Veire la font de Èuro

<!--Article redigit en lengadocian-->
{{Infobox Moneda
|carta=eu
|nom=Èuro
|nom2=èuro (Occitan)<br />ευρώ''' (Grècia e Chipre)<br />'''Евро''' (Bulgaria)<br />'''evro''' (Eslovenia)<br />'''avro''' (Chipre)
|país=<div class="mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="+" data-collapsetext="−">
; {{Zòna èuro}} + 4 païses
<div class="mw-collapsible-content">
{{Alemanha}}<br />
{{Àustria}}<br />
{{Belgica}}<br />
{{Chipre}}<br />
{{Croàcia}}<br />
{{Eslovaquia}}<br />
{{Eslovènia}}<br />
{{Espanha}}<br />
{{Estònia}}<br />
{{Finlàndia}}<br />
{{França}}<br />
{{Grècia}}<br />
{{Irlanda}}<br />
{{Itàlia}}<br />
{{Letònia}}<br />
{{Lituània}}<br />
{{Luxemborg}}<br />
{{Malta}}<br />
{{Païses Basses}}<br />
{{Portugal}}<br />
;''Utilizacion oficializada :''<br />
{{Andòrra}}<br />
{{Mónegue}}<br />
{{Sant Marin}}<br />
{{Vatican}}
</div>
</div>
|autre país utilizaire={{Kosovo}} (temporàriament)<br />{{Montenegro}}<br />{{Zimbabwe}}
|banca centrala=[[Banca Centrala Europèa]]
|còdeISO=[[Èuro|EUR]]
|simbòl=[[Èuro (simbòl)|€]]
|moneda alinhada = [[Dobra|STD]], [[Marka (moneda)|BAM]], [[Lev bulgare|BGN]], [[Escudo cap-verdian|CVE]], [[Franc comorian|KMF]], [[Franc pacific|XPF]], [[Franc CFA|XOF, XAF]]
|sosunitat=100 [[centim (èuro)|cents o centims]]
|cambi=[http://finance.yahoo.com/currency/convert?amt=1&from=USD&to=EUR&submit=Convert%20USD Cors en USD]
|precedenta=[[European Currency Unit|ECU]] (<code>[[XEU]]</code>)
|conversion=1&nbsp;<code>EUR</code> = 1,2698 USD<ref>[http://www.banque-france.fr/fr/poli_mone/taux/html/2.htm Principals corses quotidians de l'èuro] sus banque-france.fr (sit de la [[Banca de França]])]</ref><br />([[1 de març]] de 2009)
}}

L’'''èuro'''<ref>Segon las ''Preconizacions del [[Conselh de la Lenga Occitana]]''.</ref> es la moneda comuna dels 27 estats de l’[[Union Europèa]] (UE) —e la [[moneda]] unica de 20 estats membres pel moment— que succedís a l’ECU (''[[European Currency Unit]]'', o « unitat de compte europèa ») que n'èra la moneda ''comuna''. Es la moneda comuna ''de facto'' de certans estats e territòris, coma [[Kosovo]].

L’èuro es administrat per la [[Banca Centrala Europèa]] que ne contraròtla l'emission.

Lo simbòl ISO 4217 de l'èuro es '''EUR''', lo simbòl usual es '''€'''. Es devesit en 100&nbsp;'''cents''' o '''centims'''.

Maitas [[lengas flexionalas]] li aplican lors règlas gramaticalas abitualas ([[plural]], [[partitiu]]), d’autras se conforman a la règla edictada d’invariabilitat. Vejatz tanben l'article detalhat&nbsp;:
* [[Noms e divisions nacionalas de l'èuro]].

== Las pèças e los bilhets en èuros ==
[[Fichièr:1_Euro_Common_Face_(Old_Design)_(5132150012).jpg|50px|left|Pèça de un èuro]]
[[Fichièr:constreuro.gif|thumb|upright=.5|Construccion oficiala del simbòl de l’èuro]]
[[Fichièr:Francfort_BCE_Euro.jpg|thumbnail|upright=.5|Sèti de la BCE a [[Francfòrt de Men]]]]
Totas las pèças en èuros an una fàcia en comun (1, 2 e 5&nbsp;centims : ''Euròpa dins lo mond'' ; 10, 20 e 50&nbsp;centims : ''Euròpa coma una aliança d'estats'' ; 1 e 2&nbsp;èuros : ''Euròpa sens frontièras'') e una fàcia especifica al país ont la pèça es emesa (tanben per [[Andorra]], [[Mónegue]], [[Sant Marin]] e lo [[Vatican]], estats en union monetària amb lors vesins immediats que son estats autorizats d'estampar lors pròprias pèças).

Evidentament, totas las pèças son utilizablas dins totes los estats membres, per exemple una pèça amb lo retrach de [[Felip VI d'Espanha]] a valor legala non solament en [[Espanha]] mas tanben en [[Finlàndia]], en [[Irlanda (país)|Irlanda]]...

Una novèla seria de pèças se deuriá tanben estampar a la fin del decenni 2000-2010, per tenir compte de l’alargament a 25 (actualament tres estats membres non participants a l’èuro son representats sus las diferentas pèças).

