Veire la font de Veda


Lo '''Veda''' ([[Devanagari|devanāgarī]] : वेद - [[Sanscrit|sanskrit]] : « vision » o « coneissença »)<ref>''[[The Sanskrit Heritage Dictionary]]'' de [[Gérard Huet]]</ref> es un ensemble de tèxtes que, segon la tradicion, foguèron revelats (per l'ausida, ''Shruti'') als savis indians nomenats ''Rishi''. Aquesta « coneissença revelada » foguèt transmesa oralament de [[braman]] a braman al sen del [[vedisme]], del [[bramanisme]], e de l'[[indoïsme]] fin ara sus un periòde indeterminat.

L'origina dins lo temps dels tèxtes vedics es una question que fa debats en Índia e pels indianistas europèus. Pels autors europèus, los primièrs tèxtes de la tradicion vedica aurián estats compausats a partir del sègle XV AbC, d’autors indians prepausan una datacion mai anciana. Per marcar l'unitat del Veda que se manifèsta en una multiplicitat de tèxtes, la tradicion indoa nomena « Triple Veda » l'ensemble dels tres primièrs recuèlhs de tèxtes, un recuèlh de poèmas (estanças) forma lo ''Rig-Veda'', un recuélh de cants rituals lo ''Sama-Veda'', un ancamp de formulas sacrificialas lo ''Yajur-Veda''. Una familha de bramans nomenada ''Atharva'' dona son nom a l'''Atharva-aṅgiras'', libre de [[magia]] blanca e negra, qu’es acceptat coma constituissent lo « Quadruple-Veda », jol nom de ''Atharva-Veda'', après un long periòde de controvèrsisas.

Lo passatge del vedisme al bramanisme comença amb la redaccion ds ''Brāhmaṇa'', especulacions ritualas en pròsa. E la transicion del bramanisme a l'indoïsme s'accompanha de la redaccion dels ''Āraṇyaka'' puèi dels ''Upaniṣad''. La compilacion d’aquestes tèxtes es atribuïda al savi ''Vyāsa'', e las partidas mai recentas de las escrituras del Veda datarián del sègle V AbC<ref name="a">''Les Maîtres spirituels de l'hindouisme''. Alexandre Astier. Éd. Yerolles, 2008, page 26. {{ISBN|9782212541946}}</ref>. Aqueste corpus literari, un dels mai dels ancians conegut, es la basa de la literatura indiana. Aquestes tèxtes, que tractan del [[Rite|ritual]] e de [[filosofia]], contenon de passatges qu'estudieràn l'[[astrologia]] e l'[[astronomia]], que son utizats per sa datacion. « La tradicion dels cant vedic » foguèt proclamada en 2003 puèi inscricha en 2008 per l'[[UNESCO]] sur la [[Patrimòni Culturau Immateriau|lista representativa del patrimòni cultural imaterial de l’umanitat]]<ref>{{Lien web|url=http://www.unesco.org/culture/ich/fr/RL/00062|titre=La tradition du chant védique|auteur=[[Organisation des Nations unies pour l'éducation, la science et la culture|UNESCO]]}}</ref>.

== Etimologia ==
Lo tème nominal indoa a ''veda''-, passa atal en [[Sanscrit|sanskrit]] (वेद) apond una vocala tematica ''-a'' a la raiç ''VID-'' transformada en ''VED-'' per alternança vocalica: ''VID- > VED- > veda''-<ref>Jean Varenne, ''Grammaire du sanskrit'', page 29, §38.</ref>.

Per [[Jean Varenne]], lo lexèma ''VID-'' dona dos tèmas verbals diferenciats mas de sens complementaris: ''VID- > VED- > VET- > vetti'' (sap) e ''VID- > VIND- > vindati'' (tròba: ''hij vindt'' en neerlandés, ''he finds'' en anglés, ''er/sie findet'' en alemand)<ref>Jean Varenne, ''opus citatum'', page 86, §118 remarques.</ref>.

La semantica del nom ''veda''- s'espandís donc lo sens de « descobèrta, revelacion » que correspond a l'experiéncia dels primièrs savis vedics qu’entendisián lo son primordial manifestat pel Veda original, fins a aqueste de « [[sciéncia]], saber » donat uèi per l'indoïsme a aqueste mot. [[Louis Renou]] espandís atal la traduccion del mot ''veda''- : « coneissença, sciéncia, per exemple sciéncia sacrada, tèxtes sacrats, Escrituras santas, Veda al nombre de quatre o de tres »<ref>Stchoupak & Nitti & Renou, ''Dictionnaire sanskrit-français'', page 693.</ref>.

