap que pauc de causas de l'istòria, tenon encara de pè; estranhas siloetas ofèrtas als capricis de l'imaginacion del visitaire, qu'una passejada, un pauc ardida pasmens, permet d'aprochar. Es aconselhat d'èsser prudent se se manlèva lo caminòl que i condutz e de velhar a non pas tròp s'aprochar del precipici. Las roïnas, instablas pòdon èsser perilhosas.

Cobejat puèi abandonat

Se sap qu'al sègle XII lo castèl de Verdun foguèt una châtellenie plaçada al centre d'un procès disputat entre l'abat de Gellone e un famós coble (Armand e Adélaïde) que se'n voliá apoderar. Çò cobla malgrat que determinat dins sa demarcha perdèt aquel darrièr e foguèt convidat (en 1124) a jurar, las mans sus l'autar de Sant-Guilhem e las relíquias de la Santa Crotz, de se manifestar pas jamai e tornar sul subjècte. Ailàs, las promessas tendràn pas e davant lor desfís novèl e lo de lors mainatges qu'a lor torre reclaman aquel ben al près de Raymond, Senhor de Montpeirós e son fraire Gaucelin de Montpeirós, alara Avesque de Lodeva. Mas res encara serà pas cedit e l'abat de Gellone gardarà « Verdun » definitivament gràcias a un acòrdi solemne passat davant tota la noblesa del país en la glèisa Sant Peire de Pesenàs. Aquela ceremonia, dont se retròba las traças dins los archius, amassada en aquela escasença dels noms coma los de Pèir Bernat de Pesenàs, Ponç de Morese, Ramon de Càsols, Pèir de Caus, Guilhèm de Puèg-Abon, Pèir de Mascos, Bernat d'Espondelhan… Al fil dels sègles, Verdun, ailàs, vodat a la roïna s'arroïna progressivament e irremediablament. Los abats de Gellone o daissaràn perir, perque inutil sus son ròc. Vendrà, fòrça longtemps après que l'òbra del temps aja començada sa pèrda, lo periòde de la famosa guèrra de 14-18 ont qualqu'un enfin s'interèssa a el. Aquel òme, un romancièr eraurés dont coneissèm pas lo nom, l'aquesit per la soma de 150 francs !. Sos esfòrces de crompa malurosament èran pas que palha de palha e pretension. Son vòt èra de se proclamar castelan de Gellone per figurar tot simplament dins l'Annuari dels Castèls de França.

Dempuèi 2001 l'accès al sit perilhós es enebit.

Braconaires e « Sauta Ròcs »

Se rapòrta que foguèt al sègle darrièr lo refugi de qualques braconaires dont la maréchaussée venguèt a cap dificilament. La complicitat dels abitants de Sant-Guilhem amb aqueles famoses braconaires joguèt un ròtle preponderant. Valguèt a d'unes d'entre-eles de portar lo famós nom de « Sauta Ròcs » encara en usatge a l'ora d'ara. Aqueles « Sautaires de Ròcs », abils e prestes èran cargats pendent la venguda de las pandores, de prevenir los braconaires en corrent cap al castèl a grandas encambadas. Un agacin de caça servissiá de còps a apiejar lor corsa e a balhar l'alèrta.

Salvament

En 2022, a aviat lo salvament de las roïnas, amb l'intervencion de maçons-cordistes, qu'an atal pogut cristallizar l'emblematica siloeta.

Legenda

Se conta a Sant Guilhèm dau Desèrt, qu'un Gigant aviá elegit domicili a las roïnas del castèl que domina lo vilatge en companhiá d'una agaça e que terrorizava las populacions vilatgesas. Un jorn, Guilhem, las de deure gerir la paur que procurava lo Gigant sus las populacions vilatgesas, decidiguèt de se desguisar en sirventa e de far semblant de transportar d'aiga al castèl per anar combatre aquel impostor. Se provesiguèt de « Gaujosa », son espasa legendària, e faguèt marcha cap a la fortalesa. Pendent son trajècte, l'agaça que rodava dins los paratges s'apercebèt que la sirventa que fasiá rota cap al castèl aviá pas lo meteis anar qu'a l'acostumat. Interpelat, l'aucèl reconegut Guilhem e s'enanèt avertir lo Gigant en aqueles tèrmes :

- « Gigant, es pas ta sirventa que te ven portar d'aiga, es Guilhem que se'n ven per te tuar. »

Mas segur de son fach e dobtant pas de sa superioritat, lo Gigant tenguèt pas compte de las mesas en garda de sa companha e obriguèt la pòrta de sa fortalesa.

Se'n seguiguèt un aspre combat que vegèt la victòria de Guilhem precipitant son adversària al bas dels bauces del castèl.

L'agaça desprovesida, avent perdut son protector, prenguèt la fugida per s'anar amagar se sap ont...

Dempuèi çò jorn, los abitants del vilatge vivon en tota quietud e malgrat que la val de Gellone siá frequentada per de nombrosas espècias d'aucèls, se reviu pas jamai d'agaça.