Los bilhets an una maqueta comuna a tota la [[zòna èuro]]. Los ponts, pòrtas e fenèstras dels bilhets simbolizan la dobertura d’Euròpa sus la rèsta del mond e los ligams entre los pòbles.

Una novèla seria de bilhets apareis a partir de la fin del decenni 2000-2010 per tenir compte de l’alargament de 2004 sus las cartas representadas.

Per la descripcion de las pèças de moneda e dels bilhets en èuros, reportatz-vos als articles seguents :
* [[Èuro (pèças destinadas a la circulacion)|las pèças en èuros destinadas a la circulacion]] ;
* [[Èuro (pèças commemorativas de 2 èuros)|las pèças commemorativas en èuros destinadas a la circulacion]] : pèças de 2 èuros, a rason d’una emission per an e per país ;
* [[Èuro (pèças de colleccion)|las pèças de colleccion en èuros non destinadas a la circulacion]].
* L'article [[Plaquetas e cofrets en èuro]] repren la descripcion dels cofrets FDC e BU oficials, d'extra-sets commemoratius e dels cofrets "''bèla espròva''"
* [[Èuro (bilhets de banca)|los bilhets de banca en èuros]]

== Adesion dels Estats europèus a l'èuro ==
[[Image:Euro accession Eurozone as single entity.svg|thumb|
{{Legenda|#0080C0|Païsi dera '''Zona Èuro''' (20)}}
{{Legenda|#66BB66|Païsi membres de l'UE, non utilizaires de l'[[èuro]] (6)}}
{{Legenda|#800000|País membre de l'UE, non utilizaire de l'[[èuro]] (1)}}
{{Legenda|yellow|Païsi non membres de l'UE qu'era lor devisa oficiau es l'èuro (4)}}
{{Legenda|purple|Païsi non membres de l'UE qu'era lor devisa ''de facto'' es l'èuro (2)}}]]

=== Introduccion de l'èuro ===
Aquela devisa foguèt introducha lo {{1èr de genièr}} de 1999 a [[mièjanuèch]], quand las monedas nacionalas dels païses participants, alara al nombre d'11, quitèron d’existir a part entièra e venguèron de simplas subdivisions de la moneda europèa.

Ça que la los bilhets e las pèças de las monedas nacionalas contunhèron d'èstre utilizats dins lors païses respectius, fins a l’introduccion dels novèls bilhets e pèças lo {{1èr de genièr}} de 2002. Qualques unas de las ancianas devisas gardèron encara lor valor legala entrò la data finala del [[28 de febrièr]] de 2002.

La data de fin de validitat de las monedas nacionalas vària d’un estat a l’autre. La primièra moneda que despareguèt foguèt lo [[Deutsche Mark]], lo [[31 de decembre]] de 2001 a mièjanuèch, las darrièras o faguèron lo [[28 de febrièr]] de 2002: a aquesta data, totas las monedas quitèron d’aver una valor legala dins lors estats respectius.

Mas las bancas centralas dels estats de la [[zòna èuro]] contunhan d’acceptar los bilhets e pèças de las ancianas monedas per mai d'un an encara (2012 en [[França]] per certans bilhets).

=== Novèls membres de l'Union Europèa ===
Tres primièrs païses, [[Estònia]], [[Eslovènia]] e [[Lituània]], an fach lo primièr pas (en davançant lors grands vesins aderents novèls) en integrant dempuèi lo [[28 de junh]] de 2004 lo [[Mecanisme de taus de cambi europèu|mecanisme de cambi europèu (MCE)]], successor del [[SME|sistèma monetari europèu]] (coma abans [[Danemarc]]). Ara dins l’anticambra de l’èuro, deuràn passar al minimum dos ans dins lo [[Mecanisme de taus de cambi europèu|mecanisme de cambi europèu (MCE)]] per esprovar l'estabilitat de lor devisa a respècte de l’èuro. Aquel mecanisme prevei la mantenença d'un taus mejan de cambi de l'èuro amb una variacion maximala de ±&nbsp;15 %.

Atal, la [[corona estoniana]] es estada arrimada a la moneda unica al taus de cambi de 15,6466 unitats per un èuro (taus que prevaliá precedentament). Quitament, lo [[litas]] lituanian a conservat sa paritat fàcia a l’èuro (3,4528 litas per 1 èuro). Quant a la moneda eslovèna, lo [[tolar]], son cors pivòt es estat fixat a 239,640&nbsp;unitats per un èuro. Aquelas tres devisas devon ara (2004) se mantenir dins una benda de fluctuacion de ±&nbsp;15 % a respècte d'aqueles corses pivòts durant los dos ans venent. L’adopcion de l’èuro poiriá alara èstre envisatjabla a partir de 2007.

L'entrada dels tres païses dins lo [[Mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]] es estada saludada, al començament de [[julhet de 2004]], per un relèvament per l’[[agence Fitch]] de las notacions del deute a tèrme long en devisas (Estònia es ara notada A, Lituània A- e Eslovènia AA+). Seriá ça que la prematurat de pensar que l’adopcion de l’èuro es pas mai qu’una formalitat. En mai de l'estabilitat del cambi, los tres païses devon tanben s’estudiar a satisfar los quatre autres critèris del [[Tractat de Maastricht]] (taus maximum d'inflacion, ''ràcio'' minimum del sòlde budgetari a respècte del PIB, ''ràcio'' maximum del deute a respècte del PIB, taus maximum d’interès a tèrme long) tot en perseguissent lor ragantatge economic.