== Lo Veda ==
''Veda'' es un mot eritat del vièlh indian<ref>A. Z. Caland, ''Altindisches Zauberritual'', Amsterdam 1900.</ref> passat enseguida dins la lenga sanscrita, que pòt se traduire per « vision » o « coneissença »<ref>Maurice Blondel, dans le ''Vocabulaire technique et critique de la philosophie'' de André Lalande, page 171, dit : « Connaître'' et ''connaissance'' diffèrent surtout de ''croire'' et ''croyance'' en ce que ces derniers termes impliquent que le motif de l'adhésion ne réside pas dans la clarté directe et intrinsèque de l'objet considéré ».''</ref>. Coma concèpte de la cultura indiana arcaïca, lo ''Veda'' es una poténcia agissenta fondamentala que se manifèsta dins l'intuicion cognitiva de l'òrdre cosmic per d’òmes inspirats<ref>Jan Gonda, op. cit., page 19.</ref>. S’i trapa unas tendéncias al [[monisme]]<ref>Jan Gonda, ''opus citatum'', page 240 : « Il ne faut pas oublier que les tendances monistes n'ont pas tardé à se manifester d'une façon ou d'une autre ».</ref> concebon donc pas cap de separacion al sen d'un mond ''unitari'', mond ''ciclic'' que sens començament e sens fin, mond ''dinamic'' que percebon los fenomèns naturals e mentals coma de manifestacions de fòrças amagadas [[Numen|numenosas]] <ref>Rudolf Otto, ''Le Sacré''.</ref>. En coeriencia amb aquesta ment, los indians de totes los temps considèran tanben lo ''Veda'' coma unic, dinamic, e increat.

La cooperacion del''Veda'' als cicles cosmics permet a la cultura indiana d'i agafar las frasas successivas de son evolucion. Lo ''Veda'' es considerat, dempuèi l'origina, coma manifestacion de las regularitats de l'òrdre cosmic dins l'escocha atentiva dels savis primordials (la ''Shruti'' dels ''Rishi''). Aquesta « escocha » marca la naissença del ''vedisme'', per que lo ritual del ''yajña''<ref>le « sacrifice » védique.</ref> es l’« embonilh » de la manifestacion del ''Veda'', centrada sus la ''vedi'', un cròs superficial cobèrt d'èrba ''barhis''<ref>Jan Gonda, ''op. cit.'', page 172, « Les cérémonies avaient lieu soit dans la maison de celui qui prenait l'initiative du sacrifice, soit sur un terrain avoisinant, où celui-ci (au sud du feu âhavanîya), sa femme et le prêtre brahmane prenaient place; le lit sacrificiel (vedi), morceau du champ légèrement creusé et recouvert ensuite d'herbe à sacrifices (barhis), se trouvait au milieu. »</ref>. Lo ''Veda'' demora sempre aqueste fòrça agissenta singulara que manifèsta lo fondament dinamic de l'univèrs.

Après los Savis ''Rishi'' primordials, lo vedisme, lo bramanisme, puèi l'indoïsme considèran totes l'unicitat e la perpetuitat del ''Veda'', manifestat dins l'expression de lors vòts (''vrata'') qu’espelisson dins una multitud de « poèmas » (''rig'') oralament en recuèlh (''saṃhitā''), que sola la recitacion conscienta e corrècta e de votz nauta pren valor de ''Veda''. « Lo mortal que pel fuòc sacrat, per l'invocacion, pel ''Veda'', per l'ofrenda, pels rites pietoses, onora [[Agni (dieu)|Agni]], obten de corsièrs rapids e venceires, e una glòria lusenta »<ref>Alexandre Langlois, ''op. cit.'', (RV 6,1,8, versets 5 & 6), page 412.</ref> atal canta ''Sobhari'', filh de ''Kaṇva''.

== Ancianatat ==
L'origina dins le temps dels tèxtes vedics es una question qu’es l'objècte de debats en Índia e d’entre los indianistas europèus. La máger dificultat es la desconeguda de la longor d'una tradicion orala que precedèt la fixacion per l'escritura. Per unes autors europèus, los primièrs tèxtes de la tradicion vedica son compausats a partir del sègle XV<ref name="a">''Les Maîtres spirituels de l'hindouisme''. Alexandre Astier. Éd. Yerolles, 2008, page 26. {{ISBN|9782212541946}}</ref>{{,}}<ref>Michel Angot, ''L'inde'', Éd. PUF-Clio (collection « Culture guides »), 2012, voir le début de la section « Les religions védiques (entre c. 1500 et c. 500 AEC) ». {{ISBN|9782130576273}}</ref> e son pauc a pauc acampat en colleccions nomenadas ''Saṃhitā''.

