Veire la font de Vènus (planeta)

{{omon|Vènus}}
{{Dialècte Provençau}}
{{Entèsta label|BA}}

{{Infobox Planeta
 | nom                         = Vènus
 | carta                       = vènus
 | simbòl astronomic           = Venus symbol (bold).svg
 | imatge                      = PIA23791-Venus-RealAndEnhancedContrastViews-20200608 (cropped).jpg
 | legenda                     = '''Vènus''' vist de Mariner 10, 1974.
 | semiaxe major               = {{formatnum:108208930}}
 | semiaxe major ua            = 0.728
 | afèli                       = {{formatnum:108939009}}
 | afèli ua                    = 0.728213
 | perièli                     = {{formatnum:107477000}}
 | perièli ua                  = 0.718440
 | circonferéncia orbitala     =
 | circonferéncia orbitala ua  =
 | excentricitat               = 0.0068
 | periòde de revolucion       = 224.701
 | periòde de revolucion alt   = 0.615198 {{abbr|yr|an}}
 | periòde sinodic             = 583.92
 | velocitat orbitala mejana   = 35.02
 | velocitat orbitala minimala =
 | velocitat orbitala maximala =
 | inclinason                  =
 | nos ascendent               = 76.678
 | argument del perièli        = 55.186
 | satellits                   = 0 
 | rai eqüatorial              = 6051.8 ± 1.0
 | rai eqüatorial t            = 0.9499
 | rai polar                   =
 | rai polar t                 =
 | aplatiment                  =
 | perimètre eqüatorial        =
 | perimètre eqüatorial t      =
 | superfícia                  = 4.60 {{x10|8}}
 | superfícia t                = 0.902
 | volum                       = 9.28 {{x10|11}}
 | volum t                     = 0.866
 | massa                       = 4.8676 {{x10|24}}
 | massa t                     = 0.815
 | massa volumica              = 5204
 | gravitat                    = 8.87
 | gravitat g                  = 0.904
 | periòde de rotacion         = −243.018
 | periòde de rotacion alt     = retrograd
 | velocitat de rotacion       = 6.52
 | inclinason de l'axe         = 177.36°
 | albedo                      = 0.90 (Bond)<br />0.67 (geometric)
 | velocitat de liberacion     = 10.36
 | temp min                    =
 | temp mej                    = {{unitat|737|K}} ({{unitat|464|°C}})
 | temp max                    =
 | pression atmosferica        = 92 bars
 | compausant1                 = [[Dioxid de carbòni]] : {{fchim|C||O|2}}
 | tenor1                      = 96.5 %
 | compausant2                 = [[Diazòt]] : {{fchim|N|2}}
 | tenor2                      = 3.5 %
 | compausant3                 = [[Dioxid de sofre]] : {{fchim|S||O|2}}
 | tenor3                      = 0.015 %
 | compausant4                 = [[Argon]] : {{fchim|Ar}}
 | tenor4                      = 0.007 %
 | compausant5                 = [[Aiga]] : {{fchim|H|2|O}}
 | tenor5                      = 0.002 %
 | compausant6                 = [[Monoxid de carbòni]] : {{fchim|C||O}}
 | tenor6                      = 0.0017 %
 | compausant7                 = [[Èli]] : {{fchim|He}}
 | tenor7                      = 0.0012 %
 | compausant8                 = [[Neon]] : {{fchim|Ne}}
 | tenor8                      = 0.0007 %
 }}

'''Vènus''' (que son imatge, dins lo cèu, s'apèla popularament '''lo Lugar(n)''' o '''Magalona'''<ref>[[Frederic Mistral]]: ''Lou Tresor dóu Felibrige'', tòme II, pp. 234, 244, ''lugar; Magalouno''.</ref>) es la segonda [[planeta]] dau [[Sistèma Solar]] per òrdre de distància au [[Soleu]] après [[Mercuri (planeta)|Mercuri]] e avans la [[Tèrra]]. Es una planeta terrèstra coma [[Mercuri (planeta)|Mercuri]], la [[Tèrra]] o [[Mart (planeta)|Mart]]. Tèn donc lei seisenei talha e massa dau [[Sistèma Solar]]. Pasmens, amb sa talha similara a la [[Tèrra]], es la segonda planeta entre lei còrs dau tipe terrèstre. Tèn una atmosfèra fòrça espessa principalament facha de [[dioxid de carbòni]], un volcanisme important e donc tèn egalament lei temperaturas lei pus autas mesuradas dins lo [[Sistèma Solar]] vèrs {{unitat|500|°C}}. En revenge, Vènus a pas de camp magnetic, de satellits o de sistèma d'anèus.

Coma es la planeta mens alunhada de la Tèrra, unei sondas espacialas visitèron Vènus. Foguèt la destinacion de la premiera mission interplanetària en [[1962]] e dau premier aterratge en [[1966]]. Ansin, sa cartografia es ben coneguda e divèrsei missions poguèron estudiar son atmosfèra o aterrar a sa superfícia.

Son nom vèn de [[Vènus (mitologia)|Vènus]], la divessa romana de l'amor. Es l'objècte naturau pus lusent dins lo cèu, de nuech, après la [[Luna]].

== Caracteristicas fisicas ==

Vènus fa partida dei quatre planetas rocassosas dau Sistèma Solar amb [[Mercuri (planeta)|Mercuri]], la [[Tèrra]] e [[Mart (planeta)|Mart]] coma o indica sa densitat importanta egala a 5,204. Sa massa representa 81% de la massa terrèstra per un diamètre inferior de mens de {{unitat|650|km}} a respèct d'aqueu de la Tèrra. Dins aquò, maugrat aquelei similituds, lei condicions a la superfícia de Vènus son fòrça diferentas de la Tèrra, en particular en causa de la preséncia d'una atmosfèra rica en [[dioxid de carbòni]] e de l'abséncia de deriva dei continents.