Dempuèi lo [[15 de decembre]] de 2004, [[Estònia]], a travèrs de l’Eesti Pank (la Banca Nacionala), a ja adoptat los dessenhs de la fàcia nacionala de las pèças en èuros que seràn emesas per 2006. Lo governador de l’Eesti Pank, Vahur Kraft, a revelat que lo venceire de la competicion per aquesta causida èra lo dessenh ''Hara&nbsp;2'' per Lembit Lõhmus qu'aviá obtengut {{formatnum:12482}} voses (mai de 27 % de las voses). Lo dessenh representa los contorns d’una carta d’Estònia e lo mot ''Eesti'' (que significa "Estònia" en [[estonian]]). Veire lo dessenh ganhaire : [https://web.archive.org/web/20060113170225/http://www.eestipank.info/pub/en/majandus/euroopaliit/euro/kavand2/hara.html]. '' « I a pauc de païses en Euròpa qu'an un contorn tant polit e aisit de se remembrar. Lo simbòl es de bon memorizar » '' indiquèt l'artista. Veire totes los dessenhs del concors sus [https://web.archive.org/web/20060113040127/http://www.eestipank.info/pub/en/majandus/euroopaliit/euro/kavand/_1kava.html].
* Lo [[29 d'abril]] de 2005, [[Letònia]], [[Malta]] e [[Chipre]] rejonhon tanben lo [[mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]]. [[Letònia]] e [[Malta]] an pas pogut rejónher l'Union en 2007, [[Chipre]] desira d'o faire en 2008.
* Lo [[1èr de genièr]] de 2007, [[Eslovènia]] poguèt adoptar l'èuro e rejónher l'Union monetària.
* Lo [[1èr de genièr]] de 2009, [[Eslovaquia]] poguèt adoptar l'èuro e rejónher l'Union monetària.
* Lo [[1èr de genièr]] de 2014, [[Letònia]] poguèt adoptar l'èuro e rejónher l'Union monetària.
* Lo [[1èr de genièr]] de 2015, [[Lituània]] poguèt adoptar l'èuro e rejónher l'Union monetària.
* Lo [[1èr de genièr]] de 2023, [[Croàcia]] poguèt adoptar l'èuro e rejónher l'Union monetària.

[[Bulgaria]], qu'a signat son tractat d'adesion a l'Union ([[25 d'abril]] de 2005), envisatja d’integrar l’èuro tre lo mitan de 2009 (amb una entrada dins l’Union prevista pel {{1èr de genièr}} de 2007). La Banca nacionala de Bulgaria manten lo novèl [[lev]], ja dempuèi longtemps reliat al [[deutschemark]], dins de condicions monetàrias fòrça rigorosas (1 € = 1,95583 novèl lev) — que deurián facilitar son entrada dins l’èuro. [[Romania]] a començat una importanta reforma del [[leu romanés]] en 2005 per èstre capabla d'integrar l'èuro en 2012.

=== Estats non aderents ===
Delom membre de l’UE (a 15) non aderents, sol e [[Danemarc]] an obtengut una clausa dicha d’''opting-out'', que lor permet de demorar en defòra de la moneda unica, quitament se venián a complir las condicions d’adesion, clausa confirmada pel [[Tractat de Roma de 2004]].

En mai d'aquò lo [[Reialme Unit]], contràriament a [[Danemarc]], fa pas partida del [[Mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]], quitament se complís las condicions del [[Tractat de Maastricht]], perque desira pas de ligar lo cambi de la [[liura esterlina]] a l’èuro. Dempuèi que la liura esterlina a quitat lo defunt [[Sistèma Monetari Europèu|SME]] (basat sur l'anciana [[European Currency Unit|Unitat de compte europèa]] o ECU), son cors a conegut de variacions pus importantas a respècte de l’èuro que las autras monedas dels païses membres non aderents, especialament durant las doas primièras annadas de l’introduccion de l’èuro que s’èra temporàriament fortament despreciada a respècte del [[dolar american]], de la [[liura esterlina]] e del [[franc soís]]. ''Aquesta inestabilitat iniciala es, çò sembla, resolguda, e dempuèi la liura esterlina seguís de biais pro pròche las evolucions del cors de l’èuro (se pòt notar tanben que lo franc soís s'es tanben estabilizat a respècte de l’èuro, e que compliriá ara las condicions d’entrada dins lo [[Mecanisme de Taus de Cambi Europèu|MCE]], se la [[Soïssa]] e lo [[Liechtenstein]] decidissián de rejónher l'[[Union Europèa]]).''

