Veire la font de BHNS del Baish Ador

{{Infobox Malhum de transpòrt en comun
 | carta              = bhns
 | logo               = 
 | talha-logo         = 
 | legenda-logo       = 
 | imatge             = Rames_Tram'Bus,_Bayonne,_in_2021.jpg
 | legenda            = <small>Divèrses veïculs de Tram'Bus al depòsit de Aritxaga</small>
 | nom                = Tram'Bus
 | situacion          = [[Baiona]], [[Anglet]], [[Biàrritz]] e [[lo Bocau]] ([[Bascoat]]) e [[Tarnòs]] ([[Occitània]])
 | tipe               = [[Bus a naut nivèl de servici]]
 | debut              = 2 de setembre de 2019
 | longor             = {{Unitat|21.27|km}}
 | longor_addicionada = {{Unitat|19.51|km}}
 | linha              = 2
 | estacions          = 50 <small>(+5 en bastiment)</small>
 | veïculs            = ie.tram
 | frequentacion      = 1 600 000 <small>(2020)</small>
 | proprietari        = [[Comunautat d'aglomeracion deu Bascoat]]
 | espleitador        = Keolis Euskal Kosta-Aturri
 | Sit-Internet       = [https://www.txiktxak.eus/ www.txiktxak.eus]
 | linhas_del_malhum  = {{Txik Txak/correspondéncias|T1}} {{Txik Txak/correspondéncias|T2}}
 | mapa               = Txik_Txak_-_Tram'Bus_(carte).svg
 | legenda-mapa       = <small>Mapa de la ret</small>
}}

'''Tram'Bus''' es la ret d'[[Bus de naut nivèl de servici|autobuses de naut nivèl de servici]] del [[Baish Ador]], al [[Bascoat]]. La ret se compausa de doas linhas, en forma de "X", que partejan un total de 5 estacions dins la vila de [[Baiona]]. Dona servici a las tres municipalitats mai importantas de la region: [[Baiona]], [[Anglet]] e [[Biàrritz]]. Comunica tanben amb la vila [[Occitània|occitana]] de [[Tarnòs]].

La ret comencèt a prestar servici lo [[2 de setembre]] de [[2019]] amb l'inauguracion de la [[Linha T1 del BHNS del Baish Ador|linha T1]] entre las estacions de ''Nauts de Baiona'' e ''Ostau de vila de Biàrritz''.<ref>[https://www.sudouest.fr/2019/09/06/tram-bus-de-la-cote-basque-des-ajustements-techniques-pour-eviter-les-retards-6530251-4755.php Tram’bus de la Côte basque : des ajustements techniques pour éviter les retards]</ref> Lo [[26 d'abril]] de [[2021]] dintrèt en servici la [[Linha T2 del BHNS del Baish Ador|linha T2]].<ref>[https://www.sudouest.fr/pyrenees-atlantiques/bayonne/pays-basque-la-ligne-t2-du-tram-bus-ouvrira-le-26-avril-1493614.php Pays basque : la ligne T2 du Tram’bus ouvrira le 26 avril]</ref>

La ret opèra jos la marca comerciala [[Txik Txak]], en apertenent a la [[comunautat d'aglomeracion deu Bascoat]], qu'agropa a totes los mejans de transpòrt de [[Bascoat (país administratiu)|la part francesa deu Bascoat o Bascoat deu Nòrd]].

== Concecpcion ==
Segon la [[comunautat d'aglomeracion deu Bascoat]], lo Tram'Bus es un « veïcul nòu generacion en acumulant los avantatjas del tramvia (rapiditat, puntualitat, regularitat, accessibilitat, confort), tot en conservant la agilitat dels veïculs classics termics o híbrids (de còstes d'infrastructura mendre, intrada en vigor rapida, agilitat d'espleitacion) ».<ref>[https://www.trambus-paysbasque.fr/fr/trambus/100-electrique/ 100% électrique]</ref> De mai, la ret es espetada amb veïculs entièrament electrics, propulsats per batariás. A cada terminal de las desparièras linhas, un pantògraf permet efectuar la recarga d'aquelas en un periòde comprés entre los 3 e las 5 minutas. En consequéncia, desvian pas necessari d'installar una infrastructura de cables cossí pels [[troleibús]].

