Veire la font de Amanita phalloides

{{Dialècte Provençau}}
{{Taxobox campairòl      | ''Amanita phalloides'' | Amanita phalloides 1.JPG }}
{{Taxobox division       | Basidiomycota }}
{{Taxobox classa         | Homobasidiomycetes }}
{{Taxobox sosclassa      | Agaricomycetidae  }}
{{Taxobox òrdre          | Agaricales  }}
{{Taxobox familha        | Amanitaceae }}
{{Taxobox | espècia | Amanita phalloides  }}
{{Taxobox commons|Amanita_caesarea|campairol}}
{{Taxobox fin|campairol|botanica}}

'''''Amanita phalloides''''' (noms vernaculars : '''amanita falloïda''', '''lera verda''', '''lera verda picotada''', '''oronge verda''') es un [[campairòl]] [[toxicitat|toxic]] de la [[familha (biologia)|familha]] deis ''Amanitaceae'' e dau [[genre (biologia)|genre]] ''Amanita''. Fòrça frequent sus lo [[continent]] [[Euròpa|europèu]], se tròba generalament en associacion amb d'espècias de [[conifèr]]s e de [[fuelhós]]. Aquela espècia a de capacitats d'adaptacion importantas e s'es transportada sus d'autrei [[continent]]s. Generalament dotada d'un capèu [[verd]], de lamelas e d'un pe blanc, presenta de variacions importantas de color. En causa d'aquelei capacitats d'adaptacion e d'aquelei variacions, es la causa de confusions frequentas e es responsabla de la màger part dei decès causats per de [[campairòl]]s dins lo mond.

== Descripcion ==

L'amanita falloïda a un capèu de 5 a 15 cm, inicialament redon e emisferic, que s'aplatís pauc a pauc. La calor dau capèu es generalament [[verd]] clar, verd [[jaune]] ò verd [[oliva]] e pus sorna vèrs lo centre. Pasmens, lei variacions son frequentas e d'amanitas falloïdas blancas ò brunas existisson. Se lei condicions son favorablas, lo capèu pòu gardar de rèstas blancs de vòlva. Lo capèu a tendància a venir viscós quand es umid. Lo pe, de 8 a 15 cm d'autor, es blanc. Pòrta un anèu mòu que se situa a 1-2 cm en dessota dau capèu e una [[vòlva]]. Pasmens, segon lei condicions meteorologicas, aqueleis caracteristics pòdon rapidament disparéisser. Lei lamelas son blancas e liuras. Leis [[espòra]]s son blancas, coma per totei leis [[amanita]]s, e an una forma esferica de 8 a 10 µm. Leis especimens joves semblan a un uòu blanc.

Dos tèsts [[quimia|quimics]] permèton de caracterizar una amanita falloïda. Lo premier consistís a metre d'[[acid sulfuric]] concentrat sus lei lamelas que vènon alora mauves ò ròsas<ref>'''[[anglés|(en)]]''' Michael Jordan, ''The Encyclopedia of Fungi of Britain and Europe'', David & Charles, 1995, p. 198.</ref>. Es tanben possible d'observar una coloracion blava deis espòras en preséncia d'[[iòde]].

== Ecologia ==

L'amanita falloïda es originària d'[[Euròpa]] ont es frequenta de l'[[estiu]] a l'[[autona]]<ref>'''[[anglés|(en)]]''' Linus Zeitlmayr, ''Wild Mushrooms:An Illustrated Handbook'', Garden City Press, 1976, p. 61.</ref>. Gràcias a plusors procès de difusion, es desenant presenta en [[Magrèb]], en [[Africa Subsahariana]], en [[America]] e en [[Oceania]]. Sa preséncia en [[Asia]] es probabla mai necessita encara una confiermacion<ref>'''[[anglés|(en)]]''' Anne Pringle e Else C. Vellinga, « Last chance to know? Using literature to explore the biogeography of and invasion biology of the death cap mushroom Amanita phalloides (Vaill. Ex Fr. :Fr) Link », ''Biological Invasions'', vol. 8, n° 5, 2006, pp. 1131–1144.</ref>. Dins sa region d'origina, l'amanita falloïda es associada amb lei [[rove]]s, lei [[fau]]s, lei [[castanhier]]s, lei [[marronier]]s, lei [[beç]], leis [[avelanier]]s, lei [[caupre]]s, lei [[pin]]s e lei [[serenta]]s. Dins lei regions onte l'amanita s'es difusada, leis associacions son pus restrictivas. Per exemple, ais [[USA|Estats Units]], es associada amb lei [[castanhier]]s mai amb leis [[espècia (biologia)|espècias]] de pin. En [[Tanzania]], au contrari, leis amanitas falloïdas puslèu son associadas amb lei [[pin]]s.

== Toxicitat ==

[[Fichièr:Death Cap Mushroom.jpg|thumb|right|Avertiment regardant la preséncia d'''Amanita phalloides''.]]

L'amanita falloïda es fòrça toxica e es classada dins leis espècias mortalas. D'efiech, en causa de sa semblança amb mai d'una espècia comestibla e de sa variabilitat, es a l'origina de la màger part deis intoxicacions mortalas entraïnadas per de [[campairòl]]s dins lo mond<ref>'''[[anglés|(en)]]''' Denis R. Benjamin, ''Mushrooms: poisons and panaceas — a handbook for naturalists, mycologists and physicians'', WH Freeman and Company, 1995, p. 204.</ref>. La dòsi letala es estimada a 30 g<ref>'''[[anglés|(en)]]''' Denis R. Benjamin, ''Mushrooms: poisons and panaceas — a handbook for naturalists, mycologists and physicians'', WH Freeman and Company, 1995, p. 211.</ref>, çò que representa la mitat d'un capèu, e lei toxinas son pas destruchas per la cuecha, la congelacion ò lo secatge. De mai, lo gost de l'amanita falloïda es plasent, çò que favoriza la consumacion de quantitats importantas<ref>'''[[anglés|(en)]]''' W. Litten, « The most poisonous mushrooms », ''Scientific American'', vol. 232, n° 3, 1975, pp. 90–101.</ref>.