En revenge, [[Suècia]] s’es engatjada de rejónher a tèrme la moneda unica, tre que complirà las condicions del [[Tractat de Maastricht]]. En fach, en rason d’una opinion publica que demòra favorabla al manten de la [[corona suedesa]], coma o pròva lo darrièr [[referendum]] a aqueste subjècte, [[Suècia]] complís pas tecnicament l’entrada dins lo [[Mecanisme de taus de cambi europenc|MCE]] per èsser pas obligada d'adoptar automaticament la moneda unica.

Los 10 novèls Estats membres de l’[[Union Europèa]] en 2004 devon a tèrme integrar en primièr lo [[Mecanisme de taus de cambi europèu|mecanisme de cambi europèu (MCE)]] puèi l’èuro (sièis o an ja fach e an rejonch atal [[Danemarc]], sol a far partida del [[Mecanisme de taus de cambi europèu|mecanisme de cambi europèu (MCE)]] abans l’alargament).

Per çò que concernís los dos membres venents de l’[[Union Europèa]], [[Bulgaria]] a ligat sa devisa, lo [[lev]], amb un taus fixe a l’èuro dempuèi 1999), mentre que [[Romania]] suprimiguèt lo {{1èr de julhet}} de 2005 quatre zèros al [[leu romanés]] per integrar l’èuro en 2012.

== L’èuro e las autras devisas europèas o ligadas ==
=== Devisas europèas ligadas a l’èuro ===
Dins l’[[Union Europèa]] e dels païses candidats a l’entrada dins l’Union, se tròban las monedas seguentas, qu'an totas integrat lo [[Mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]]:
* la [[corona danesa]] ([[DKK]]), amb drech d’''opting-out'' que li permet de pas adoptar automaticament l’èuro, mas que participa ça que la al [[Mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]];
* lo novèl [[lev]] bulgar ([[BGN]]), amb un taus fixe unilateral, que son país emetor es un membre de l’[[Union Europèa]] dempuèi 2007 e que vòl èstre membre del [[Mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]].

=== Autras devisas ligadas a l’èuro ===
Un certan nombre de devisas, fòra de l'[[Union Europèa]], son ja ligadas a travèrs un taus de cambi, fixe o variable, a l’'''èuro''' :
* l’[[escut capverdian]] ([[CVE]]), precedentament ligat, fins a 1999, amb un taus de cambi fixe a l’[[escut portugués]].
* lo [[franc CFP]] ([[XPF]]), precedentament ligat, fins a 1999, al [[franc francés]] amb un taus de cambi fixe de 0,055&nbsp;FRF per 1&nbsp;XPF, puèi 18,192&nbsp;XPF per 1&nbsp;FRF abans l’adopcion de l’èuro (autrescòps lo franc&nbsp;CFP, èra ligat coma lo [[franc Djibotí]] al dolar-aur dels [[Estats Units]], abans de se ligar tornarmai al [[franc francés]] a l'ocasion de la demetallizacion del dolar)&nbsp;;
* los [[franc CFA|francs CFA]] [[Banca Centrala des Estats de l'Afrique de l'Oèst|BCEAO]] ([[XOF]]) o [[Banca dels Estats de l'Africa centrala|BEAC]] ([[XAF]]), precedentament ligats, fins a 1999, al [[franc francés]], amb un taus de cambi garantit (mas renegociable amb la Banca de França separadament per cada banca d’emission) de 100&nbsp;XAF ou 100&nbsp;XOF per 1&nbsp;FRF, autrescòps 50&nbsp;XAF ou 50&nbsp;XOF per 1&nbsp;FRF&nbsp;;
* lo [[franc comorian]] ([[KMF]]), precedentament ligat, fins a 1999, al [[franc francés]] amb un taus de cambi garantit (mas renegociable amb la Banca de França) de 75&nbsp;KMF per un 1&nbsp;FRF&nbsp;;
* lo [[marka]] de [[Bòsnia e Ercegovina]] ([[BAM]]), precedentament ligat, fins a 1999, al [[mark alemand]] amb un taus fixe de 1 [[BAM]] = 1 [[DEM]] a l'ora de la creacion d'aquesta devisa en 1997/98. La devisa èra precedentament apelada ''mark convertible''. (Consultar lo [http://www.nato.int/sfor/indexinf/128/p15a/ft0115a.htm site de la SFOR]).
* lo [[franc soís]] a d'en primièr continuat de flotar liurament a respècte de las autras devisas europèas, durant las 3 primièras annadas d’introduccion de l'èuro. Çaquelà, l'Union Europèa constituent mai de 60% d’escambis de [[Soïssa]] e de [[Liechtenstein]], la [[Banca nacionala soïssa]] a unilateralament decidit de manténer lo cors del franc soís estable a respècte de l’èuro, per limitar lo risc de cambi, en constituent o convertissent un fons de resèrva en èuros. Durant las primièras annadas, lo fons de resèrva de las ancianas devisas nacionalas èra estat reduit aprèp lor conversion, mas aqueste fons es estat reconstituit e quitament aumentat per estabilizar lo cors.