=== Estructura intèrna ===

[[Fichièr:Vènus - Estructura intèrna.png|thumb|left|Esquèma simplicat de l'estructura intèrna de Vènus.]]

Lo manca de donadas [[Sismologia|sismicas]] o de conoissenças sus lo moment d'inercia de la [[planeta]] fa que leis informacions dirèctas sus son estructura intèrna son raras<ref>Goettel, K. A.; Shields, J. A.; Decker, D. A, ''Density constraints on the composition of Venus'', In: Lunar and Planetary Science Conference, 12th, Houston, TX, March 16-20, 1981, Proceedings. Section 2. (A82-31677 15-91) New York and Oxford, Pergamon Press, 1982, p. 1507-1516.</ref>. Dins aquò, la similitud entre la Tèrra e Vènus laissa supausar una estructura amb un nuclèu, un mantèu e una crosta. Coma per la Tèrra, lo nuclèu de Vènus podriá èsser parcialament liquid car lei taus de refrejament per lei doas planetas semblan similars<ref>Faure, Gunter; Mensing, Teresa M. (2007). Introduction to planetary science: the geological perspective. Springer eBook collection. Springer. p. 201.</ref>. En fach, la diferéncia principala es l'abséncia de [[tectonica dei placas]]. Aquela abséncia podriá causar un refrejament pus lent de l'interior de la planeta. Podriá tanben èsser una explicacion possibla per la feblesa de son [[camp magnetic]] en causa de l'abséncia de camp generat de maniera intèrna coma es lo cas per la Tèrra<ref>Nimmo, F. (2002). "Crustal analysis of Venus from Magellan satellite observations at Atalanta Planitia, Beta Regio, and Thetis Regio". Geology 30: 987–990.</ref>.

=== Geologia de la superfícia ===

La superfícia de Vènus es fòrtament modelada per son important volcanisme e 90% es recobèrta per de basaltes. Una ipotèsi es que l'activitat tectonica de la planeta es ciclica<ref name="Frankel"/>. D'efèct, sensa movements tectonics continús per dissipar la calor, la temperatura dau mantèu aumentariá fins a una valor critica. Lo magma podriá adonc pertusar a la superfícia entraïnant d'erupcions massissas durant quauquei milions d'annadas. Pendent aqueu periòde, la temperatura dau mantèu demeniriá per tornar a l'estat iniciau. Aquelei periòdes normaus veirián adonc un declin de l'activitat volcanica. Ansin, lo temps de la crosta actuala s'estima entre 300 e 500 milions d'annadas<ref name="Nimmo">Nimmo, F.; McKenzie, D. (1998). "Volcanism and Tectonics on Venus". Annual Review of Earth and Planetary Sciences 26: 23–53.</ref> <ref name="Frankel">Frankel, Charles (1996). Volcanoes of the Solar System. Cambridge University Press.</ref>. 

Dins aquò, d'indicis reculhits per lei sondas ''Venera'' e ''Venus Express'', coma la preséncia d'ulhauç e de variacions importantas dau taus de dioxid de sofre dins l'atmosfèra<ref>Glaze, L. S. (1999). "Transport of SO2 by explosive volcanism on Venus". Journal of Geophysical Research 104: 18899–18906. </ref>, mostrarián que lei volcans de Vènus son totjorn en activitat. Lo nombre de cratèrs d'impacte es donc feble e lo relèu principalament d'origina volcanica amb de plans liscs nombrós, de volcans e d'elements d'activitat tectonica limitada.

==== Plans ====

La superfícia de Vènus es relativament clòta. Ansin, la diferéncia d'altituds entre lei ponchs pus aut e pus bas es de solament {{unitat|13|km}} còntra {{unitat|20|km}}  per la Tèrra. De mai, 51% de la superfícia es situada dins un interval de {{unitat|500|m}}  a l'entorn de l'altitud mejana de la [[planeta]] e 80% dins un interval de {{unitat|1000|m}}. Lei plans son donc lo relèu principau rescontrat sus Vènus. Lei mesuras per radar mòstran un relèu fòrça lisc per lei plans pus bas car podrián acumular lei materiaus d'[[erosion]] provenent dei terrens pus auts.

==== Continents ====

Lei continents constituisson solament 10% de la superfícia de la planeta. Seis autors son superioras de {{unitat|2|km}} a respèct de l'altitud mejana de la planeta.

==== Volcans ====

[[Fichièr:Venus dome 3D view.gif|thumb|left|Imatge informatic d'un ''volcan en crespèu'' dins la region d'[[Alpha Regio]].]]
[[Fichièr:VenusianArachnoid.png|thumb|left|Imatge per radar d'un volcan ''arachnoïde'' de la superfícia de Vènus.]]
[[Fichièr:Mgn f45n019 1.gif|200px|thumb|left|Canau de lava dins la region de [[Sedna Planitia]].]]