Per d’autors indians coma [[Bal Gangadhar Tilak|Lokamanya Bâl Gangadhar Tilak]], l'origina ven de fòrça mai luènh. Aqueste, dins son libre ''Orion o Recercas sus l'Antiquitat dels Vedas'' escrich en 1893 s'esfòrça, mejans d'observacions astronomicas venent dels ''Veda-saṃhitā'', de desmostrar, per unes dels « imnes », una datacion alunhant d'al mens quatre mila ans, veire mai<ref name="b">''L'origine polaire de la tradition Vedique''. Lokamanya Bâl Gangadhar Tilak. Traduction française aux éditions Archè, 1991.</ref>.

== Los Rishi ==
{{Article détaillé|Rishi}}Los ''Rishi'' (''ṛ ṣi'' en IAST, ऋषि en [[Devanagari|devanāgarī]]) son los savis primordials mitics qu’escochan, e entendon lo ''ṛ ta''<ref>Jan Gonda, ''opus citatum'', page 58: « Çraddhâ, qui selon ÇB 12, 8, 2, 4 est une forme de consécration (Dîksâ) et parfois (cf. Rk 10, 151) reçoit un culte comme une déesse, est même appelée Première-née de Rta, soit première et plus importante manifestation de la structure harmonique de l'univers (TB 3,12, 3, 2) ».</ref>, ritme del cosmos manifestat dins lo cors regular de las estelas (''ṛ kṣa'') e la succession regulara de las sasons (''ṛ tu'').

L'ausida perpetuala (''Shruti'') de l'òrdre eternal (''ṛ ta'') permet als ''Rishi''<ref>la mentalité des ''Rishi'' n'a pas encore inventé les notions de ''[[Dieu|Deus]]'', ou d'[[Esprit]], ou de [[transcendance]], car leur pensée [[Monisme|moniste]] ne crée aucune division dans leur monde (pas même celle des [[Système de castes en Inde|castes]], invention ultérieure elle aussi).</ref> de conéisser (''Veda'') aqueste òrdre e de trobar (''Veda'') los mejans de l'exprimir en estròfas (''ṛ cā'') ritmadas, plan mesuradas, que se transmeton regularament de boca a aurelha fins als indians d'uèi<ref>Jan Gonda, ''op. cit.'', page 19: « Ce « savoir », qui, d'après la tradition indienne, est éternel, n'a été que formulé par la divinité et « contemplé » aux origines par des sages inspirés (Rsi's), est né pour la majeure partie dans des familles de chanteurs brahmanes, à partir de la croyance populaire et a été transmis dans les « écoles » des brahmanes, les détenteurs de la science sacerdotale et ésotérique, pendant très longtemps sous la seule forme orale. ».</ref> e los passan, eternalament transmesas a las generacions indoïstas debvenir que, « Aryas paires d'una astruca linhada, poscam cantar longtemps encara dins lo sacrifici »<ref>Alexandre Langlois, ''op. cit.'', (RV 2,8,7, verset 3 ''partim''), page 191</ref>.

== Shruti e Smriti ==

=== Shruti e literatura sacrada ===
Lo mot ''Shruti'' (écrit श्रुति en ''[[Devanagari|devanāgarī]]'' e transcrit ''śruti'' en IAST) es bastit sus la raiç sanscrita ''ŚRU-'' que significa « ausir, entendre, aprene »<ref>Stchoupak & Nitti & Renou, ''op. cit.'', page 743.</ref>. L'adjoncion d'un sufixe ''-ti'' permet de bastir un nom feminin signalant una accion, ''śruti'' es literalament una « audicion » que manifèsta una « revelacion »<ref>Jean Varenne, ''op. cit.'', page 38, traduit ''śruti'' par révélation.</ref>. La ''Shruti'' revèla lo ''Veda'', l'ausida mèna a la descobèrta e al saber<ref>Jean Varenne, ''op. cit.'', page 127 : le thème nominal indo-aryen ''veda'', passé tel quel en sanskrit, ajoute une [[voyelle]] thématique ''-a'' à la racine ''VID'' transformée en ''VED'' par alternance vocalique : ''VID > VED > veda''. Le [[lexème]] ''VID'' donne aussi deux thèmes verbaux différenciés mais de sens complémentaires : ''VID > VED > VET > vetti'' ('''il sait''') et ''VID > VIND> vindati'' ('''il trouve''' : ''hij vindt'' en [[néerlandais]], ''he finds'' en [[anglais]]. ''Veda'' peut se traduire « savoir » ou « trouvaille » (on nommera « trouvères » certains poètes du Moyen Âge) ou « découverte ».</ref>. Aquesta ''Shruti'' es lo fruch d'una cognicion intuitiva de la vertat eternala<ref>Jan Gonda, ''op. cit.'', page 132 : « Les Çrautasûtras déclarent reposer sur la Çruti (c'est-à-dire l'« Audition » de la vérité éternelle par des sages inspirés des premiers temps) ».</ref> per de savis inspirats nomenats ''Rishi'' (''ṛṣi''). La literatura indiana classica compren doas categorias de tèxtes, los tèxtes « sacrats » qu'agafa a la ''Shruti'', escocha de manifestacions del ''Veda'', e las òbras profanas nascudas de l'inventivitat umana, transmesa per la ''Smriti'', la memorizacion.