=== Devisas europèas non ligadas a l'èuro ===
Las monedas seguentas dels païses membres de l’[[Union Europèa]] o candidats a l’adesion son '''pas ligadas a l’èuro''', siá perque lo país emetor dispausa del drech d’''opting-out'', siá perque complisson pas encara las condicions tecnicas d’adesion al [[Mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]] (selon lo [[traité de Maastricht]]), siá perque lor país emetor candidat a l’adesion dispausa pas d'una caissa d’emission assegurant la convertibilitat :
* la [[corona suedesa]] (krona) ([[SEK]]), que son país emetor blòca tecnicament sa participacion al [[Mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]] per èstre pas obligat d’adoptar l’èuro
* la [[corona chèca]] (koruna) ([[CSK]])
* lo [[forint]] ongrés ([[HUF]])
* lo novèl [[zloty]] polonés ([[PLN]])
* lo novèl [[lei]] romanés ([[RON]]), que son país emetor es un futur membre de l’[[Union Europèa]]
* la novèla [[liura turca]] ([[TRY]]), que son país emetor es candidat a l’[[Union Europèa]]
* lo [[dinar]] sèrbe ([[CSD]]), que son país emetor es candidat, non oficial, a l’[[Union Europèa]]

== Valor de l'èuro ==
=== Conversion de l’èuro dins las ancianas devisas dels païses membres ===
La valor de l’'''èuro''', exprimida dins las ancianas monedas d'aquestes païses, es la seguenta&nbsp;:
{| class="wikitable sortable center" style="border:1px solid #AAA"
|- bgcolor=#AAF
! colspan="2"| Valor !! Denomi&shy;nacion !! Païses d'emission<br />(*) o d'utilizacion
! Debuta de paritat <small>amb l’èuro<br />({{1èr de genièr}})</small>
! Comen&shy;çament<br /><small>decircu&shy;lacion de l’èuro'</small>
! class=unsortable |Fin de cors de l’anciana devisa
! class=unsortable |Limit de convertibilitat de las pèças e bilhets dins l'anciana devisa nacionala
|- bgcolor=#EEF
| 0,429300 || MTL || [[liura maltesa]] || style=text-align:left | {{MLT}} || 2008 || 2008
| ''31 de genièr de 2008'' ||''31 de genièr de 2010 (pèças)<br />31 de genièr de 2018 (bilhets)''
|- bgcolor=#DDF
| 0,585274 || CYP || [[liura cipriòta]] || style=text-align:left | {{CYP}} || 2008 || 2008
| ''31 de genièr de 2008'' ||''31 de decembre de 2009 (pèças)<br />31 de decembre de 2017 (bilhets)''
|- bgcolor=#EEF
| 0,787564 || IEP || [[liura irlandesa]] || style=text-align:left | {{IRL}} || 1999 || 2002
| ''9 de febrièr de 2002'' || indefinidament
|- bgcolor=#DDF
| 1,00000 || XEU || [[European Currency Unit|Unitat de compte europèa (ECU)]]
| style=text-align:left | {{EUR (UE)}}&nbsp;(*) || 1999 || (nient)
| ''31 de decembre de 1998'' || (nient)
|- bgcolor=#EEF
| 1,95583 || DEM || [[Deutsche Mark|mark alemand]] || style=text-align:left | {{GER}} || 1999 || 2002
| ''31 de decembre de 2001'' || indefinidament
|- bgcolor=#DDF
| 2,20371 || NLG || [[florin neerlandés]] || style=text-align:left | {{NLD}} (partida europèa) || 1999 || 2002
| ''28 de genièr de 2002 ||''1èr de genièr de 2007 (pèças)''<br />1èr de genièr de 2032 (bilhets)
|- bgcolor=#EEF
| 5,94573 || FIM || [[markka]] o [[mark finlandés]] || style=text-align:left | {{FIN}},<br />{{ALA}}&nbsp;(*) || 1999 || 2002
| ''28 de febrièr de 2002'' ||''29 de febrièr de 2012''
|- bgcolor=#DDF
| 6,55957 || FRF || [[franc francés]] || style=text-align:left | {{FRA}} ([[França metropolitana|metropòli]]),<br />{{GLP}}&nbsp;(*),<br />{{MTQ}}&nbsp;(*),<br />{{GUF}}&nbsp;(*),<br />{{SPM}}&nbsp;(*),<br />{{REU}}&nbsp;(*),<br />{{MYT}}&nbsp;(*),<br />{{MCO}}&nbsp;(*),<br />{{AND}}&nbsp;(*) || 1999 || 2002