Es l'entrepresa [[Bascoat|basca]] Irizar que fabrica los desparièrs veïculs emplegats: ie.tram.<ref name=":0">[https://www.francebleu.fr/infos/transports/premiers-tours-de-roues-pour-le-tram-bus-le-2-septembre-des-hauts-de-bayonne-a-biarritz-anglet-1560201643 Premiers tours de roues pour le Tram'bus, le 2 septembre des Hauts de Bayonne à Biarritz via Anglet]</ref> Son d'autobuses de 18 mètres de longitud amb una capacitat de 155 luòcs e l'aparència d'un [[tramvai]]. Estin equipats de pantalhas TFT, tot cossí en los tramvias, qu'ofrís d'informacions en temps real, que se tròban tanben suls cais.<ref>[https://web.archive.org/web/20190913042131/https://www.irizar-emobility.com/wp-content/uploads/2019/07/Cata%CC%81logo_e-mobility-2019_FR.pdf Catàlog Constructor]</ref>

Las tarifas de la ret sont tanben diferentes de las de las autre rets de la marca [[Txik Txak]]. Se basa en un sistèma sens contacte, ont los tiquets e las mapas son recarregables e interoperables. L'idèa es de poder pagar amb la meteissa mapa al nivèl [[Bascoat (país administratiu)|regional]], [[Bascoat|nacional]] e [[Occitània|internacional]]. Los títols son distribuits pas a bòrd dels veïculs mas envolopa los moths, mercés a caixers automatics.<ref>[https://www.francebleu.fr/infos/transports/le-tram-bus-en-tournee-cette-semaine-au-pays-basque-1541762028 PHOTOS - Le Tram'bus en tournée cette semaine au Pays Basque]</ref>

== Istòria ==
La primièra linha ({{Txik Txak/correspondéncias|T1}}), de 12 quilomètres de longitud e 30 estacions, jonh les ''Nauts de Baiona'' amb l'''Ostau de vila de Biàrritz'', en passant per la gara de [[Baiona]], l'ostau de vila de [[Baiona]], divèrses centres comercials a [[Anglet]] e l'ostau de vila de de [[Biàrritz]]. La linha dintrèt en foncionament lo [[2 de setembre]] de [[2019]]. Per aiçò, se realizèt un viatge inaugural amb las principalas autoritats del territòri: [[Jean-René Etxegarai]] (cònsol de [[Baiona]] e president de la [[comunautat d'aglomeracion deu Bascoat]]), [[Claude Olivé]] (cònsol de [[Anglet]]) e [[Mixel Veunac]] (cònsol de [[Biàrritz]]), entre autre.<ref>[https://www.francebleu.fr/infos/transports/agglo-bayonnaise-le-tram-bus-sera-en-service-dans-moins-d-un-mois-1564908625 Agglo bayonnaise : le tram'bus entre bientôt en service]</ref>

Malgrat aiçò, pas totes los trabalhs èran ja acabats, ni tot dispausat. Se bastissián encara de divèrses pichons trams, sustot a [[Anglet]], en la [[Linha T1 del BHNS del Baish Ador|linha T1]] e en la creacion de la [[Linha T2 del BHNS del Baish Ador|linha T2]], cinc meses après, es a dire, a principis de [[2020]].<ref>[https://www.francebleu.fr/infos/transports/transports-en-commun-au-pays-basque-ca-roule-1566983251 Pays Basque : le Tram'bus transporte enfin des passagers dans l’agglomération du B.A.B !]</ref> En una setmana, los resultats foguèron fòrça positius. Segon la [[comunautat d'aglomeracion deu Bascoat]], i aviá de viatgèrs pendent tot lo jorn e los usatgièrs èran satisfaches. dins 7 jorns, transportèt ja mai de 85 000 passatgièrs, per curiositat o per besonh, unes 13 000 jornals. Son un 10% mai per çò qu'es de la melhora afluéncia de viatgèrs de las linhas A1 e A2 de ''Chronoplus'', la antigua ret de transpòrts del [[Baish Ador]]. En aquel periòde, i aguèt de divèrses retards, mas perque los usatgièrs e de menaires s'adaptèron a la nòva ret. Foguèron reparats sulpic. Las principalas incidéncias foguèron, sustot, l'accès al veïcul per la pòrta davantièra, doncas que totas las pòrtas èran disponiblas, e la venta de bilhets en los cais, que qualques usatgièrs desconeissián.<ref>[https://web.archive.org/web/20210418180514/https://www.larepubliquedespyrenees.fr/2019/09/10/cote-basque-deja-85-000-passagers-pour-le-tram-bus,2599965.php Côte basque : déjà 85 000 passagers pour le Tram’bus]</ref>

