Advèrbi
L'advèrbi es un element que se restaca a un aute element de la frasa (vèrbe, adjectiu, aute advèrbi, preposicion, etc.) e que lo modifica. En occitan, es invariable mès dens autes lengas, existeish d'advèrbis afixables (ex : lengas eslavas). L'advèrbi es un element facultatiu de la frasa e generaument nat element ne depend d'eth. Es tanben generaument ua categoria eteroclita.
L'advèrbi en occitan
[modificar | Modificar lo còdi]Los tipes d'advèrbi
[modificar | Modificar lo còdi]En occitan, los advèrbis pòden tanben foncionar coma pronoms indefinits (hèra), coma elements d'un determinant complèxe (chic de...), com elements de ligason (alavetz, puish, totun...). Los advèrbis occitans an mei d'ua origina :
- un cèrt nombre son eretats deu latin e contunhan, per evolucion fonetica, elements qu'èran dejà advèrbis en latin : mei, plan, non, uei, luench, mens...
- quauques advèrbis son adjectius passats per transfèrt dens la categoria deus advèrbis. Quauques uns son passats completament dens aquera categoria (lèu...) mès autes consèrvan l'emplec adjectivau (bon, clar, hòrt...). La forma emplegada es la deu masculin singular e aqueths advèrbis son tanben invariablas en genre e en nombre.
- autes advèrbis son estats hargats per composicion dab advèrbis, preposicions, noms, pronoms e lexicalizats coma advèrbis (alavetz, longtemps, perqué, pertot, sonque, tanben...).
- la màger part deus advèrbis son formacions derivadas dab lo sufixe -ment que s'ajusta a la forma deu femenin singular de la màger part deus adjectius (longament, lentament, rapidament...).
Las locucions adverbiaus
[modificar | Modificar lo còdi]Au ras deus advèrbis, existeishen un sarròt de locucions adverbiaus hargadas en partir de dus o mantuns elements gramaticaus. Las locucions adverbiaus presentan las medishas caracteristicas de foncionament que los advèrbis :
- advèrbi + preposicion + advèrbi : drin a drin, tant per tant...
- preposicion + advèrbi : d'ara enlà, en davant...
- preposicion + adjectiu : a de bon, de segur...
- preposicion + participi : a l'acostumat...
- preposicion + nom o grop nominau : a plaser, a còps, de d'òra, d'autes còps, de tira...
- sintagmas : quin que sia...
Autes formacions existeishen mès ne son pas corrents : adjectiu + advèrbi (bèthlèu...), advèrbi + nom (uei lo dia...), preposicion + nom (pr'aquò...), nom (briga...), etc.
Lo foncionament deus advèrbis
[modificar | Modificar lo còdi]L'advèrbi pòt estar dependent d'un aute element :
- d'un vèrbe. Dens aqueth cas, l'advèrbi es generaument après lo vèrbe o après lo son complement, sustot dab los vèrbes que ne s'emplegan pas sensa nat complement (ex : coneish plan l'anglés). Si lo vèrbe es a un temps compausat o a l'infinitiu, l'advèrbi se pòt hicar entre l'auxiliar e lo participi passat o enter lo miei auxiliar e l'infinitiu. Se pòt tanben hicar après lo participi passat o l'infinitiu (ex : a tostemps rason). Enfin, quauques advèrbis (lòc, temps...) se hican meilèu après lo participi passat o l'infinitiu (ex : es arribat ací).
- d'un adjectiu o d'un advèrbi. Dens aqueth cas, es plaçat abans l'adjectiu o l'advèrbi, quau que sia lo tipe d'advèrbi (ex : son hèra contents).
- d'un grop nominau, d'un grop preposicionau, d'un pronom o tanben d'ua proposicion subordinada (ex : aqueths libes, los coneish quasi tots).
L'advèrbi pòt foncionar com complement circonstanciau. Si lo vèrbe es a un temps compausat, l'advèrbi emplegat atau se hica après lo participi passat (ex : l'avi encontrar ger).
L'advèrbi pòt egalament foncionar com element introductor d'ua frasa. En particular, es lo cas deus advèrbis interrogatius, exclamatius e negatius (ex : quin va ? Non venguerà pas).
Enfin, quauques advèrbis pòden estar equivalents de frasas. Es lo cas deus advèrbis d'afirmacion e de negacion e deus advèrbis emplegats dens las responsas afirmativas (ex : òc, òc ben, segur...) o negativas (briga, non...) o quan la responsa n'es pas segura. Aqueras construccions son generaument ellipticas.