| ''17 de febrièr de 2002'' ||''17 de febrièr de 2005 (pèças)<br />17 de febrièr de 2012 (bilhets)''
|- bgcolor=#EEF
| 6,55957 || MCF || [[franc monegasc]] || style=text-align:left | {{MCO}} || 1999 || 2002
| ''17 de febrièr de 2002'' ||''17 de febrièr de 2005 (pèças unicament)''
|- bgcolor=#DDF
| 6,55957 || ADF || [[franc andorran]] || style=text-align:left | {{AND}} || 1999 || (nient)
| ''31 de decembre de 1998'' || (nient)
|- bgcolor=#EEF
| 13,7603 || ATS || [[schilling austrian]] || style=text-align:left | {{AUT}} || 1999 || 2002
| ''28 de febrièr de 2002'' || indefinidament
|- bgcolor=#DDF
| 30,1260 || SKK || [[corona eslovaca]] || style=text-align:left | {{SVK}} || 2009 || 2009
| ''17 de genièr de 2009'' ||''2013 (pèças)''<br />indefinidament (bilhets)
|- bgcolor=#EEF
| 40,3399 || BEF || [[franc bèlga]] || style=text-align:left | {{BEL}} || 1999 || 2002
| ''28 de febrièr de 2002'' ||''31 de decembre de 2004 (pèças)''<br />indefinidament (bilhets)
|- bgcolor=#DDF
| 40,3399 || LUF || [[franc luxemborgés]] || style=text-align:left | {{LUX}} || 1999 || 2002
| ''28 de febrièr de 2002'' ||''31 de decembre de 2004 (pèças)''<br />indefinidament (bilhets)
|- bgcolor=#EEF
| 166,386 || ESP || [[pesseta espanhòla]] || style=text-align:left | {{ESP}},<br />{{AND}}&nbsp;(*) || 1999 || 2002
| ''28 de febrièr de 2002'' || indefinidament
|- bgcolor=#DDF
| 166,386 || ANP || [[pesseta andorrana]] || style=text-align:left | {{AND}} || 1999 || (nient)
| ''31 de decembre 1998'' || (nient)
|- bgcolor=#EEF
| 200,482 || PTE || [[escudo portugués]] || style=text-align:left | {{POR}} || 1999 || 2002
| ''28 de febrièr de 2002'' ||''30 de decembre de 2002 (pèças)<br />30 de decembre de 2022 (bilhets)''
|- bgcolor=#DDF
| 239,640 || SIT || [[tolar eslovèn]] || style=text-align:left | {{SVN}} || 2007 || 2007
| ''14 de genièr de 2007'' ||''31 de decembre de 2016 (pèças)''<br />indefinidament (bilhets)
|- bgcolor=#EEF
| 340,750 || GRD || [[dracma grèca]] || style=text-align:left | {{GRC}} || 2001 || 2002
| ''28 de febrièr de 2002'' ||''1èr de març de 2004 (pèças)<br />1èr de març de 2012 (bilhets)''
|- bgcolor=#DDF
| 1936,27 || ITL || [[lira italiana]] || style=text-align:left | {{ITA}},<br />{{SMR}}&nbsp;(*),<br />{{VAT}}&nbsp;(*) || 1999 || 2002
| ''28 de febrièr de 2002'' ||''1èr de març de 2012''
|- bgcolor=#EEF
| 1936,27 || SML || [[lira italiana|lira de Sant Marin]] || style=text-align:left | {{SMR}} || 1999 || 2002
| ''28 de febrièr de 2002'' ||''1èr de març de 2012 (pèças unicament)''
|- bgcolor=#DDF
| 1936,27 || VAL || [[lira italiana|lira del Vatican]] || style=text-align:left | {{VAT}} || 1999 || 2002
| ''28 de febrièr de 2002'' ||''1èr de març de 2012 (pèças unicament)''
|- bgcolor=#EEF
| 15,6466 || EKK || [[corona estoniana]] || style=text-align:left | {{EST}} || 13 de julhet de 2010 || 2011
| ''15 de genièr de 2011'' || (pas de limit)
|- bgcolor=#EEF
| 0,702804 || LVL || [[lat|lat leton]] || style=text-align:left | {{LAT}} || 9 de julhet de 2013 || 2014
| ''15 de genièr de 2014'' ||''31 de març de 2014''
|- bgcolor=#EEF
| 3,4528 || LTL || [[litas|litas lituanian]] || style=text-align:left | {{LTU}} || || 2015 || ||
|- bgcolor=#EEF
| 7,5345 || HRK || [[kuna|cona croata]] || style=text-align:left | {{HRV}} || || 2023 || ||
|}

