12 recèptas de J. A. Lespatlut

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Las cantas de l'album 12 recèptas de J. A. Lespatlut pareishut en 2004.

L’Estrangèr Rogèr Lapassada

Un dia qu’arribarà,

vestit de blau com la matiada,

que trucarà au portalèr,

arrés ne’u coneisheràn.

Que diseràn, en hant un maishant uelh :

? Quí ei ?

Quauque pacant escapat de galèras !

Los mainats s’estujaràn devath la taula.

Las hemnas vaderàn blancas com la nèu.

Los òmis, punh sarrat,

que voleràn acalhavà’u

e los cans ariçats que ronharàn

en amuishant las anhivas.

La portalada miei desruida

que s’acabarà de héner.

Mes, eth, l’Estrangèr,

de jolhs sus la pèira blanca,

darrèr locledon barrat

que hicarà un arríder d’anjo

sus aquera matiada de haina e de hasti.

Lo blau deu son uelh qu’orbirà las mans,

qu’apatzarà la paur deus dròlles

e herà tornar la frescor de l’ahida

sus las maishèras.

Sonque un arríder amistós !

Sonque las mans, vueitas e viradas

de cap aus òmis.

Sonque lo cap quilhat,

l’uelh qui non cranh pas lo deumau !

Lavetz, un can que s’aprocharà,

a plaser, dab amistat,

que lecarà los pès provassós de l’Estrangèr.

Lavetz,

guarit de tot mau,

l’Òmi, urós, qu’orbirà lo cledon.

Vira lo sedaç

Quau ei donc aqueth tot vestit de blau

Coma la matiada e qui truca au portau

Vira lo sedaç, tiralaligòt

E si ei fachat, jo me’n trufi hòrt

Estrangèr te dobti, que l’aso te foti

Passa luenh de ma pòrta e lo diable se’t pòrti

1 e 2 e 3 e 4 e 5 e 6 e 7 e 8 e 9,

Diu me viri de mau

Las hemnas com nèu blancas vaderàn,

E devath la taula los mainats iràn

__ La sèrp nilenca Max Rouquette

Virona arredonida

dormissiá la sèrp nilenca.

Virona redona

Tendra virona de gavèl arredonida

jos la raspa d’una fuòlha de figuièira,

dormissiá la sèrp nilenca.

Dormissiá dins l’oblit de l’astre que portava

sens saupre quau seriá que’n un raufèl d’amor

au poton dau verin aparariá lo sen.

Angèla en matelòta

shens se copar lo cap,

en li copar lo cap.

Virona arredonida...

Pelar

vueitar

desbarbar

copar

Talhucar.

fríser

virar

har sautar.

Tirar

estruçar

en.hariar

rossir

trempar

adobar

har còser

hornir

ajustar.

__ Salmís de palomas

Dindan, dindan, lo curèr d'Aurelhan

Qu'ei cadut dehens l'estanh

Dab las òras a la man

Dindan, dindan...

Entertalhat o interromput,

Entertant lo temps recadut

Entrams jo tu entermetut

Entenement deus entorcuts

Lo temps que passa doblevant

Las òras que's hèn en davant

Enterlacant l'entortolhut

Atormerat jo l'entenut

Entormentat que m'as avut

Entaulat aquiu qu'ès sedut.

Aus tèrmis de Tolosa,

fontenas clèras j’a.

Que j’a tres palometas,

banhadas s’i son dedens.

Tant s’i son banhadetas,

que l’aiga non i mei.

Que’n prenen la volada,

tau haut de Cauderèrs.

Digatz-me palometas,

qui j’èra a Cauderèrs ?

E lo rei e la reina

que j’èran tots solets.

Au rei l’an hèit ua cramba,

a la reina un convent

Tot de pèira talhada,

que non j’entre lo vent.

Lo vent ni la gelada,

ni tanpòc los glaçons

Aus tèrmis de Tolosa

__ Lo Garfo

Aqueth pecat, qu'ei donc ?

Qu'au sortir de la glèisa,

los gojats que disen a las gojatas E voletz garfo ?

La hilha d’un praube òmi

Se’n va entau molin digodin

Diga, diga ostèr, diga molinèr

Faralin, faralèr, faralin tornèr

Qui vòu har mòler molerà

Quan lo rei ei salhit de la tèrra

Quan lo rei ei salhit de la tèrra là

Lan anderidí la dondèna

E au lanlà deridí la dondon.