Uèi encara son transmeses pas qu'oralament<ref>Jan Gonda, op. cit. {{p.|148}}: La durée des études était, nous l'avons dit, de douze ans pour chaque Véda, ou d'autant qu'il fallait pour que l'élève le comprît.</ref> per una tecnica mnemonica unica, mot per mot, sillaba per sillaba, una tecnica mai fisabla encara que la retranscricion, que lèu vira al telefòn arabi. Los primièrs traductors europèus del Triple Veda lo considèra coma un obratge de poesia lirica, e nomenan « imnes » las estanças del ''Rig-Veda''<ref>Alexandre Langlois, ''Rig-Véda ou Livre des hymnes'', éditions Jean Maisonneuve, Paris 1872.</ref>. Per la cultura indiana, aquestes tèxtes fondamentals intègran lo Veda, « coneissença » absoluda, que s'exprimís pel son primordial de l'univèrs revelat als ''Rishi'', e lo mormolh produch per son activitat modulat dins l'expression orala del contengut literari dels ''Saṃhitā''.

La multiplicitat dels ''Veda-saṃhitā'' e dels tèxtes « sacrats » que s'intègran enseguida pauc a pauc al ''Veda'' incita unes erudits a nomenar « los vedas » las diferentas ''Saṃhitā'' e los tèxtes subsequents que s'i agafan, coma los ''Brahmana'', los ''Aranyaka'', los ''Upanishad''.

=== Smriti e literatura profana ===
Presa al sens larg, la memorizacion (''Smriti'') de tèxte « profans » inclutz diferentas colleccions de ''[[Sutra]]'', de tèxtes explicatius de tecnicas vedicas tanben escrich jos la forma de ''sutra'', de tractats legals dichs ''Dharmashastra'', de tèxtes etics dichs ''Nitishastra'', e de tèxtes epics coma lo ''[[Mahabharata|Mahābhārata]]'' e lo ''[[Ramayana]]''<ref>James S. Bare, article ''Smriti'' dans ''The Perennial Dictionary of World Religions (Abingdon)'', page 696.</ref>.

== Vedisme ==
Las tres primièras colleccions, coma l'ensemble se nomena Triple-Veda per mostrar pla l'unitat '''del''' ''Veda''<ref>manifesté au travers d'une multitude de traditions et de textes véhiculés successivement par les ''rishi'', les ''arya'' (''aR-ya'' né du ''R.'', de l'ordre), les brahmanes, les hindous médiévaux, puis ceux de l'ère ''internet''.</ref>, son las estanças vedicas del ''Rig-Veda'', los cants vedics del ''Sama-Veda'', e las formulas vedicas sacrificialas del ''Yajur-Veda''.

=== Triple Veda-samhita ===
Los ''Saṃhitā'' (devanagarī : संहिता) del Triple Veda son:

La ''Rigveda-saṃhitā'' (devanāgarī : ऋग्वेद) conten d’imnes per mercejar e cridar los devas. Lo ''Rig-Véda'' es lo recuèlh de basa que son derivats los autres ''Veda-samhitas''. Compta 1028 imnes destriats en 10462 estanças, lo primièr essent dedicat a [[Agni (dieu)|Agni]], protector del ''Rig-Veda''. Constituisson un tresaur poetic font d'inspiracion de preguièras o de recitacions liturgicas.