A las setmanas seguentas, la principala incidéncia foguèt que i aviá pas connexion entre semafòrs e que los autobuses avián prioritat dins de la ret. En quatre encreuaments de [[Anglet]] se detectèt un excessiu alentiment de veïculs: ''Atxinetxe'', ''Cadran'', ''Bernain'' e la rotonda d'Euròpa. Foguèron tanben divèrses los automobilistes qu'utilizèron de carrils exclusius pel transpòrt public o qu'empachèron la via en qualque encreuament. En çò que tanh a la frequéncia de passatge, comencèt en 15 minutas a principis de [[setembre]], a 13 en [[octòbre]] e a 11 en [[genièr]] de [[2020]].<ref>[https://www.francebleu.fr/infos/transports/trambus-dans-le-bab-peut-mieux-faire-1575477230 Trambus dans le BAB : peut mieux faire ?]</ref>

En [[2020]], a causa de la [[Malautiá de coronavirus de 2019|pandèmia de COVID-19]], las circulacions en lo confinament amendriguèron considerablament e foguèron après recuperadas progressivament. Aital meteis, se metèt en marcha un servici de bilhets per SMS, amb mai de 15 000 cartas usadas solament a l'estiu.<ref>[https://www.mediabask.eus/eu/info_mbsk/20201110/txik-txak-reduit-ses-horaires-le-week-end Txik Txak réduit ses horaires le week-end]</ref><ref>[https://www.kazeta.eus/eu/info_kz/20200916/hainbat-berritasun-proposatuz-hasi-du-ikasturtea-txik-txak-garraio-sareak Hainbat berritasun proposatuz hasi du ikasturtea Txik Txak garraio sareak] (en basc)</ref>

De mai, lo [[5 de julhet]] de [[2020]], quand lo menaire Philippe Monguillot parcava lo sieu veïcul en l'estacion de Balishon perque los passatgièrs qu'esperavan pugèsson en lo veïcul, s'avisèt que de divèrses òmes portavan pas la màscareta obligatòria, en plena [[Malautiá de coronavirus de 2019|pandèmia de COVID-19]]. Per aquel motiu abandonèt la cabina de guida e demandèt als quatre òmes que se metèsson las màscaretes. En cas contrari, los demandèt qu'abandonèsson lo veïcul. Malgrat aiçò, la responsa de l'insultat vin en forma de pallissa e lo menaire demorèt dins estat de mòrt cerebral en lo UCI de l'espital de [[Baiona]].<ref>[https://www.lci.fr/police/bayonne-dans-le-quartier-balichon-c-est-la-consternation-apres-l-agression-d-un-chauffeur-de-bus-2158795.html VIDÉO - Chauffeur agressé à Bayonne : la consternation dans le quartier Balichon]</ref> Coma protèsta, unas 2 000 personas realizèron una "marcha blanca" en protèsta pel que qualifiquèron d' "assassinat" del menaire de l'autobús e demandèron justícia. La manifestacion èra dirigida per las filhas e l'esposa de Philippe Monguillot. Fin finala, l'òme licalguèt èsser desconnectat de la maquina que li manteniá amb vida e los quatre òmes foguèron detenguts per omicidi.<ref>[https://www.20minutes.fr/societe/2821779-20200714-chauffeur-bus-tue-bayonne-homme-designe-twitter-comme-agresseurs-porte-plainte Chauffeur de bus tué à Bayonne : Un homme désigné sur Twitter comme un des agresseurs porte plainte]</ref><ref>[https://www.francebleu.fr/infos/faits-divers-justice/agression-du-conducteur-de-bus-a-bayonne-les-habitants-de-balichon-aimeraient-aussi-etre-soutenus-1594812292 Agression du conducteur de bus à Bayonne : les habitants de Balichon aimeraient aussi être entendus]</ref>

En [[2019]] s'inicièron las òbras de reestructuracion e melhorament de las cotxeres de Aritxaga qu'aculhisson totes los veïculs de Tram'Bus, la mitat dels autobuses de la ret [[Txik Txak]], lo bus TAD e las navetas. Aqueles s'ajustarián al creissent nombre d'autobuses electrics de la ret, que comencèt quand arribèron los primièrs dètz Tram'Bus, e contunhariá d'aumentar en los prèps ans. Las òbras finalizèron a la tardor de [[2021]].<ref>[https://www.communaute-paysbasque.fr/eu/a-la-une/actualite/trambus-un-tout-nouveau-depot Tram’bus : un tout nouveau dépôt]</ref>