Lo [[sindròme]] d'intoxicacion a l'amanita falloïda aparéis generalament 10 a 12 h après l'ingestion. Es una situacion d'urgéncia medicala absoluda car lei degalhs au [[fetge]] son sovent ja irreversibles. D'autreis [[organ]]s, coma lei [[ren]]s, l'[[intestin]] ò lo [[còr]], pòdon egalament èsser tocats. Aqueu relambi entre la destruccion dau fetge e lei simptòmes iniciaus de l'empoisonament explica sa mortalitat. D'efiech, l'amanita falloïda contèn tres tipes de toxinas :
* leis [[amatoxina]]s qu'atacan lo fetge<ref>'''[[francés|(fr)]]''' Patrick Barriot, « Intoxications par les champignons », ''La Revue du Praticien'', 15 de febrier de 2000, pp. 396-400.</ref>, fenomèn accelerat per lo mecanisme de detoxificacion orienta automaticament la màger part dei toxinas presentas dins l'[[organisme]] vèrs lo fetge.
* lei [[fallotoxina]]s atacan lo pareu [[intestin]]au, çò que pòu causar d'infeccions<ref>Lei [[fallotoxina]]s son egalament toxicas per lo [[fetge]] mai son pas, ò pauc, absorbidas per lo [[sistèma digestiu]].</ref>.
* lei [[virotoxina]]s son pauc absorbidas e son ròtle precís dins l'intoxicacion es desconegut.
La premiera fasa l'intoxicacion dura generalament un jorn. Es marcada per de nausèas, de vòmits violents, de dolors abdominalas e de [[diarrèa]]s similaras a aqueleis observadas en lei pacients tocats per lo [[colèra]] que pòdon durar un desenau de jorns. La segonda fasa correspònd frequentament au segond jorn de l'intoxicacion. Es caracterizada per un melhorament de l'estat dau pacient mai, en realitat, escond la destruccion dau [[fetge]] en cors. Enfin, la tresena fasa comença au tresen ò au quatren jorn. Lo pacient a alora perdut son fetge e lo decès pòu intervenir en causa d'una epatita clinica, d'una desidratacion grèva, d'una insufiséncia renala, d'una emorragia digestiva, d'una ipoglicemia ò d'una encefalopatia epatica. La garison es pauc frequenta e lònga (4 a 8 setmanas).

A l'ora d'ara, i a ges d'[[antidòt]]. La deteccion rapida de l'intoxicacion favoriza una evolucion positiva car permet un netejatge gastric e una aspiracion dau contengut de l'[[intestin]] per empachar la digestion de l'amanita. Per lei cas pus grèus, la [[penicillina G]] auriá un efiech protector mai son mecanisme d'accion es pas ben comprés. Enfin, se lo pacient subreviu, es possible de considerar un ensèrt de [[fetge]] après la disparicion dei toxinas. Aquò es sovent la solucion chausida mai necessita d'aver de fetges disponibles.

== Confusion ==

L'amanita falloïda, en causa de son aspècte variable e de seis associacions possiblas amb mai d'una espècia diferenta d'[[aubre]], es l'objècte de confusions frequentas amb plusors espècias comestiblas blancas ò verdas. Amb d'espècias blancas, de confusions son possiblas amb d'especimens joves de ''[[Volvariella volvacea]]'', divèrsei campairòls dau genre ''[[Agaricus]]'' e amb d'autreis amanitas (coma ''[[Amanita calyptroderma]]'')<ref>D'un biais generau, a l'excepcion de l'[[Amanita caesarea|oronge]], es pas conselhat de recoltar d'amanitas.</ref>. Regardant leis espècias verdas, lei confusions pus frequentas an luòc amb de [[russula]]s, especialament ''[[Russula virescens]]'' qu'es considerada coma un comestible de tria.

== Galariá fotografica ==

<gallery>
Fichièr:Amanita phalloides 1.JPG|{{center|Individús adult e jove confòrmas a la descripcion classica de l'amanita falloïda}}
Fichièr:Amanita phalloïdes.jpg|{{center|Individú jove de color verd clar}}
Fichièr:Amanita phalloides.jpg|{{center|Individú jove amb un capèu redon}}
Fichièr:Amanita-phalloides061.jpg|{{center|Amanita falloïda blanca}}
Fichièr:Grüne Gift-Wulstling Amanita phalloides.jpg|{{center|Amanita falloïda amb de coloracions jaunas}}
Fichièr:Amanita phalloides Cuenca.JPG|{{center|Amanita falloïda amb de coloracions brunas}}
</gallery>

== Annèxas ==

=== Liames intèrnes ===

* [[Amanita]].
* ''[[Amanita verna]]''.
* ''[[Amanita virosa]]''.
* [[Mycota|Campairòls]].

=== Bibliografia ===

* '''[[francés|(fr)]]''' Michel Botineau, ''L'Amanite phalloïde'', Éveil éditeur, coll. « Approche », 1998.
* '''[[francés|(fr)]]''' Thomas Laessoe e Anna Del Conte, ''L'Encyclopédie des champignons'', Bordas, 1996.
* '''[[francés|(fr)]]''' Henri Romagnesi, Petit atlas des champignons, Bordas, 1970.

=== Nòtas e referéncias ===
<references/>

[[Categoria:Mycota]]
[[Categoria:Campairòl (nom scientific)]]