La ''Sāmaveda-saṃhitā'' consistís subretot en estanças tiradas del ''Rig-Veda'' e adaptadas a la recitacion cantada. Es un cantic amb de notacions musicalas e d’indicacions de melodias.

La ''Yajurveda-saṃhitā'' amassa de formulas en vèrs e en pròsa mesclats, dirèctament tocats al culte e dispausada dins l'òrdre ont son utilizadas pendent de ceremonias de la liturgia.

=== Quadruple Veda-samhita ===
Lo primièr tèxte qu’integrèt lo ''Veda'' après los tres ''Saṃhitā'' nomenat Triple-Veda es l'''Atharvaveda-saṃhitā'', recuèlh de tèxtes utils al ''purohita''- (protector, òme-mètge) mas non utilizat pendent lo ritual dels ''yajñâ'' (sacrificis vedics).

La ''Atharvaveda-saṃhitā'' conten d’embelinaires magics de longa vida, contra la malautiá, la possession demoniaca, per ganhar l'amor d'altrú o la riquesa.

Força mai tard, aqueste quatren recuèlh, l’''Atharva-Véda'' (de « Atharva », nom d'una familha de prèire) foguèt pauc a pauc acceptat coma integranta del Quadruple-Veda.

=== La societat vedica ===
Los ''Veda-samhitas'' permeton de conéisser las basas de la cultura dels Arians. Fan refréncia als enemics dels Arians coma essent los Dâsas (demònis) o Daysus (barbars, bandits, bandilièrs), qu’unes indianistas descrivon coma negre de pèl (benlèu los Dravidians)<ref>Margaret et James Stutley, ''A dictionary of Hinduism - its mythology, folklore and development, 1500 BC - AD 1500'', Routledge & Kegan Paul London and Henley, 1977 {{ISBN|0-7102-0587-2}}</ref>. Pasmens, pas cap d’imne lo menciona. Los Arians constituisson de monarquias tribalas dirigidas pel raja ([[Raja|râja]]), tèrme parent del latin « rex ». Parteja sa sobeiranetat amb dos conselhs de tribú, la ''sabhâ'' e la ''samiti'', que participan a son eleccion. Es assistit per un general (''senâni'') e un grand prèire oficiant (''purohita'') que, per de sacrificis, assegura la prosperitat de la tribú e sa victòria a la guèrra.

Dempuèi l’edat vedica se constituisson las quatre grandas divisions de la societat ariana (''varna''): los bramans (prèires), los ''kshatriya'' (guerrièrs), los ''vaishya'' (païsans) e los ''shudra'' (sèvis). La familha constituís la cellula de basa de la societat, lo villatge es de biais frequent descrich coma lo regropament d’una linhada puslèu que coma un regropament territorial.

La religion vedica es una religion sociala e non pas individuala<ref>Encyclopædia Universalis, article "Veda"</ref>. A set ans d’edat, lo jovent, elevat fins alara per las femnas dins lo ginecèu, recep l’initiacion (''upanayana'') e deu enseguida començar a aprene ses devers religioses. Un mèstre li ensenha de rites en li fasent repetir de formulas, tot en relatant los mites que los explican. A detz e set ans d’edat alara que mestreja lo saber religiós (Veda), se marida. Las filhas son pas exclusidas de l’initiacion, al mens dins la mai antiquitat, que « a l'epóca vedica, [la femna] foguèt, a totes vejaires, tenguda per l'egala de l'òme. Al mèsma títol que el, èra investida de la [[Yajnopavita|veta sacrada]] ; coma [l'òme], recebiá l'ensenhament esperital (mai d’unas ''Upanishad'' foguèron composadas per de femnas). »<ref>''Le plus beau fleuron de la discrimination, Viveka-Cûdâ-Mani'', par Sri Sankarâcârya, d'après la traduction anglaise du Swâmi Mâdhavânanda, par Marcel Sauton, Adrien Maisonneuve éditeur, p.2</ref>.

=== Lo sacrifici vedic ===
La religion domestica compòrta un cèrt nombre de rites obligatòris coma l’''agnihotra'', sacrifici quotidian que consistís en una libacion de lach molzut de frèsc de treslús. Un grop important de rites, reservat a un elèit d’iniciats, s’organiza a l’entorn de la consomacion d’una bevenda sacrada, lo ''Soma'' (obtengut a partir d'una planta, encara non definida uèi que los efièchs son descrichs dins RV IX. 113 e RV X 119).

