Leon d'Arle
Lo leon es l'animal totemic e l'emblèma de la vila d'Arle (Provença) ont tanben se cita dins la devisa de la ciutat Ab ira leonis. S'agís probablament d'una mena de persisténcia de tradicions romanas ligadas ai jòcs de circ qu'explican la preséncia dau leon a n-Arle. L'imatge dau leon es ben present a n-Arle coma per exemple dins la catedrala de Sant Trefume e mai dins fòrça endrechs de la vila.
Origina e vida dei leons[modificar | Modificar lo còdi]
Existisson gaire de detalhs sus l'origina e la vida dei leons qu'èran portats a Arle. La preséncia de l'animau dins la vila i deu èsser anciana que la bèstia èra ja representada sus de sagèus dau sègle XII.
La cronica de Bertran Boisset, pasmens, nos dona quauqueis entresenhas sus aquelei leons.
Sabèm ansin qu'a l'epòca de Boisset (en 1405) se moriguèt un leon:
- L'an M.CCCC.V, lo jorn ters d'abril, mori lo Leon d'Arle, loqual avie visqut, stant en Arle, XVIIII ans e VI mes.
Foguèt remplaçat quauquei jorns mai tard per un cadèu qu'aviá a l'entorn de sièis mes qu'èra estat donat per lo marescau de França Boucicaut, governador de Gènoa. Lo noiriment dau leon en 1453 costava vint florins.
Lo leon, instrument de combat[modificar | Modificar lo còdi]
A semblança dei jòcs dau circ romans, durant lei grandas ocasions, se fasiá combatre lo leon contra d'autres animaus coma per exemple amb un taure (en mai de 1402 per la venguda dau rei de Nàpols e còmte de Provença Loís II):
- L'an que desus, lo jorn XXVII de may, lo Rey Lois fes combatre lo Leon d'Arle amb un Taur, d'enfra la cort de l'Arsivesquat; et y fon present madama Violant sa molher, e madama Maria Mayre del Rey, e madama de Corcin, e motas autres damas, e monssen Karle prinse de Taranta, frayre del Rey Lois, e mots autres senhors, quavaliers et escudiers, e tota autra gent que eser y volc, e y podie venir.
e puèi en aost de 1402 amb un aret:
- L'an que desus, lo jorn des d'aost, lo Rey Lois fes combatre un moton an lo leon, d'enfra la torre von lo leon resta en la cieutat d'Arle; e fauc vos assaber de cert que lo moton fes fuge lo leon, et ly done motos cost am la testa, lai von joigne lo podie. Apres lo Rey fes ubrir la porta, e fes gitar fora lo moton, e lo fes portar a palais per lo noyrir, car tamben sy era portat.
La darriera nòva de combat dau leon es de 1564 quand per la venguda dau rei de França Carles IX s'organizèt un combat amb un taure. Quand lo leon moriá èra remplaçat per un autre coma per exemple en 1405.
Lei problèmas causats per lo leon[modificar | Modificar lo còdi]
Probablament d'un biais pron regular existissián de trebolaments per encausa dau leon dins la vida vidanta deis arlatencs. Nos assabenta d'aqueleis eveniments l'erudit arlatenc Bertran Boisset dins sa cronica coma per exemple quand lo leon ataquèt un òme e li mangèt la man (en octobre de 1407):
- Item, l'an que desus, lo jorn X del mes d'octobre, lo leon d'Arles ostet la man a un home an lo gola, et aquela majet; e si fera el ben lo bras, e plus, si non y fon ostat. L'home avie non Johan Envezat. Guari, e non mori d'aquela plagua; amb una man visquet, et an dos bras. La man que lo leon manjet, fon la drecha.
Pasmens de còps que i a, coma en novembre de 1406, la victima ne moriguèt:
- L'an M.CCCC.VI, lo jorn VIII de novembre, lo leon d'Arles pren un home per la man an la gola, e lo tiret per lo cledat, dedins entro l'eisela, per tal maniera que la man e lo bras entro lo code la remas. Del code entro l'eisela fon la car tota estrasada an las arpas.
- Item, l'home enporteron a son ostal coma mort; lo bras e la man esteron al leon; e lo trameron anb un cabaset; era la mort enprest.
La fin de la preséncia dau leon[modificar | Modificar lo còdi]
Foguèt cap a la mitat dau sègle XVI que foguèt decidit de se desfar dau leon que costava tròp a la municipalitat.