Vènus tèn {{formatnum:1600}} [[volcan]]s importants e de miliers pus pichons : es la planeta pus volcanica dau Sistèma Solar. Ges d'erupcion es estada detectada a l'ora d'ara mai lo volcanisme de la planeta es generalament supausat en activitat. Lei formas dei volcans de Vènus son fòrça variadas :
* de ''volcans bloquiers'' car i a pas d'activitat tectonica coma per la Tèrra sus Vènus. Lei volcans de Vènus son donc sovent d'aqueu tipe. Pasmens, lor forma es diferenta dei volcans bloquiers terrèstres. Sus Vènus, seis altituds son generalament a l'entorn de {{unitat|1500|m}} amb un diamètre d'unei centenaus de quilomètres mentre que sus Tèrra, lei volcans bloquiers pòdon agantar {{unitat|10|km}}  d'autor per un diamètre d'unei desenau de quilomètres.
* de coladas generalizadas formant de plans o de canaus de lava. Aqueleis estructuras son generalament associadas amb de volcans.
* de volcans tipics de Vènus dichs ''volcans en crespèu''. Son de volcans amb un diamètre de quasi {{unitat|25|km}}  per una altitud mejana egala a {{unitat|750|m}}. Se podrián formar après d'erupcions de lavas viscosas que podrián pas s'alunchar dau cratèr en causa de la pression atmosferica fòrça importanta.
* de ''volcans en corona'' que son de volcans amb una forma [[ellipsa|elliptica]] irregulara enviroutada per d'anèus concentrics. Aquelei volcans son tanben tipics de Vènus. 176 existisson amb de diamètres variant de 60 a {{unitat|2000|km}} e de largors d'anèus compresas entre 10 e {{unitat|150|km}}. La reparticion de volcans en corona es relativament unifòrma maugrat una pichona concentracion entre [[Aphrodite Terra]] e lo grop Beta.
* de volcans egalament tipics de Vènus dichs ''Novae'' e ''Arachnoïdes''. Lei ''novae'' son formadas per d'estructuras de lava fòrça rebatentas per lei radars. Forman de rets radiaus e simetrics de crestas e de trencadas a l'entorn d'un cratèr qu'es de còps afondrat. Leis ''arachnoïdes'' serián analògs mai presents dins un ancian volcan en corona. Lor aparéncia es donc similara a una teranhina. Dins aquò, l'origina comuna entre lei ''novae'' e lei ''arachnoïdes'' es pas encara confiermada.

==== Activitat tectonica ====

Se Vènus a pas d'activitat tectonica similara a la Tèrra, certanei relèus de la planeta son clarament d'origina tectonica. Aquelei relèus comprenon un ret de falhas, de rifts, de montanhas fronsidas e de terrens tipics de Vènus dichs ''tesserae'' :
* lei rifts son causats per una extension de la litosfèra e an una autor d'un desenau o d'un centenau de mètres per una longor agantant de còps fins a {{unitat|1000|km}}.
* lei montanhas causadas per de movements tectonicas son presentas dins lei continents coma [[Ishtar Terra]] e dins certanei plans bas de la planeta coma [[Lavinia Planitia]]. Dins lei continents, lei montanhas son formadas per de plecs, de compressions e de movements lateraus. En revenge, dins lei plans bas, la diversitat es mendra e se rescòntra principalament de crestas amb una autor de quauquei quilomètres, una largor d'unei centenaus e una longor d'unei miliers.
* lei ''tesserae'' son compausats per de superposicions de grabens ancians. Son subretot localizats dins lei continents [[Aphrodite Terra]] e [[Ishtar Terra]].

==== Cratèrs d'impacte ====

A respèct de [[Mercuri (planeta)|Mercuri]], de la Luna o de [[Mart (planeta)|Mart]], Vènus a pauc de cratèrs. Ansin, solament un milier de cratèrs d'impacte son presents a la superfícia de Vènus. En causa de l'atmosfèra espessa de la planeta, i a ges de cratèrs amb un diamètre inferior a dos quilomètres e gaire d'una talha pus febla que 30 quilomètres.

=== Geografia ===

[[Fichièr:Planisphère Vénus.jpg|thumb|center|650px|]]

Vènus tèn dos continents dichs [[Ishtar Terra]] au nòrd e [[Aphrodite Terra]] au sud. [[Ishtar Terra]] a una talha similara a [[Austràlia]]. Tèn lei cimas pus autas de la planeta amb la cadena de montanhas dei [[Maxwell Montes]] (environ {{unitat|10700|m}}). [[Aphrodite Terra]] es lo continent pus grand amb una superfícia comparabla a l'[[America dau Sud]]. D'autreis ensems de tèrras autas son situadas vèrs [[Beta Regio]] amb una cima vèrs {{unitat|5000|m}} e [[Alpha Regio]]. Dins aquò, l'altitud d'[[Alpha Regio]] es pus pichona amb de valors situadas entre 1000 e {{unitat|2000|m}}. [[Beta Regio]] es localizat dins l'emisfèri nòrd entre lei dos grands continents e [[Alpha Regio]] dins l'emisfèri sud. Entre lei continents e a l'entorn dau pòl nòrd de la planeta, i a de grands plans coma [[Guinevre Planitia]] o de camps de dunas.

=== Atmosfèra ===

==== Composicion ====

L'atmosfèra de Vènus es principalament compausada de [[dioxid de carbòni]] (96,5%) e d'[[azòt]] (3,5%)<ref name="Basilevsky, Head"/>. Pasmens, de dòsis feblas d'autreis elements foguèron egalament detectadas coma d'[[acid sulfuric]], d'[[acid cloridric]], de [[fluorur d'idrogèn]], d'[[argon]], d'aiga, d'[[oxigèn]] e de monoxid de carbòni<ref name="Bertaux, Vandaele, Korablev et al.">Bertaux, Jean-Loup; Vandaele, Ann-Carine; Korablev, Oleg; et al. (2007). "A warm layer in Venus’ cryosphere and high-altitude measurements of HF, HCl, H2O and HDO". Nature 450 (7170): 646–649.</ref> <ref name="Svedhem, Titov, Taylor, Witasse">Svedhem, Hakan; Titov, Dmitry V.; Taylor, Fredric V.; Witasse, Oliver (2007). "Venus as a more Earth-like planet". Nature 450 (7170): 629–632.</ref>.