=== Taus de cambi de las devisas ligadas a l'èuro ===
Los tausses de cambi oficials de las monedas ligadas a l’èuro son aquestes :
{| class="wikitable center"
|-
! Valor !! Fluc&shy;tua&shy;cion !! Còde !! Denomi&shy;nacion !! Païses d'emission<br />(*) o d'utilizacion !! Ligada<br />amb l’èuro<br />dempuèi !! Politica monetària
|- bgcolor=#DDF
| 1,548 || ±4% || CHF || [[franc soís]] || {{CHE}},<br />{{LIE}} || 1èr de julhet de 2003
| Union monetària soïssa, taus unilateral non oficial.
|- bgcolor=#EEF
| 1,95583 || — || BGN || [[lev]] || {{BGR}} || 1èr de genièr 1999
| Unilateral en preparacion del [[Mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]].
|- bgcolor=#DDF
| 1,95583 || — || BAM || [[marka]] || {{BIH}} || 1èr de genièr de 1999
| Unilateral, èra ligada al [[mark alemand]] autrescòps (devisa ancianament apelada ''mark convertible'').
|- bgcolor=#EEF
| 7,46038 || ±2,25% || DKK || [[corona danesa]] || {{DNK}} || 1èr de genièr de 1999
| [[Mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]] dempuèi aquesta data.
|- bgcolor=#DDF
| 10,0 || ±? || MAD || [[dirham marroquin]] || {{MAR}} || 1èr de genièr de 1999
| Politica unilaterala, taus de fluctuacion non definit oficialament.
|- bgcolor=#EEF
| 110,265 || — || CVE || [[escut capverdian]] || {{CPV}} || 1èr de genièr de 1999
| Acòrdi amb [[Portugal]]. Èra ligada a l’[[escut portugués]] abans.
|- bgcolor=#DDF
| 119,3317 || — || XPF || [[franc CFP]] || {{WLF}},<br />{{PYF}},<br />{{NCL}} || 1èr de genièr de 1999
| [[França]]. Èra ligada al [[franc francés]] abans.
|- bgcolor=#EEF
| 282,36 || ±15% || HUF || [[forint]] || {{HUN}} || 1èr de genièr de 1999
| Del 4 de mai de 2001 al 4 de junh de 2003, l'èuro èra centrat a 276,10&nbsp;HUF.
|- bgcolor=#DDF
| 491,96775 || — || KMF || [[franc comorian]] || {{COM}} || 1èr de genièr de 1999
| Acòrdi amb [[França]]. De per abans, èra ligada al [[franc francés]].
|- bgcolor=#EEF
| 655,957 || — || XOF || [[franc CFA]] [[Banca Centrala dels Estats de l'Africa de l'Oèst|BCEAO]]
| {{BEN}},<br />{{BFA}},<br />{{CIV}},<br />{{GNB}},<br />{{MLI}},<br />{{NER}},<br />{{SEN}},<br />{{TGO}}
| 1èr de genièr de 1999
| Acòrdi amb [[França]]. Èra ligada al [[franc francés]] abans<br />al taus de 100&nbsp;XOF per 1&nbsp;FRF.
|- bgcolor=#DDF
| 655,957 || — || XAF || [[franc CFA]] [[Banca dels Estats de l'Africa centrala|BEAC]]
| {{CMR}},<br />{{GAB}},<br />{{GNQ}},<br />{{CAF}},<br />{{COG}},<br />{{TCD}}
| 1èr de genièr de 1999
| Acòrdi amb [[França]]. Èra ligada al [[franc francés]] abans<br />al taus de 100&nbsp;XAF per 1&nbsp;FRF.
|}
; Nòtas
* '''***''' Aquestas monedas utilizan pas lor benda de fluctuacion, e demòran de lònga fixadas a la valor centrala.
* La [[corona estoniana]] e lo [[litas]] lituanian son tanben ligats a travèrs una ''caissa d’emission'' mas an un marge de fluctuacion de 15 % (en mai e mens) coma membres del [[Mecanisme de taus de cambi europèu|mecanisme de cambi europèu (MCE)]]. [[Estònia]] e [[Lituània]] an rejonch lo [[Mecanisme de taus de cambi europenc|MCE]] lo 28 de junh de 2004, lors monedas èran ja ligadas a l’èuro abans.
* Lo [[lat]] leton es dempuèi lo 1èr de genièr de 2005 ligat, pas mai al [[Dreches de tiratge especials|DTS]] del [[Fons monetari internacional|FMI]], mas plan a l’èuro en vista de son entrada prochana dins lo [[mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]]. La Banca de Letònia a fixat una variabilitat de 1 % al luòc dels 15 % del [[Mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]]. [[Letònia]], [[Malta]] e [[Chipre]] an aderit al [[Mecanisme de taus de cambi europèu|MCE]] lo 29 d'abril de 2005.
* Lo [[lev]] bulgar es ligat a l’èuro gràcias a una « caissa d’emission » (''currency board'') amb una valor egala a la de l’ancian [[deutschemark]].
* En [[Serbia]], l’èuro es tanben la moneda oficiala de [[Kosovo]], província autonòma de la Republica Sèrba, administrada per l’[[ONU]] dempuèi 1999. La Republica de [[Montenegro]] l’a tanben adoptat per moneda oficiala.
* [[Soïssa]] fa pas partida de l'[[Union Europèa]] mas a causit unilateralament de manténer son [[franc soís]] estable a respècte de l’'''èuro'''.
* Lo [[dirham marroquin]] es ligat a l’'''èuro''' dins una benda de fluctuacion non definida oficialament.