== Bramanisme ==
Après un periòde d'ausida (la ''Shruti'' dels ''Rishis''), seguís un periòde de descobèrta de la poténcia cosmica fondamentala manifestada dins lo ritual vedic (primièra forma del ''Veda''), naís un periòde d'intelligéncia especulativa que mèna los bramans a soscar a l'importança d'un poder afermissent fondamental (lo ''braman'')<ref>James Helfer, de l'Université Wesleyan (États-Unis), dans ''The Perennial Dictionary of World Religions (Abingdon)'', pages 117 et 118.</ref>.

=== Brāhmana ===
Per lors interpretacions del ''braman'', los bramans assajan d'explicar las especificitats ritualas del ''yajña'', lo sacrifici vedic, manifestadas dins las estanças (''Rik'') proclamadas per l'oficiant ''hotṛ'', dins las melodias (''Sama'') cantadas per l'oficiant ''udgātṛ'', e dins las formulas variadas (''Yajus'') utilizadas per l'oficiant ''adhvaryu''. Lo fruch de lors recercas acampat dins un ensemble d'escrichs nomenats ''Brāhmana'' (ब्राह्मण), que l'escritura s'espandís entre lo sègle X e VII avant l'èra correnta.

Son de comentaris en pròsa del Triple-Veda. Aquestes relatius a la ''Rigveda-samhita'' son los ''Aitareya-brahmana'' e ''Kausitaki-brahmana''. Aqustes al subjècte de la ''Samaveda-samhita'' son lo ''Pañcavimsha-brahmana'' e ''Jaiminiya-brahmana''. Aquestes que volon comentar la ''Yajurveda-samhita ''son los ''Taittiriya-brahmana'' e ''{{Ligam|Shatapatha Brahmana|tèxte=Shatapatha-brahmana}}'', e unas partidas en pròsa de la ''Yajurveda-samhita'', initiatriças d’aqueste mòde novèl de pensada de l'Índia anciana.

Diferentas brancas (''shakha'') de bramans destriadas gardan de''Veda-samhita'' e los ''Brahmana'' que lor son relativas coma un tresaur de familha. Aquestas brancas (''shakha'') se nomenan ''Aitareya'', ''Kausitaki'', ''Jaiminiya'', ''Taittiriya''. Los ''Shatapatha-brahmana'' coneisson doas recensions, aquesta de la ''shakha'' dels ''Kanviya'' e aquesta dels ''Mandhyandina''.

Lo contengut dels ''Brahmana'' presenta d’explicacions e d’etimologias prescientificas, de combinasons numericas, diferentas classificacions pigalhadas de mites e fablas ancianas, qu’assajan de justificar totes los detalhs del ritual vedic<ref>Jan Gonda, ''Inleiding tot het Indische Denken'', Antwerpen 1948.</ref>.

=== Sūtra ===
La literatura del bramanisme complèta enseguida lo ''Brahmana'' per de recuèlh de ''sūtra''. La tradicion indiana considèra aquestes tèxtes coma produchs de la memorizacion umana (''Smriti'') e non pas coma emanacion de l'ausida del Veda (''Shruti'') levat los ''Shrautasûtra''.

Los ''Shrautasûtra'' e subretot los ''Latyayana-shrautasûtra'' contenon los ''sûtra'' mai ancians d’aquesta tradicion, destinada a guidar los oficiants dins l'execucion mai justa de las modalitats del rite vedic.

Los ''Grihyasûtra'' comentan l'activita del ''purohita,'' medicinaire del [[Raja|râja]] paire de familha<ref>Oldenberg, Hermann, trans., Max Müller, ed. Sacred Books of the East Vol. XXIX, [[iarchive:grihyastrasrul01oldeuoft|"The Grihya-sûtras, rules of Vedic domestic ceremonies"]], part 1, Oxford, The Clarendon press 1886</ref>{{,}}<ref>Oldenberg, Hermann, trans. Müller, Max, trans. Sacred Books of the East Vol. XXX, [[iarchive:grihyastrasrul02oldeuoft|"The Grihya-sûtras, rules of Vedic domestic ceremonies"]], part 2, Oxford, The Clarendon press 1892</ref>. Aquestas ''sūtra'' concernisson donc pas lo ritual del sacrifici ''yajña''. De recensions remarcablas de ''grihyasûtra'' son aquestas de las linhadas bramanicas ''Apastambiya'', ''Ashvalayana'', ''{{Ligam|Baudhayana sutras|tèxte=Baudhayana}}'', ''Gobhila'', ''Hiranyakesi'', ''Paraskara'', e ''Shankhayana''<ref>Jan Gonda, ''op. cit.'', pages 17 à 19.</ref>.