==== Troposfèra ====

[[Fichièr:Venuspioneeruv.jpg|thumb|Estructura dei nívols de l'atmosfèra de Vènus vista per una observacion ultravioleta de la sonda ''[[Pioneer Venus Orbiter]]''.]]

La troposfèra es lo jaç inferior e lo pus dens de l'atmosfèra. Tèn 99% de la massa de l'atmosfèra per una espessor egala a environ 68 quilomètres. A la superfícia de la planeta, la pression mesurada es egala a {{unitat|92|atm}}<ref name="Basilevsky, Head">Basilevsky, Alexandr T.; Head, James W. (2003). "The surface of Venus" (abstract page). Rep. Prog. Phys. 66: 1699–1734.</ref>. Ansin, lo dioxid de carbòni es plus un gas mai un fluid supercritic<ref name="Basilevsky, Head"/>. En consequéncia, lo clima de Vènus es marcat per un [[Efièch de sèrra|efèct de sèrra]] fòrça important. La temperatura mejana de la superfícia es d'aperaquí {{unitat|467|°C}}, pus auta que la temperatura de fusion dau [[plomb]], dau [[zinc]] o de l'[[estam]]. De mai, la temperatura varia gaire entre lo jorn e la nuech en causa de l'espessor de l'atmosfèra maugrat una durada de 116,5 jorns terrèstres per una jornada sus Vènus. La variacion durant lei diferentei sasons es tanben fòrça febla car l'excentricitat de son orbita e l'enclinason de son axe son pas grandas. Dos jaç principaus compausan la troposfèra :
* l'atmosfèra bassa, entre 0 e 48 km, es relativament transparenta.
* lo jaç nebulós, entre 31 e 68 km, es opac e explica l'eclat de Vènus per la reflexion dei rais solars. Aqueu jaç es generalament devesit en tres jaç de nívols :
** lo jaç inferior entre 31 e 51 km, tanben dich ''zona brumosa'' en causa de la pichona quantitat d'acid sulfuric dei nívols situats vèrs 31-{{unitat|48|km}}. Puei, entre 48 e {{unitat|51|km}}, se situa un jaç fòrça dens caracterizat per la preséncia de particulas, liquidas o solidas, de [[sofre]].
** lo jaç centrau entre 51 e 52 km, qu'es relativament clar.
** lo jaç superior entre 52 e 68 km. Entre 52 e 58 km, es fach d'una solucion d'acid sulfuric, d'acid cloridric, de particulas de sofre e d'aiga. Enfin, entre 58 e {{unitat|68|km}}, lei nívols son compausats de glaç d'aiga.

La rotacion de l'atmosfèra a l'entorn de la planeta se debana en 4,2 jorns terrèstres. Aqueu movement es dirigit per la conveccion naturala<ref>Linkin, V.; Blamont, J.; Preston, R. (1985). "The Vega Venus Balloon experiment". Bulletin of the American Astronomical Society 17 (4744): 722.</ref> : lei gas pus cauds vèrs l'eqüator montan dins l'atmosfèra e migran vèrs lei pòls fins ai latituds ±60°. Aqueu fenomèn es dich [[cellulas de Hadley]]. Per lei latituds pus importantas, la circulacion es realizada per de vortèx polars similars ai ciclons observats sus la Tèrra. Pasmens, lei vortèx polars de Vènus an dos centres e lei tempèstas a l'entorn dei pòls an donc una forma d'"S". L'atmosfèra a una rotacion dicha retrograda car vira dins lo sens contrari de la rotacion de la planeta. Aqueu movement es dich super-rotacion. Genèra de vents apareissent vèrs 10 quilomètres d'altitud. Lor velocitat se montan a {{unitat|540|km/h}} a {{unitat|65|km}} puei s'anulla vèrs {{unitat|95|km}}. A la superfícia, la velocitat dei vents es solament egala a {{unitat|2|m/s}} mai, amb l'espessor importanta de l'atmosfèra, es sufisent per entretenir un fenomèn d'[[erosion]].

==== Auta atmosfèra e ionosfèra ====

La [[mesosfèra]] de Vènus es situada aproximativament entre 65 e {{unitat|120|km}}. Tèn dos jaç principaus entre 62 e {{unitat|73|km}} e entre 73 e {{unitat|95|km}}<ref name="Patzold, Hausler, Bird et al."/>. Dins lo jaç inferior, la temperatura es relativament constanta amb una valor mesurada vèrs {{unitat|-43|°C}}. En revenge, la temperatura demenís tornarmai dins lo segond jaç fins a {{unitat|-108|°C}} a l'altitud de {{unitat|95|km}}. Es lo minimum de l'atmosfèra de Vènus pendent lo jorn. Après {{unitat|120|km}}, comença la [[termosfèra]] que s'estend probablament fins au començament de l'[[exosfèra]] entre 220 e {{unitat|350|km}}<ref name="Patzold, Hausler, Bird et al.">Patzold, M.; Hausler, B.; Bird, M.K.; et al. (2007). "The structure of Venus’ middle atmosphere and ionosphere". Nature 450 (7170): 657–660.</ref>. La circulacion dei gas de la mesosfèra e de la termosfèra es diferenta dei fenomèns vists dins la troposfèra. D'efèct, la circulacion aguèt luòc dempuei la partida esclairada vèrs la partida sorna. Aqueu corrent entraïna adonc un rescaufament de l'atmosfèra de la fàcia escura entre 90 e {{unitat|120|km}} ({{unitat|-43|°C}} contra una valor mejana egala a {{unitat|-173|°C}} per la termosfèra).