Pendent tot aquel temps contunhèron amb los trabalhs de la linha doas ({{Txik Txak/correspondéncias|T2}}) de la ret. S'inaugurèt inicialament entre [[genièr]] e en [[març]] de [[2020]],<ref>[https://www.sudouest.fr/landes/tarnos/cote-basque-ou-en-est-le-chantier-de-la-ligne-2-du-tram-bus-1622486.php Côte basque : où en est le chantier de la ligne 2 du Tram’bus ?]</ref> mas la [[Malautiá de coronavirus de 2019|pandèmia de COVID-19]] la retardèt fins a la segonda mitat de [[2020]]. Se tornèt posteriorament a perlongar fins a [[2021]].<ref>[https://www.francebleu.fr/infos/transports/la-ligne-2-du-tram-bus-entre-en-phase-de-tests-pour-quatre-semaines-entre-tarnos-et-bayonne-marracq-1615131178 La ligne 2 du Tram'bus entre en phase de test pour quatre semaines entre Tarnos et Bayonne Marracq]</ref> Fin finala, en [[febrièr]] de [[2021]], s'anoncièt que la linha dobririá lo [[26 d'abril]] de [[2021]], mas, parièr qu'amb la [[Linha T1 del BHNS del Baish Ador|linha T1]], demoraràn per acabar al cors de l'estiu.<ref>[https://www.sudouest.fr/pyrenees-atlantiques/bayonne/pays-basque-la-ligne-t2-du-tram-bus-ouvrira-le-26-avril-1493614.php Pays basque : la ligne T2 du Tram’bus ouvrira le 26 avril]</ref>

== Ret ==
=== Linhas ===
I a 2 linhas que percorren la region de nòrd a sud. En total, traversen 6 comunas, 50 estacions e 23,54 quilomètres.<center>
{| class="wikitable sortable" border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF; text-align:center;"
! scope="col" |Linha
! class="unsortable" scope="col" |Origina
!Destinacion
! scope="col" |Inauguracion
! scope="col" |Longitud (km)
! scope="col" |Estaciones
! scope="col" |Darrièra estenduda
!Veïculs
|-
|{{Txik Txak/correspondéncias|T1|L}}
| align="center" |Nauts de Baiona
|Ostau de vila de Baiona
|[[2019]]
|12,0
|31
| -
|ie.tram
|- bgcolor="#EFEFEF"
|{{Txik Txak/correspondéncias|T2|L}}
|Garròs
|Marrac
|[[2021]]
|13,3
|24
|''-''
|ie.tram
|}
</center>

=== Parcatges dissuasoris ===
La ret a 2 parcatges disuasoris oficials, senhaizats e condicionats.<center>
{| class="wikitable sortable" border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF; text-align:center;"
! scope="col" |Parcatge
! class="unsortable" scope="col" |Estacion vesina
! class="unsortable" scope="col" |Conexions
! scope="col" |Inauguracion
! scope="col" |Plaças
! class="unsortable" scope="col" |Modalitat
|-
|'''Navarra'''
| align="center" |Nauts de Baiona
|{{Txik Txak/correspondéncias|T1|M}}{{Txik Txak/correspondéncias|32|M}}
|[[2019]]
|95
|gratuit, viatge subjècte a pagament
|- bgcolor="#EFEFEF"
|'''Garròs'''
|Garròs
|{{Txik Txak/correspondéncias|T1|M}}
|[[2021]]
|400
|gratuit, viatge subjècte a pagament
|}
</center>

== Espleitacion ==
A l'ora d'ara, la ret es espetada per l'entrepresa Keolis.