Los ''Kausika-sûtra'' intègran l'''Atharvaveda-samhita'' e contenon doas categorias d'explicacions, aquestas relativas al ritual domestic (''Grihya'') e aquestas relativas als rites magics<ref>Wilhelm Caland, ''Altindisches Zauberritual'', Amsterdam 1900.</ref>.

== Indoïsme ==
L'indoïsme concep pauc a pauc los devas coma de personas, qu'esitz pas a representa per l'iconografia de per abans desconeguda, e culmina dins la ''bhakti.'' Diferents tèxtes s'apondon enseguida al primièr corpus de tèxtes vedics, ''los'' ''Āranyaka'' e ''los'' ''Upanishad'' que marcan la transicion del vedisme a l'indoïsme, e son considerats per cada novèla sisa culturala coma integrant lo Veda, unic e eternal.

=== Aranyaka ===
Las ''[[Āranyaka]]'' (आरण्यक), contenon las explicacions esotericas e misticas dels ''mantra''.

Lo ritualisme acaba pauc a pauc d'èsser lo sol pensament dels bramans, sembla satisfar pas lor psiquisme en quista d'explicacions filosoficas mai prigondas. Unes d’eles se retiran dins los boscs per meditar. E per escriure dins los « tèxtes del bòsc » (''Aranyaka'') un saber esoteric considerat dangierós pels tenents del ritual vedic tradicional. Aquestes escrichs forman la transicion entre lo bramanisme e l'indoïsme ancian.

=== Upanishad ===
Los ''Upanishad'' (उपनिषद्), contenon de tèxtes filosofics e metafisics tractan de la natura e del rapòrt de l'alma (atman) a l'esperit suprèma Brahman. Lo canon Muktika conten 108 Upanishads que la compositcon s'espandís de -800 a 1300 de nòtra èra. Se destria tradicionalament dotze Upanishads màger o principalas e nonenta sièis Upanishads menoras destriadas en sèis categorias<ref>India History. Krishna Reddy. Éd. Tata McGraw-Hill, 2006, page 119. {{ISBN|9780070635777}}</ref>.

=== Los tèxtes ulteriors ===
Cada ''Veda-samhita'' s'alarga pauc a pauc en diferents libres de lei e manuals rituals que dependon d’el: lo ''Dharmashastras'', ''Grihyasutras'', etc., mas fòrça erudits los considèran pas coma partida integranta de la literatura eissida de la Shruti o de ''Veda'' en pròsa. Ligan aquestes tèxtes a la memorizacion (''Smriti'') de sciéncias umanas « profanas ».

=== Transicion del vedisme a l'indoïsme ===

* Lo vedisme utiliza un ensemble de nocions exprimidas per de mots que l'indoïsme recebrá en eritatge, qu'« emplenará » de concepcions novèlas e desconegudas dels ancians ''arya''.
* Lo vedisme conéis d'autres autors als ''Vedas'' que los sept ''rishi'' tradicionals. .<br /><br />L'indoïsme atribuís la redaccion dels tèxtes ancians a ''Vyâsa'' (lo compilator) a que es atribuís tanben la redaccion de l'epopèa ''[[Mahabharata|Mahâbhârata]]''.
* Pel vedisme, lo ''deva'' es literalament l'accion brilhanta, lusenta, un dels poders imprevisibles del ''rita'' (''DIV'' significa elusir coma lo jorn, mas tanben jogar als dats, e ''deva'' es l'accion de ''DIV''). Las poténcias agissentas son gramaticalament nomenadas al masculin o al feminin, mas son pas de « divesas » coma [[Junon]] o [[Vènus (mitologia)|Vènus]] pels Romans.
* Dins lo vedisme, lo braman es aquesta energia del ''rita'' que la foncion es de fondar l'òrdre, de lo fixar, e non pas una persona o una causa.<br /><br />L'indoïsme intègra son incarnacion [[Brama]] al sen d'una [[Trimurti|trimûrti]] (Brama, [[Vishnó]], [[Shiva]]).
* Dins lo vedisme, los ''devas'' constituisson una societat veraia. [[Agni (dieu)|Agni]] èra lo prèire actual. [[Mitra (vedisme)|Mitra]] simboliza l’aliança entre los òmes e los semidieus, e [[Varuna]], lo castig que cal a aqueste que la trencan. Son assistits d’Aryaman e de Bhaga. Mitra garda la lutz, Varuna presidís de nuèch. [[Indra]] ten la foncion guerrièra.<br /><br />Segon lo Ṛgveda, i a 33 dieus, mas aqueste nombre es incomplet<ref>Jan Gonda, Védisme et hindouisme ancien, {{p.|65}}</ref>. Aqueste chifre, simbolic, de 33 s’encontra dins la Bṛhadāraṇyaka Upaniṣad (3, 9, 1) : « Lo nombre dels dieus es aqueste mencionat per las Escrituras. Lor nombre es tres cent tres e tres mila tres. »<ref>A. Daniélou : Mythes et dieux de l’Inde, {{p.|129}}</ref> Dins l’indoïsme tardièr, es representat pel nombre de 33 crores ({{formatnum:330000000}})<ref>A. Daniélou : Mythes et dieux de l’Inde, {{p.|134}}</ref>.