Enfin, l'[[ionosfèra]] de Vènus es situada entre 120 e {{unitat|300|km}} e se compausa de tres jaç principaus respectivament entre 120 e {{unitat|130|km}}, entre 140 e {{unitat|160|km}} e entre 200 e {{unitat|250|km}}<ref name="Patzold, Hausler, Bird et al."/>. Lei nivèus importants d'ionizacion son solament mantenguts dau costat esclairat per lo Soleu. Dins lei dos premiers jaç, l'ion principau es O<sub>2</sub><sup>+</sup>. Es O<sub></sub><sup>+</sup> per lo tresen<ref name="Patzold, Hausler, Bird et al."/>.

=== Camp magnetic ===

Vènus a un camp magnetic fòrça feble causat per l'interaccion entre sa ionosfèra e lei particulas cargadas dau vent solar<ref>Kivelson G. M., Russell, C. T. (1995). Introduction to Space Physics. Cambridge University Press.</ref> <ref>Zhang, T.L.; Delva, M.; Baumjohann, W.; et al. (2007). "Little or no solar wind enters Venus’ atmosphere at solar minimum". Nature 450 (7170): 654–656.</ref>. La planeta es donc quasi pas parada contra lei radiacions cosmicas. Aquela abséncia foguèt una sospressa car lei scientifics pensavan de trobar un efèct dinamo dau fach de la similitud entre Vènus e la Tèrra. Leis ipotèsis generalament avançadas per explicar aqueu fenomèn son l'abséncia de movements de conveccion dins lo mantèu o d'un nuclèu liquid<ref>Luhmann J. G., Russell C. T. (1997). J. H. Shirley and R. W. Fainbridge. ed. Venus: Magnetic Field and Magnetosphere. Chapman and Hall, New York.</ref> <ref>.Stevenson, D. J. (2003-03-15). "Planetary magnetic fields". Earth and Planetary Science Letters 208 (1–2): 1–11.</ref> <ref>Nimmo, Francis (November 2002). "Why does Venus lack a magnetic field?" (PDF). Geology 30 (11): 987–990.</ref> <ref>Konopliv, A. S.; Yoder, C. F. (1996). "Venusian k2 tidal Love number from Magellan and PVO tracking data". Geophysical Research Letters 23 (14): 1857–1860.</ref>.

== Orbita e rotacion ==

Vènus orbita a l'entorn dau Soleu a una distància mejana egala a 108 milions de quilomètres (0,7 UA) en 224,65 jorns. Son excentricitat (0,01) es la pus febla dei planetas dau Sistèma Solar. Sa rotacion a l'entorn de son axe es tanben la pus pichona. De mai, es l'unica planeta amb una  rotacion retrograda. Es fòrça lenta car un jorn de Vènus dura 243,018 jorns terrèstres. L'origina d'aquela rotacion es pas coneguda. Leis ipotèsis principalas son la collision amb un còrs important au començament dau Sistèma Solar o, pus rarament, l'influéncia de son atmosfèra espessa<ref>J. Huw Davies, « Did a mega-collision dry Venus' interior? », dans Earth and Planetary Science Letters, vol. 268, 30 avril 2008, p. 376-383.</ref> <ref>Alexandre C. M. Correia et Jacques Laskar, « The four final rotation states of Venus », dans Nature, vol. 411, 14 juin 2001, p. 767-770.</ref>.

== Satellits ==

Vènus a ges de satellits naturaus<ref>Sheppard, Scott S.; Trujillo, Chadwick A. (July 2009). "A survey for satellites of Venus". Icarus 202 (1): 12–16.</ref>. Dins aquò, tèn dos [[quasi-satellit]]s coneguts que son dichs [[2002 VE68|2002 VE{{ind|68}}]] e [[2001 CK32|2001 CK{{ind|32}}]]<ref>Mikkola, S.; Brasser, R.; Wiegert, P.; Innanen, K. (July 2004). "Asteroid 2002 VE68, a quasi-satellite of Venus". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 351: L63.</ref>.

== Observacion ==

Vènus a una magnitud variant entre -4,6 e -3,8<ref name="Espenak">Espenak, Fred (1996). "Venus: Twelve year planetary ephemeris, 1995–2006". NASA Reference Publication 1349. NASA/Goddard Space Flight Center. [https://archive.is/20120717023942/sunearth.gsfc.nasa.gov/eclipse/TYPE/venus2.html]</ref>. Es donc lo tresen astre pus brilhant dau cèu après lo Soleu e la [[Luna]]. Pòu donc èsser vist facilament per l'uelh uman. De còps, es d'alhors visibla durant la jornada. Coma es una planeta interiora, son elongacion maximala es egala a 47,8° a respèct dau Soleu<ref name="Espenak"/>. Coma per [[Mercuri (planeta)|Mercuri]] e la [[Luna]], Vènus mostra de fasas diferentas pendent son orbita. En revenge, en causa de son atmosfèra espessa, ges de detalhs son visibles dempuei la Tèrra.