=== Frequéncias  ===
Las frequéncias de dependon pas de la linha ont se pren lo Tram'Bus, del jorn e del moment del jorn.<center>
{| class="wikitable sortable" border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF; text-align:center;"
|+
| colspan="24" bgcolor=#e30613 |<font color=white>'''Frequéncias de la linha T1, a 21 de març de 2021'''<ref>[https://web.archive.org/web/20210417144851/https://tim.chronoplus.eu/tim/data/pdf/577_FICHE-HORAIRE-T1_hiver2020_28MARS.pdf Frequéncias de la linha T1, a 21 de març de 2021]</ref></font>
|-
! colspan="12" |Diluns a Divendres
! colspan="2" |Dj-Dv
! colspan="8" |Dissabtes
! colspan="2" |Dimenges
|-
!05:30
! colspan="2" |06:30
! colspan="2" |07:00
! colspan="2" |20:00
! colspan="2" |20:30
! colspan="2" |23:00
! colspan="2" |01:00
!02:30
!05:30
! colspan="2" |07:00
! colspan="2" |19:30
! colspan="2" |22:00
!02:30
!06:00
!00:30
|-
| colspan="2" |30'
| colspan="2" |15'
| colspan="2" |12'
| colspan="2" |15'
| colspan="2" |20'
| colspan="2" |30'
| colspan="2" |30'
| colspan="2" |25'
| colspan="2" |15'
| colspan="2" |20'
| colspan="2" |30'
| colspan="2" |30'
|}
{| class="wikitable sortable" border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF; text-align:center;"
|+
| colspan="20" bgcolor="#006CB7" |<font color=white>'''Frequéncias de la linha T2, a 26 d'abril de 2021'''<ref>[https://web.archive.org/web/20210517033110/https://www.chronoplus.eu/fileadmin/user_upload/FICHE-HORAIRE-T2_26avril.pdf Frequéncias de la linha T2, a 26 d'abril de 2021]</ref></font>
|-
! colspan="6" |Diluns a Divendres
! colspan="2" |Dj-Dv
! colspan="8" |Dissabtes
! colspan="4" |Dimenges
|-
!06:00
! colspan="2" |07:00
! colspan="2" |19:00
! colspan="2" |22:30
!00:00
!06:00
! colspan="2" |07:00
! colspan="2" |14:00
! colspan="2" |19:00
!00:00
!07:30
! colspan="2" |14:00
!20:30
|-
| colspan="2" |20'
| colspan="2" |15'
| colspan="2" |30'
| colspan="2" |30'
| colspan="2" |30'
| colspan="2" |20'
| colspan="2" |15'
| colspan="2" |30'
| colspan="2" |75'
| colspan="2" |45'
|}
</center>

=== Flota ===
A la ret i a un total de 18 veïculs.<ref name=":0" />
<center>
{| class="wikitable sortable" border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF; text-align:center;"
! scope="col" |Fabricant
! scope="col" |Modèl
! scope="col" |Numèro
! scope="col" |An
! scope="col" |Longitud
! scope="col" |Nautor (m)
! scope="col" |Capacitat (m)
! scope="col" |Portas
! scope="col" |Linhas
|-
|Irizar
| align="center" |ie.tram
|10
|[[2019]]
|18,730
|3,400
|155
|4
|{{Txik Txak/correspondéncias|T1|L}}
|- bgcolor="#EFEFEF"
|Irizar
|ie.tram
|8
|[[2021]]
|12,165
|3,400
|100
|3
|{{Txik Txak/correspondéncias|T2|L}}
|}
</center>

== Imatges ==
<gallery mode="packed-hover">
File:BHNS-T1 (back), Biarritz, in 2019.jpg|Un Tram'Bus a l'estacion ''Ostau de vila de Biàrritz''
File:Arrêt_Hôpital,_Bayonne,_in_2021_(3).jpg|Estacion de ''Espitau''
File:Tram'Busa T1 Baiona - Errobi.jpg|Un Tram'Bus a [[Baiona|Baiona Ttipia]]
File:Arrêt_Jean_Dauger,_Bayonne,_in_2021.jpg|Estacion de ''Sent Leon''
File:Bus-T1, Bayonne, in 2019.jpg|Un Tram'Bus a [[Baiona|Baiona Handia]]
File:Arrêt Petit Paradis, Bayonne, in 2021.jpg|Estacion de ''Jean Dauger''
File:T2 Txik-Txak (Essai).jpg|Un Tram'Bus al centre de [[Baiona]]
</gallery>

== Nòtas e referéncias ==
{{Traduccion/Referéncia|eu|Tram'Busa|8523099}}
<references />

== Vejatz tanben ==

* [[Txik Txak]]
* [[Comunautat d'aglomeracion deu Bascoat]]

== Ligams extèrnes ==

* [https://www.trambus-paysbasque.fr/fr/ Sit oficial del projècte Tram'Bus]
* [https://web.archive.org/web/20220517115202/https://www.txiktxak.eus/ Sit oficial de Txik Txak]

[[Categoria:Txik Txak|*]]
[[Categoria:Transpòrt al Bascoat]]