Que s’i pren son chivau

Eth que se’u brida e se’u sèra

Lo gran de ma mèra

Molerà en quest molin

E que se’u va har abeurar

En d’ua honteta tan clara

Tròba aquiu vint e cinc bergèras

Har en purmèr un beròi borider

Haria, lhevami, aiga en aisider

Deishar plan com cau la pasteta lhevar

D’anís verd culhera plenhar e trempar

En la cacha ajustar 300 gramas de sucre

E flor d’irangèr, pèth de citron, burre

Har hóner. (4 còps)

Puish préner a despart la haria de blat

Sèt ueus esglaishatz e la sau ajustatz

Dab tèrç de liquide calerà prestir

Quan sii chucar lo dusau a hornir

Puish lo darrèr tèrç e lhevami, mesclar

Dinc a quan la pasta e dèishi de gahar

Lhevar en tortet o en lonc com v’agrada

Pausar sus ua placa dab papèr aprigada

Aquiu lheverà, dinc a tres còps en.hlar

Un ueu tà daurar e de sucre emprovar

Har còser. (4 còps)

Minjar huec, cagar huec,

huec aus pès, huec au cuu, huec au cap, huec, huec, pertot huec

__ Ústrias

Qu’ei un plat de sason

dab mocharon, morilhon

de qui hèn ragoston de qui hèn ragoston

Netejà’us e pelà’us

dab duas aigas arrescà’us

en un perrec boishà’us

en un perrec boishà’us

còser a l'òli

ua caishòla de tèrra de tèrra

De haria saupicà’us

(dab) sau e péber adobà’us

dab cebeta

dab cebeta agostà’us

en har còser a plaser

e quan sii a mieitat, a mieitat, a mieitat, a mieitat

hornir las ústrias (6)

Deu tresau solèr qu’ei caduda enlòra

Ua moquira jauna qui eslurra a plaser

Tà s’anar córrer Sagòrra e Magòrra

Shens se har cridar enlòc per arrés

Parièra au limac la motha moquira

Qu’a vagar tà devarar lo camin

Qui’s hiquè en cap qui vira e arrevira

Sus la paret blanca qui sembla shens fin

Lo só qui arraja sus la moquira

Tremblanta de paur o lhèu de plaser

Mes ne luseish pas mei la prauba tiravira,

Lo só l’a secada… acabat lo sendèr

Deu tresau solèr qu’ei caduda enlòra

Ua moquira jauna qui eslurra a plaser

__ Garbura

La garbura qu’ei pomas de tèrra, mongetas, lo garròt deu jambon, lo caulet blanc sustot, pomat, lescas de jambon, mes espés, un tròç de jambon entà har la bona, bona garbura.

Dab peberina, estragon, peirassilh, alh, ceba.

Que començarí per exemple per las mongetas que son las mei longas a còser, las pomas de tèrra, las carròtas, copadas, pas a tròç, ua carròta copada en dus, o en tres s’ei drin grana, après qu’i hicarí lo caulet blanc, mes quan tot e boreish après.

E après lo garròt deu jambon, drin vielh, drin gras, los porrets e hicar tot aquò a borir. E deishar còser duas bonas òras, pas a garlapar, a borir doçament au son trin, au mensh duas bonas òras totun,e après que gostan.

La garbura jo que la harí atau !

__ Rondèu de las estelas

Lo cèu escuranhós espiant

Nau estelas cadentas qu’èi vist

Cadua vadè un gran gigant

Dab un nas qui semblava un his son !

Nau uelhòts jo n’aurí avut

Bahida me’us avoren crebats

Mes d’un sol par n’èri uelhut

Grana Estela qu’a dit :

« Deishatz ! »

__ L’òra deu tè

Lo tè qu’ei la bevuda aprestada

mei populara capvath lo monde.

Que la descobrí en 2737 abans J.C. l’emperaire chinés Shen Nung,

lo dia quan ua huelha de tè

e’u cadó per escàs

dens la tassa d’aiga cauta qui’s bevè.

La boridèra boridejava

pujant a plaser com lo plaser,

chebitejava puish shiulava,

boishorlejava de contentèr

Quan acabi de borir l’aiga

Shens que’vs vedossi apressatz

Dens la teièra rescauhada

Chorreta d’aiga barrejatz

La teiereta tenhereta,

a l’aiga cauta s’arrajava

Tè, tà qu’au tè tieni cautet,

tan longtemps qui lo temps durava

Deu tè la huelha dèisha anar,

tota perborida sa sabor,

bissè que demanda de l’aprigar

Que’n patz s’escapi la labor.

La costuma deu tè de cinc òras

que data deu començar deu sègle 19au,

quan la setau duquessa de Bradfòrd,

Anna,

envitè un vrèspe amics a béver tè

en tot perucar coquetas,

tà’s virar la hami d’enter disnar e sopar.

Aquera òra deu tè que vadó de tira

ua tradicion en Anglatèrra.

__ Poth a la gascona

Aprestar e troçar un poth deus beròis,

deishà’u préner

duas a tres òras de renc,

en tot virà’u de quan en quan,

òli fresc

hà’u tostar suus sherments

Arrevirar la pèça

de tau mòda que sia plan cueita de tota part.