== Recèrca e exploracion ==

=== Astronòms ancians ===

Vènus èra coneguda coma l'estèla dau matin o dau sera per divèrsei [[civilizacion]]s. Pitagòras mostrèt au sègle IV avC que leis estèlas dau matin o dau sera èran un astre identic<ref>Pliny the Elder (1991). Natural History II:36–37. translated by John F. Healy. Harmondsworth, Middlesex, UK: Penguin. pp. 15–16.</ref>. En [[1032]], l'astronòm [[Avicena]] observèt un transit de Vènus e deduguèt qu'èra pus pròcha dau Soleu que la Tèrra e mai de còps darrier lo Soleu<ref>Goldstein, Bernard R. (March 1972). "Theory and Observation in Medieval Astronomy". Isis (University of Chicago Press) 63 (1): 39–47 [44].</ref> <ref>Sally P. Ragep (2007). "Ibn Sīnā: Abū ʿAlī al‐Ḥusayn ibn ʿAbdallāh ibn Sīnā". In Thomas Hockey. The Biographical Encyclopedia of Astronomers. Springer Science+Business Media. pp. 570–572.</ref>. Puei, d'astronòms arabis observèron e imaginèron l'existéncia dei transits de [[Mercuri (planeta)|Mercuri]] e Vènus entre lei sègles XII e XIII<ref>Ansari, S. M. Razaullah (2002). "History of oriental astronomy: proceedings of the joint discussion-17 at the 23rd General Assembly of the International Astronomical Union, organised by the Commission 41 (History of Astronomy), held in Kyoto, August 25–26, 1997". Springer. p. 137.</ref>.

=== Recèrca amb lei telescòpis terrèstres ===

Lei premiereis observacions amb una luneta astronomica foguèron realizadas per [[Galileo Galilei]] au començament dau [[sègle XVII]]. Observèt lo fenomèn dei fasas de Vènus. Aquela observacion contradisiá adonc lo modèl de [[Claudi Ptolemèu|Ptolemèu]] en vigor dempuei l'[[Antiquitat]] en demostrant l'orbita de Vènus a l'entorn dau Soleu<ref>"Galileo: the Telescope & the Laws of Dynamics". Astronomy 161; The Solar System. Department Physics & Astronomy, University of Tennessee. http://csep10.phys.utk.edu/astr161/lect/history/galileo.html]</ref>. Puei, en [[1761]], l'astronòm [[Mikhaïl Lomonosov]] descurbiguèt la preséncia de l'atmosfèra de Vènus<ref>Marov, Mikhail Ya. (2004). "Mikhail Lomonosov and the discovery of the atmosphere of Venus during the 1761 transit". In D.W. Kurtz. Preston, U.K.: Cambridge University Press. 209–219.</ref>. Pasmens, l'atmosfèra compliquèt l'estimacion dau periòde de rotacion de la planeta. Ansin, [[Giovanni Cassini]] e [[Johann Schröter]] la calculèron, de manièra erronèa, egala a 24 oras<ref>Hussey, T. (1832). "On the Rotation of Venus". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 2: 78–126.</ref>. 

Après, gaire de progrès foguèron fachs fins au desvolopament deis observacions radar, ultravioletas e espectroscopicas au sègle XX. Durant leis annadas 1900, lei premierei mesuras espectroscopicas de [[Vesto Slipher]] detectèron pas de rotacion e mostrèron donc l'existéncia d'un periòde de rotacion pus lòng que supausat<ref>Slipher, V. M. (1903). "A Spectrographic Investigation of the Rotation Velocity of Venus". Astronomische Nachrichten 163: 35.</ref>. Dins leis annadas 1950, l'existéncia de la rotacion retrograda de la planeta foguèt descubèrta e enfin, son periòde de rotacion foguèt calculat durant lo [[decenni]] seguent amb de mesuras radars<ref>Goldstein, R. M.; Carpenter, R. L. (1963). "Rotation of Venus: Period Estimated from Radar Measurements". Science 139 (3558): 910–911.</ref>. Puei, lei mesuras amb radar dau telescòpi Arrecibo permetèron egalament de veire la preséncia de zonas reflectissentas a la superfícia de la planeta e de realizar la premiera cartografia inclusent, per exemple, lei [[Maxwell Montes]], pendent leis annadas 1970<ref>Campbell, D. B.; Dyce, R. B.; Pettengill G. H. (1976). "New radar image of Venus". Science 193 (4258): 1123–1124.</ref>.

=== Exploracion amb de missions espacialas ===

Lei fenèstras de tir vèrs Vènus an luòc totei lei 19 mes e, entre 1962 e 1985, caduna veguèt lo lançament de sondas. Ansin, lo nombre dei missions espacialas, especialament [[URSS|sovieticas]], per Vènus es fòrça important :

* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 1]]'' (1962), revirada.
* [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]] ''[[Mariner 2]]'' (1962).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Zond 1]]'' (1964), revirada parciala.
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 2]]'' (1966), revirada.
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 3]]'' (1966).
* [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]] ''[[Mariner 5]]'' (1967).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 4]]'' (1966).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 5]]'' (1969).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 6]]'' (1969).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 7]]'' (1970).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 8]]'' (1972).
* [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]] ''[[Mariner 10]]'' (1974), en transit vèrs [[Mercuri (planeta)|Mercuri]].
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 9]]'' (1975).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 10]]'' (1975).
* [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]] ''[[Pioneer Venus Multiprobe]] (1978).
* [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]] ''[[Pioneer Venus Orbiter]] (1978-1992).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 11]]'' (1978).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 12]]'' (1978).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 13]]'' (1981).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 14]]'' (1981).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 15]]'' (1983-1984).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Venera 16]]'' (1983-1984).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Vega 1]]'' (1985).
* [[Fichièr:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] ''[[Vega 2]]'' (1985).
* [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]] ''[[Mission Galileo|Galileo]]'' (1990), en transit vèrs [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]].
* [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]] ''[[Magellan (sonda espaciala)|Magellan]]'' (1990-1994).
* [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]][[Fichièr:Flag of Europe.svg|25px]] ''[[Cassini–Huygens]]'' (1998, 1999), en transit vèrs [[Saturne (planeta)|Saturne]].
* [[Fichièr:Flag of Europe.svg|25px]] ''[[Venus Express]]'' (2006-2014).
* [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]] ''[[MESSENGER]]'' (2006, 2007), en transit vèrs [[Mercuri (planeta)|Mercuri]]
* [[Fichièr:Flag of Japan.svg|25px]] ''[[Akatsuki]]'' (2010-encuei), mieja revirada.