=== Estimacion e evolucion de la valor de l'èuro dins las autras devisas ===
[[Fichièr:EUR-USD 1972-1999.jpg|thumb|Reconstitucion del taus de cambi èuro-dolar de genièr de 1972 a genièr de 1999 a partir dels tausses de cambi del franc francés o del deutschemark.]]
[[Fichièr:EuroDollarjuill2005.png|thumb|Variacion del taus de cambi èuro-dolar de genièr de 1999 a julhet de 2005.]]
Se l'èuro a plan succedit a l'ECU, las doas devisas son plan diferentas. En particular, l'ECU, qu'èra un panièr, conteniá de monedas coma la liura esterlina, que son pas estadas integradas dins l'èuro. Las doas devisas europèas an doncas coïncidit pas que brèvament, durant las oras de tampadura dels mercats entre la fin de 1998 e lo començament de 1999 e, se l'ECU existissiá encara, auriá ara una valor tota autra que l'èuro.

Se l'òm vòl reconstituir la valor qu'auriá agut l'èuro a respècte del dolar abans sa cristallizacion del 31 de decembre de 1998, conven d'utilizar lo taus de cambi fàcia al dolar d'una moneda nacionala, e de li aplicar son taus de conversion en èuro. Per exemple, se prendrà 6,55957 e se lo devesirà per la valor del dolar en francs francés. Lo resultat del calcul figura sul grafic çai contra pel franc francés (en roge) e lo deutschemark (en blau) per tot lo periòde que va de l'introduccion del regim dels cambis flotants per [[Richard Nixon]] al de l'èuro.

Durant los dètz ans precedent son introduccion, l'èuro auriá atal agut una valor mejana de l'òrdre de 1,1825&nbsp;dolar&nbsp;US calculada amb lo franc francés e 1,20&nbsp;dolar calculada amb lo deutschemark.

Lo mercat dels cambis pus actiu de l'èuro es plan evidentament lo mercat a respècte del [[dolar]] US. La paritat [[èuro/dolar]] es l'instrument financièr mai tractat dins lo mond. Es un indicator far, seguit jornalament per totes los mitans economics e financièrs.

; Evolucion 
* 4 de genièr de 1999 : 1 EUR = 1,1680 [[USD]]
* 26 d'octobre de 2000 : 1 EUR = 0,8252 USD (cors pus bas dempuèi 1999, lo 24 de mai de 2006)
* 28 de decembre de 2004 : 1 EUR = 1,3633 USD
* 27 d'abril de 2007 : 1 EUR = 1,3682 USD
* 13 de julhet de 2007 : 1 EUR = 1,380 USD
* 28 de setembre de 2007 : 1 EUR = 1,4272 USD
* 31 d'octobre de 2007 : 1 EUR = 1,45 USD
* 20 de novembre de 2007 : 1 EUR = 1,48 USD
* 23 de novembre de 2007 : 1 EUR = 1,4967 USD
* 7 de març de 2008 : 1 EUR = 1,5464 USD
* 13 de març de 2008 : 1 EUR = 1,5645 USD (cors pus naut dempuèi 1999, lo 13 de març de 2008)

; Fonts 
* [http://www.ecb.int/stats/exchange/eurofxref/html/eurofxref-graph-usd.en.html Banca Centrala Europèa]
* [https://web.archive.org/web/20051214084131/http://www.banque-france.fr/fr/poli_mone/taux/html/2.htm Banque de France]
* [https://web.archive.org/web/20060720101840/http://oanda.com/convert/fxhistory Oanda.com, per las donadas istoricas 1972-1999].

== Aspèctes economics ==
Dins qualques uns dels païses qu'an introduit l'èuro, una aumentacion de l'inflacion seriá estada constatada. Dins lo cas de França, aquesta seriá estada mal mesurada pels instruments de l'[[INSEE]], e auriá concernit en particular de prètz practicats pels [[Sector de la granda distribucion|ipermercats]]. Lo ministre de las finanças francés, [[Thierry Breton]], a degut prepausar ulteriorament un indèx especial ligat al cost del panièr de compras al supermercat per respondre a las criticas de las associacions de consomators.

L'èuro aviá per foncion de portar a travèrs la moneda unica, una coesion de las politicas economicas dels membres de l'Union europèa. La relativa subrevalorizacion actuala d'aquesta moneda limita lo cost dels aprovisionaments en matèrias primièras e energia, e indutz çaquelà un fren a las [[exportacion]]s europèas. Certans economistas comparan la situacion dels païses europèus restats en defòra d'aquela moneda, que pòdon conservar una [[politica monetària]] autonòma pus fòrta en [[creissença economica|creissença]], coma Anglatèrra. Certans movements [[sobeiranista]]s an desvolopat recentament lo tèma d'un retirament de l'èuro, que li atribuisson una pèrda d'identitat e de possibilitat de politica nacionala monetària.

== Vejatz tanben ==
* [[Èuro (pèças destinadas a la circulacion)]]
* [[Èuro (pèças commemorativas de 2 èuros)]]
* [[Èuro (pèças de colleccion)]]
* [[Plaquetas e cofrets en èuro]]
* [[èurocent]]
* [[Èuro (bilhets de banca)]]
* [[Alain Billiet]]
* [[Euròpa]]
* [[èuro/dolar]]
* [[Zòna èuro]]
* [[Eurobilltracker]]
* [[Economia]]
* [[Union Europèa]]
* [[Moneda]]
* [[Moneda privada]]

=== Ligams extèrnes ===
* [http://www.euro.ecb.int Sit oficial de l'Èuro].
* [http://www.bis-ans-ende-der-welt.net/Europa-B-En.htm Bilhets de l'Èuro] {{en}} {{de}}

==== Curiositats ====
* [http://www.eurobilltracker.com/index.php?referer=27117 Per seguir sos pròpris bilhets en èuros a la traça, dins lo monde entièr].

== Nòtas ==
{{referéncias}}

{{Commons|Euro|l'Èuro}}

{{1000 fondamentals}}
{{MonedaOccitana}}

[[Categoria:Èuro|*]]