Sus la mar de mon père

I a batèus a pescar

E b’i a tres pescaires

que s’i hèn a pescar

E b’i a tres gojatòtas

que s’i hèn a espiar

Sonque ua peurossòta

qui’s bota a plorar

Tornatz, tornatz pescaires

La mar es a lordejar

Los dus pausan la barca

mes l’aute la pausa pas

Vòs pas tornar pescaire

qu’es l’òra d’ac deishar

Nani i a tant boletas

las voirí amassar

Nani cèrtas pescaire

aquò ne’n haratz pas

Si jo n’ac hèi beròja arrés mei n’ac herà

Mes las boletas negras an fenit de’u minjar

Plenh de botelhas d'aiga

un paquet de ton

ua vueita tà hicar los ueus

ua botelha de cocà colà

un pòt de flors

ua caisha de sau

ua bala de tenís copada

ua vueita de caramèl

un teishut

un libe abandonat

un tube de sentbon

ua capsa de botelhas

...E qu'ei reciclable

Ah, que viu enqüèra !!!

__ Advents

Au hons d’un topin vernissat

esténer pèrnas de lard o jambon lardós.

Un còp talhucat carròtas en rondets

e hachat ceba e alh dab jambon,

barrejà’n ua bona espessor suu lard

e pausar un bèth tròç de bueu,

pèça magra o codau beròi persilhat

Cobrir d'ua espessor de hachat mei

adobat de clavets, canèla muscada

sau e péber ... e un boquet.

Hornir çò qui cau de liquide

tà plenhar dinc a un centimètre deu bòrd (mieitat vin roi, mieitat aiga)

en barrejar a tot doç en lo topin

tà non pas des-har lo palhat deu hons.

Cobrir dab papèr de carnissèr oliat

e ligat suu bòrd deu topin.

Hicar suus carbons, devant deu huec

e deishar còser doçaments

quate a cinc òras.... E un boquet.

L’Advent qu’ei arribat,

Lo monde qu’ei sauvat!

Lo Messias atendut

Que’ns vien da lo salut.

Quasi cada Profèta,

Qu’anonça la conquèta

D’aqueth divin Enfant;

Lo Demon qu’ei tremblant.

Cantem a son aunor,

Dab un còr plen d’amor,

Cantem allegrament,

Pendent aqueste Advent:

Loange a Diu son père,

A Maria sa mèra,

A Jausèp lo tutor

De noste Redemptor

Cantem tots eths presents

De Nadau devotaments,

En l’aunor deu deliri

Deu Senhor-Dinèr vampiri

Qui’ns deu a tots sauvar

E Satan har trespassar

- « Qué volerés com present

De qui n’as pas peu moment ? »

- « Enveja d’un libe, chic,

Meilèu causas de plastic,

Armas t’apréner a tuar,

Un quat’quat’ a poder miar. »

L’òmi desfortunat

De pòrtamoneda flac,

Sortirà de la misèria,

De la soa praubèra

Jèsus-Sòus l’en va tirar,

Aisidèr l’i balharà.

__ Cruspèths

A Carnaval que cau har cruspèths.

Lavetz que preni ua recèpta

qu’i cau ua botelha d’aiga

tà un quilò de haria.

E lavetz que hèish cauhar l’aiga

e au punt de borir

qu’i hiqui totun drin de pèth d’irange

e après qu’i hiqui ua presa de sau.

Qu’i hiqui… pas hèra...

de burre e que dèishi borir

las pèths d’irange e lo burre honut,

après quan boreish au gran galòp

que geti tota la haria, tot d’un còp tot,

e que tolhi, e que tolhi...

dinc a quan

la pasta e’s despegue de la marmita.

Après que la dèishi en·hredar,

que hiqui los ueus,

e ueu per ueu que presteishi plan

e après que dèishi pausar la pasta,

ua bona òra.

E après que hiqui òli,

que dèishi cauhar plan l’òli,

qu’èi ua grana bacina, exprès tad aquò,

que’n hiqui setze au còp,

pas tot a fèit ua culhera-sopa tà un cruspèth.

E lavetz aquiu que gonflan dehens l’òli,

qu’ei un plaser,

que’us veden virar,

que còsen tots sols,

...ne se’n cau pas ocupar.

__ Tajine Aussalés

Autorn de Pont i a de bèras hilhòtas

Mon còr ei content de las véder sovent

A l'arriutet peu camin d'Aigas Bonas

A Pont crabèr, mon diu lo gran regret.

Que'u m'as avut lo flòc de primavèra

Que'u m'as avut que non t'i èra devut

S'aví sabut que te'n devès pervàler

L'aurí venut en bèth enconegut.

Si jamei pus e pujas sus de l'arbe

Dab un cotèth que't coparèi l'ausèth

L'ausèth qui va qui vòla peu boscatge

Gai e hardit lo berói rei petit.

__ Saussissas

Aprestar un hachadís miut

de gras e magre de pòrc,

dus a tres còps mei magre que gras.

Hornir sau, péber e alh hachat.

Mes clar com cau.

Deishar si voletz aqueth hachadís

pausar un dia

en ua tarissa fretada dab alh.

Plenhar los budèths mejans deu pòrc,

lavats de plan e raspats,

dab aqueth hachadís.