==== Premierei missions ====

La premiera mission per Vènus, ''[[Venera 1]]'' en [[1962]], foguèt tanben la premiera mission interplanetària modèrna e lo començament dau programa [[URSS|sovietic]] ''[[Venera]]''. Pasmens, lo contacte amb la sonda foguèt perdut avans l'arribada a l'entorn de Vènus. Ansin, maugrat la revirada de ''[[Mariner 1]]'', la premiera sonda operacionala mandada vèrs Vènus, ''[[Mariner 2]]'', foguèt [[Estats Units d'America|estatsunidenca]] a la fin de [[1962]]. Lei mesuras de la sonda descurbiguèron la temperatura auta de la planeta ({{unitat|425|°C}}) e son abséncia de camp magnetic<ref>Jet Propulsion Laboratory (1962) (PDF). Mariner-Venus 1962 Final Project Report. SP-59.</ref>.

==== Fin deis annadas 1960 : premiereis intradas atmosfericas ====

En març de [[1966]], la sonda ''[[Venera 3]]'' venguèt lo premier objècte arribant sus una autra planeta. Pasmens, son sistèma de comunicacion foncionèt pas<ref name="Mitchell 2003">Mitchell, Don (2003). "Plumbing the Atmosphere of Venus". The Soviet Exploration of Venus. [http://www.mentallandscape.com/V_Lavochkin1.htm]</ref>. En revenge lo 18 d'octòbre de [[1967]], l'assai seguent capitèt e ''[[Venera 4]]'' mandèt de donadas durant {{unitat|93|min}} sus la temperatura e la composicion de l'atmosfèra<ref name="Mitchell 2003"/>. Dins aquò, leis engenhaires ignoravan l'existéncia d'una pression importanta per Vènus e la sonda foguèt tròp alentida per son paracasuda : la batariá s'èra donc encalada a {{unitat|25|km}} de la superfícia. L'endeman, la sonda [[Estats Units d'America|estatsunidenca]] ''[[Mariner 5]]'' arribèt tanben per estudiar la composicion, la densitat e la pression de l'atmosfèra<ref>Eshleman, V.; Fjeldbo, G. (1969) (PDF). The atmosphere of Venus as studied with the Mariner 5 dual radio-frequency occultation experiment. SU-SEL-69-003.</ref>. Aquelei missions permetèron d'estimar la pression entre 75 e {{unitat|100|bar}}. Amb aquelei donadas, lei Sovietics mandèron en [[1969]] doas sondas, ''[[Venera 5]] [[Venera 6|e 6]]'', equipada de bloquiers resistent a de pressions de {{unitat|25|bar}} e de paracasudas pus pichons. Ansin, aquelei sondas capitèron de subreviure fins a {{unitat|20|km}} de la superfícia mandant d'informacions durant quasi {{unitat|50|min}}<ref name="Mitchell 2003"/>.

==== Annadas 1970 : aterratges a la superfícia ====

En [[1970]], la sonda ''[[Venera 7]]'' foguèt mandada amb de proteccions sufisentas per resistir a de pressions egalas a {{unitat|180|bar}}. Pasmens, après un problèma de paracasuda, la sonda aterrèt probablament sus lo costat e poguèt solament emetre un senhau feble sus la temperatura durant {{unitat|23|min}}<ref name="Mitchell 2003"/>. En revenge, lei sondas ''[[Venera 8]]'', ''[[Venera 9|9]]'' e ''[[Venera 10|10]]'' capitèron lor mission amb la transmission de donadas per lei tres aparelhs e de premiers imatges de la superfícia per ''[[Venera 9]]'' e ''[[Venera 10|10]]''<ref name="Mitchell 2003"/>. 

Enterin, la mission ''[[Mariner 10]]'', en transit per [[Mercuri (planeta)|Mercuri]] realizèt 4000 fotografias de l'atmosfèra de Vènus. Puei, en [[1978]], la [[National Aeronautics and Space Administration|NASA]] mandèt doas missions per faire intrar quatre sondas dins la superfícia e cartografiar la planeta per radar<ref>Colin, L.; Hall, C. (1977). "The Pioneer Venus Program". Space Science Reviews 20: 283–306.</ref>. L'orbitaire ''[[Pioneer Venus Orbiter]]'', que realizèt lei mesuras radar, restèt en marcha fins a [[1992]]. De son caire, la mission ''[[Pioneer Venus Multiprobe]]'' tenguèt d'informacions sus la composicion, lei vents e lei transferiments de calor de l'atmosfèra<ref>Williams, David R. (January 6, 2005). "Pioneer Venus Project Information". NASA Goddard Space Flight Center. [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/pioneer_venus.html]</ref>.