Aquestas diferéncias son pas d’oposicions mas lo resultat d'una lenta evolucion de las ments en Índia. Vedisme, bramanisme enindoïsme considèran totes que lo Veda es uni e eternal, mas que sas manifestacions pendent lo cicle cosmic pren un nombre infinit de nuanças.

== Veda e indós uèi ==
En 1966, la Cort suprèma de l'Índia decretèt l’encastre de la fe indoa en set punts. Lo primièr punt va de « l’acceptacion respectuosa dels Vedas coma Nautissima Autoritet suls subjèctes religioses e filosofics e l’acceptacion respectuosa dels Vedas pels pensaires e filosófs indós coma basa unica de la filosofia indoa »<ref>[[Hindouisme#Définition de l'hindouisme par la Cour suprême de l'Inde|Définition de l'hindouisme par la Cour suprême de l'Inde]]</ref>{{,}}<ref>''The vedic religion in the trial of universalization: A sight on current Hinduism''. Guébi Noel Adjo. Éd. L'Harmattan, 2011 page 33. {{ISBN|9782296469938}}</ref>. Pasmens, l'[[UNESCO]] constata que se lo Veda jòga encara un ròtle important en Índia, solas tretze brancas vedicas sus las mila alara existentas son encara presentas<ref>[http://www.unesco.org/culture/ich/fr/RL/00062 La tradition du chant védique]</ref>.

== Nòtes e referéncia ==
<references responsive="" group=""></references>

== Vejatz tanben ==

=== Bibliografia ===
'''Monografias'''

* Lokamanya Bâl Gangâdhar Tilak, ''Orion ou Recherches sur l'Antiquité des Védas'' (original écrit en 1893), 240 pages, Éditions Archè, Milan 1989, distributeur français : Les Belles Lettres.
* Gerhard J. Bellinger, ''Knaurs Grosser Religions Führer'', 1986, traduction française préfacée par Pierre Chaunu sous le titre ''Encyclopédie des religions'', 804 pages, Librairie Générale Française, Paris 2000, Le Livre de Poche, {{ISBN|2-253-13111-3}}
* {{en}} Kreith Crim, General Editor, ''The Perennial Dictionary of World Religions, originally published as Abingdon Dictionary of Living Religions'', 830 pages, Harpers and Row, Publishers, San Francisco, 1981, {{ISBN|978-0-06-061613-7}}
* [[Georges Dumézil]], ''Les dieux souverains des Indo-Européens'', {{3e|édition}} 1977, NRF Gallimard {{ISBN|2-07-029586-9}}
* Jan Gonda, ''Die Religionen Indiens, Band 1: Veda und älterer Hinduismus'', 1960, traduction française ''Védisme et hindouisme ancien''. Traduit de l'allemand par L. Jospin, 432 pages, Payot, Paris 1962, ISBN (épuisé en français)
* Charles Malamoud et Nguyen Thanh Thiên, [https://web.archive.org/web/20140917093557/http://lakischool.free.fr/Book_propos-croises_C-Malamoud_NguyenTT.pdf « Le champ des arts martiaux, la scène du sacrifice.Propos croisés sur des formes de rituels dans le monde sino-japonais et dans l’Inde »], 2013, particulièrement {{p.|22-28}}

=== Articles connèxes ===

* [[Ayurveda]]
* [[Dasas]]
* [[Drech indó]]
* [[Iòga]]

=== Ligam extèrne ===

* [http://www.unesco.org/culture/ich/fr/RL/00062 La tradicion del cant vedic] sul site oficial de l'[[UNESCO]].
[[Categoria:Cultura indiana]]
[[Categoria:Portal:Lengas/Articles ligats]]
[[Categoria:Pàgines amb traduccions sense revisar]]