Borgia
Los Borgia es lo nom latinizat de la familha Borja de noblesa valenciana originària del vilatge aragonés de Borja e establida a Xàtiva. Pendent lo sègle XIII e jos los òrdres de Jaume I lo Conquistaire participèt a la conquista de Valéncia. Se pòdon destriat doas brancas: la nòbla e la plebeiana, branca dels aujòls dels papas Borja. Es una de las mai poderosas de la Renaissença dins la Corona d'Aragon e en Itàlia. Ligats a la noblesa e a l'ierarquia eclesiastica, placèron fòrça de los sieus membres dins los luòcs de poder.
Venguèron d'en primièr celèbres per dos papas: Alfons de Borja (Calixte III, 1456-1458) e son nebot Roderic de Borja (Alexandre VI, 1492-1503), e pels filhs d'aqueste. Mai tars Sant Francesc de Borja, primièr marqués de Llombai, luòctenent de Catalònha, duc de Gandia, venguèt tresen general de la Companhiá de Jèsus (1565-1572).
Lo nepotisme practicat per dos papas (de biais non diferent de çò que se passava a diferents nivèls a l'epòca e qu'èra pas un motiu pro escandalós), lo ressentiment de la Curia romana (La Chiesa romana in comande dei catalani! Venguèt un topic e se lo deu legir dins de l'encastre de la politica de la Corona d'Aragon en Itàlia, subretot dempuèi Alfons lo Magnanim) e la vida immorala d'Alexandre VI (pas diferenta de la çò menavan d'autres personatges eclesiastics) environèt la familha d'una legenda negra solament parcialament veraia. Lo Diarium de son mèstre de ceremònias, Johannes Burckard (1445-1506), es una de las principalas fonts que bastiguèt la legenda negra.
D'Alexandre VI descenon las tres linhas principalas de la familha: los ducs de Gandia, dividida en cinc brancas; los ducs del Valentinés, origina de Cesar Borgia o los princes de Squillace.
D'autres membres de la familha aguèron un ròtle politic màger dins lo Principat de Catalonha: Sant Francesc de Borja e Pere Lluís Galceran de Borja e Castre-Pinós foguèron luòctenents del Principat entre 1439-1442 e 1540-1587.
- Alfons de Borja (1455-1458) (Calixte III):
Papa de grandas qualitats diplomaticas. Foguèt elegit papa a l'edat de 77 ans. Quand foguèt elegit papa fasiá pauc qu'aviá caigut Constantinòple dins las mans turcas. Canonizèt Vicent Ferrer. Menèt a l'ascencion sociala de sa familha.
- Roderic de Borja (1492-1503) (Alexandre VI):
Èra lo nebot de Calixte III. Dempuèi la mòrt de son oncle e fins a son eleccion papala passèron quatre pontificats que Roderic de Borja pendent que teniá las cargas de vicecancelièr e arribèt degan del collègi cardenalici. Abans son pontificat nasquèron sos filhs: Joan, Cesar, Lucrècia e Jofre. La partida mai coneguda de la biografia d'aqueste papa es la promocion que faguèt de sos filhs.
- Cesar Borja (1475-1507):
Èra destinat a la carrièra eclesiastica e dempuèi fòrça pichon acumulèt de grands beneficis e de dignitats. Foguèt nomenat cardenal, mas renoncièt e assumiguèt puslèu la capitania generala de las armadas pontificalas. Se maridèt amb Carlota de Albret sòrre del rei Joan de Navarra. Casèt en desgràcia quand moriguèt son paire e acabèt mòrt dins una escaramussa a Viana en 1507.
- Lucrècia Borja:
Foguèt per son paire objècte de son ambicion politica. Se maridèt mai d'un còps segon que cambiava la politica de son paire que se voliá assegurar de conquistas e prestigi. Lo darrièr matrimòni foguèt amb Alfons d'Este que venguèt Alfons II duc de Ferrara. Lucrècia ne venguèt duquessa; de l'union nasquèt un filh Ercules futur duc de Ferrara. En total aguèt set filhs e sembla qu'una complicacion dins la darrièra prensa foguèt la causa de sa mòrt en 1519.
- Francesc de Borja:
Èra felen d'Alexandre VI. Èra destinat a la vida religiosa; voliá èsser monge, causa que d'en primièr podèt pas capitar. Anèt a la cort de Carles V coma baron de Llombai. Se contractèt alà son maridatge amb Elionor de Castro amb que aguèt set filhs. Après la mòrt de son esposa compliguèt lo desir d'èsser religiós e dintrèt a la Companhiá de Jèsus que ne foguèt general.
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]- Palai dels Borja
Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- En gàrdia! 17 - Los borja ((ca))
- Institut Internacional d'Estudis Borgians