==== Annadas 1980 : fin dau programa ''[[Programa Venera|Venera]]'' ====

Entre [[1979]] e [[1982]], quatre sondas ''[[Programa Venera|Venera]]'' (''[[Venera 11|11]]'', ''[[Venera 12|12]]'', ''[[Venera 13|13]]'' e ''[[Venera 14|14]]'') mandèron de moduls a la superfícia de Vènus per estudiar lei tempèstas electricas (''[[Venera 11|11]]'' e ''[[Venera 12|12]]''), la composicion dei terrens e prendre d'imatges en color (''[[Venera 13|13]]'' e ''[[Venera 14|14]]''). Lei doas sondas seguentas, ''[[Venera 15]]'' e ''[[Venera 16|16]]'', orbitèron a l'entorn de Vènus per cartografiar la planeta per radar<ref>Greeley, Ronald; Batson, Raymond M. (2007). Planetary Mapping. Cambridge University Press. p. 47.</ref>. Foguèt lei darrierei missions dau programa ''[[Programa Venera|Venera]]''. D'efèct, en [[1985]], lei Sovietics mandèron sei darrierei sondas per Vènus, ''[[Vega 1]]'' e ''[[Vega 2|2]]'' en transit vèrs la [[cometa de Halley]], que larguèron de balons atmosferics per estudiar lei condicions vèrs {{unitat|50|km}} d'altitud<ref>Linkin, V.; Blamont, J.; Preston, R. (1985). "The Vega Venus Balloon experiment". Bulletin of the American Astronomical Society 17 (4744): 722.</ref> <ref>Sagdeev, R. Z.; Linkin, V. M.; Blamont, J. E.; Preston, R. A. (1986). "The VEGA Venus Balloon Experiment". Science 231 (4744): 1407–1408.</ref>.

==== Annadas 1990 : cartografia radar ====

Dins leis annadas 1990, lo nombre de missions per Vènus demeniguèt amb solament doas visitas. Dins aquò, la premiera, ''[[Magellan (sonda espaciala)|Magellan]]'', permetèt la cartografia radar de 98% de la superfícia e de 95% dau camp de gravitat amb una resolucion pus auta que lei missions precedentas<ref>Lyons, Daniel T.; Saunders, R. Stephen; Griffith, Douglas G. (May-June 1995). "The Magellan Venus mapping mission: Aerobraking operations". Acta Astronautica 35 (9–11): 669–676.</ref>. En revenge, la mission ''[[Cassini-Huygens]]'', a destinacion de [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]], realizèt solament dos passatges entre 2006 e 2007.

==== Missions actualas ====

A l'ora d'ara, la mission de l'[[Agéncia Espaciala Europèa]] es en cors a l'entorn de Vènus dempuei [[2006]]. Estúdia l'atmosfèra e sei nívols, lei caracteristicas de la superfícia, especialament la temperatura e lei plasmas enviroutant la planeta. Ansin, descurbiguèt lei vortèx dei regions polaras<ref>Hand, Eric (November 2007). "European mission reports from Venus". Nature (450): 633–660.</ref>. Deuriá èsser rejonch per la sonda japonesa ''[[Akatsuki]]'' en decembre de 2010.

=== Exploracion umana ===

Vèrs la fin deis annadas 1960, una mission umana foguèt prepausada per la [[National Aeronautics and Space Administration|NASA]] vèrs Vènus<ref name="Feldman, Ferrara, Havenstein, Volonte, Whipple">Feldman, M. S.; Ferrara, L. A.; Havenstein, P. L.; Volonte, J. E.; Whipple, P. H. (1967) (PDF). Manned Venus Flyby, February 1, 1967. Bellcomm, Inc.. [http://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/19790072165_1979072165.pdf]</ref>. La mission podiá utilizar la màger part dei materiaus dau [[programa Apollo]] e passar a l'entorn de la planeta après un viatge de quatre mes<ref name="Feldman, Ferrara, Havenstein, Volonte, Whipple"/>.

== Cultura ==

Coma Vènus es l'astre pus brilhant dau cèu, la planeta a una posicion privilegiada dins la cultura umana. Ansin, foguèt dicha ''[[Ishtar]]'' per lei [[Babilònia (reialme)|Babilonians]] e probablament observada a partir dau sègle XVI avC<ref>Sachs, A. (1974). "Babylonian Observational Astronomy". Philosophical Transactions of the Royal Society of London 276 (1257): 43–50.</ref> <ref>Meador, Betty De Shong (2000). Inanna, Lady of Largest Heart: Poems of the Sumerian High Priestess Enheduanna. University of Texas Press. p. 15.</ref>. Leis [[Egipte antica|Egipcians]] e lei Grècs ancians creguèron que leis aparicions de Vènus de matin o de sera èran causadas per dos còrs diferents. D'efèct, Vènus èra ''Tioumoutiri'' e ''Ouaiti'' en [[Egipte antica]] e Φωσφόρος (''Phosphoros'') o Ἐωσφόρος (''Eosphoros'') dins la [[Grècia antica]]. Puei, vèrs lo sègle IV avC, lei Grècs comprenguèron qu'i aviá un astre solet e lo nomèron ''[[Afrodita]]'' segon lor deessa de l'amor. La latinizacion ''Phosphoros'' donarà lo nom ''Lucifèr''. En Pèrsia, la planeta foguèt associada amb la divessa [[Anahita]] e lo nom persan modèrne de Vènus, ''Nahid'', vèn d'aquela divinitat. Enfin, Vènus e sei movements èran tanben la basa d'un calendier religiós<ref>Sharer, Robert J.; Traxler, Loa P. (2005). The Ancient Maya. Stanford University Press.</ref>.

== Referéncias ==
<references/>

{{SistèmaSolar}}

{{1000 fondamentals}}


[[Categoria:Vènus|*]]
[[Categoria:Planeta tellurica]]
[[Categoria:Efièch de sèrra]]